Minister van staat

Minister van staat is een eretitel die op voordracht van het kabinet1 door de Koning2 wordt verleend*) aan personen die zich verdienstelijk hebben gemaakt op bestuurlijk gebied. Het gaat daarbij vaak om politici en bestuurders met een lange staat van dienst, zoals oud-premiers, oud-ministers, oud-Kamervoorzitters en oud-vicevoorzitters van de Raad van State3. Een minister van staat wordt soms om advies gevraagd over politieke zaken. Bij een moeizame formatie of bij een staatsrechtelijke kwestie, kan bijvoorbeeld zijn ervaring van pas komen.

Ministers van staat kunnen door de regering worden ingeschakeld als adviseur of worden belast met speciale opdrachten, zoals het bijwonen van plechtigheden in het buitenland. Een bekend voorbeeld van een bijzondere opdracht was die voor minister van staat Van der Stoel4, die meehielp de moeilijkheden rond het voorgenomen huwelijk van Máxima en prins Willem-Alexander op te lossen.

Aanvankelijk (onder Willem I en Willem II) waren ministers van staat te beschouwen als minister zonder portefeuille5, die ook konden deelnemen aan de kabinetsraad (de vergadering van de ministers onder leiding van de koning). Toen er in 1842 een ministerraad6 kwam, verviel die functie en werd 'minister van staat' alleen een eretitel.

Tweemaal is de titel aan een persoon ontnomen. In 1819 werd Gijsbert Karel van Hogendorp 'gestraft' vanwege zijn oppositie tegen de koning. Na de Tweede Wereldoorlog werd de titel aan jhr. De Geer7 - op achteraf gezien discutabele gronden - ontnomen vanwege zijn houding tijdens de Bezetting.

De eerste (en lange tijd enige) vrouwelijke minister van staat was dr. Marga Klompé8 (1971-1986). De tweede was Els Borst9 (2012-2014).

*) uiteraard onder ministeriële verantwoordelijkheid10

Inhoudsopgave

  1. Huidige ministers van staat
  2. Alle ministers van staat

1.

Huidige ministers van staat

FotoNaamAmbtstitel sinds
Balkenende, Mr.dr. J.P.Balkenende, J.P. (Jan Peter)2022
Sybilla DekkerDekker, S.M. (Sybilla)2018
Piet-Hein DonnerDonner, J.P.H. (Piet Hein)2018
Jaap de Hoop SchefferHoop Scheffer, J.G. (Jaap) de2018
Winnie SorgdragerSorgdrager, W. (Winnie)2018
Herman Tjeenk WillinkTjeenk Willink, H.D. (Herman)2012

2.

Alle ministers van staat

Aalberse, P.J.M. Aalberse, P.J.M., van 31 december 1934 tot 5 juli 1948
Appelius, J.H. Appelius, J.H., van 21 december 1820 tot 12 april 1828
Asser, T.M.C. Asser, T.M.C., van 27 augustus 1904 tot 29 juli 1913
Baud, J.Ch. Baud, J.Ch., van 8 september 1854 tot 27 juni 1859
Beel, L.J.M. Beel, L.J.M., van 21 november 1956 tot 11 februari 1977
Beelaerts van Blokland, F. Beelaerts van Blokland, F., van 22 december 1936 tot 27 maart 1956
Beelaerts van Blokland, G. Beelaerts van Blokland, G., van 9 januari 1840 tot 25 februari 1844
Bentinck van Nijenhuis, A.A. baron Bentinck van Nijenhuis, A.A. baron, van 21 november 1848 tot 2 maart 1868
Bergansius, J.W. Bergansius, J.W., van 20 maart 1903 tot 22 juli 1913
Boreel van Hogelanden, W. Boreel van Hogelanden, W., van 1 mei 1860 tot 24 augustus 1883
Borst-Eilers, E. Borst-Eilers, E., van 21 december 2012 tot 8 februari 2014
Bosch, J. graaf van denBosch, J. graaf van den, van 25 december 1839 tot 28 januari 1844
Bosse, P.Ph. vanBosse, P.Ph. van, van 6 juli 1872 tot 21 februari 1879
Broek, H. van denBroek, H. van den, van 25 februari 2005 tot 22 februari 2025
Burger, J.A.W. Burger, J.A.W., van 4 januari 1975 tot 19 augustus 1986
Cals, J.M.L.Th. Cals, J.M.L.Th., van 5 december 1966 tot 30 december 1971
Capellen, G.A.G.Ph. baron van derCapellen, G.A.G.Ph. baron van der, van 28 november 1840 tot 10 april 1848
Clifford, G.G. Clifford, G.G., van januari 1834 tot 7 maart 1847
Colijn, H. Colijn, H., van 31 augustus 1929 tot 18 september 1944
Cort van der Linden, P.W.A. Cort van der Linden, P.W.A., van 28 januari 1915 tot 15 juli 1935
Cremers, E.J.J.B. Cremers, E.J.J.B., van 5 december 1887 tot 27 oktober 1896
De Coninck, P.C.Gh. ridder De Coninck, P.C.Gh. ridder, van 16 maart 1826 tot 22 mei 1827
De Pélichy de Lichtervelde, F.J.M.Th. baron De Pélichy de Lichtervelde, F.J.M.Th. baron, van 31 maart 1842 tot 24 november 1844
De Thiennes de Lombise, Ch.I.Ph. graaf De Thiennes de Lombise, Ch.I.Ph. graaf, van 16 september 1815 tot 20 oktober 1830
Does de Willebois, P.J.A.M. van derDoes de Willebois, P.J.A.M. van der, van 31 oktober 1885 tot 15 september 1892
Donker Curtius, D. Donker Curtius, D., van 23 juni 1856 tot 17 juli 1864
Donker Curtius van Tienhoven, W.B. Donker Curtius van Tienhoven, W.B., van 3 september 1855 tot 16 april 1858
Donner, J. Donner, J., van 16 december 1971 tot 2 februari 1981
Doorn van Westcapelle, H.J. baron vanDoorn van Westcapelle, H.J. baron van, van 25 december 1840 tot 18 januari 1853
Drees, W. Drees, W., van 22 december 1958 tot 14 mei 1988
Du Bus de Gisignies, L.P.J. burggraaf Du Bus de Gisignies, L.P.J. burggraaf, van 9 mei 1828 tot 18 oktober 1830
Duymaer van Twist, A.J. Duymaer van Twist, A.J., van 1 augustus 1857 tot 3 december 1887
Duyn van Maasdam, A.F.J.A. graaf van derDuyn van Maasdam, A.F.J.A. graaf van der, van 8 juli 1843 tot 19 december 1848
Elout, C.Th. Elout, C.Th., van 6 september 1829 tot 3 mei 1841
Ewijck van Oostbroek en de Bilt, D.J. vanEwijck van Oostbroek en de Bilt, D.J. van, van 1 oktober 1855 tot 15 december 1858
Eysinga, F.J.J. vanEysinga, F.J.J. van, van 5 december 1887 tot 16 april 1901
Fagel, H. baron Fagel, H. baron, van 19 juni 1830 tot 22 maart 1838
Fagel, R. baron Fagel, R. baron, van 28 december 1853 tot 26 december 1856
Falck, A.R. Falck, A.R., van 26 september 1832 tot 16 maart 1843
Fock, D. Fock, D., van 24 augustus 1928 tot 17 oktober 1941
Forstner van Dambenoy, H.F.Ch. baron Forstner van Dambenoy, H.F.Ch. baron, van 30 december 1857 tot 23 maart 1870
Geer, D.J. deGeer, D.J. de, van 31 augustus 1933 tot 12 november 1947
Gennep, A. vanGennep, A. van, van januari 1837 tot 5 juli 1846
Gerbrandy, P.S. Gerbrandy, P.S., van 5 april 1955 tot 7 september 1961
Gericke van Herwijnen, J.L.H.A. baron Gericke van Herwijnen, J.L.H.A. baron, van 19 april 1895 tot 26 mei 1899
Gleichman, J.G. Gleichman, J.G., van 31 augustus 1898 tot 30 april 1906
Godefroi, M.H. Godefroi, M.H., van 10 maart 1881 tot 25 juni 1882
Goltstein, J.K. baron vanGoltstein, J.K. baron van, van 23 februari 1860 tot 17 februari 1872
Goubau d'Hovorst, M.J.F.Gh. baron Goubau d'Hovorst, M.J.F.Gh. baron, van 20 juli 1829 tot 18 oktober 1830
Hall, F.A. baron vanHall, F.A. baron van, van 1 januari 1848 tot 29 maart 1866
Heeckeren tot Enghuizen, J.D.B.A. baron vanHeeckeren tot Enghuizen, J.D.B.A. baron van, van 14 juli 1872 tot 28 september 1884
Heeckeren van Kell, W.H.A.C. baron vanHeeckeren van Kell, W.H.A.C. baron van, van 1 april 1846 tot 24 juli 1847
Heemskerk Azn., J. Heemskerk Azn., J., van 28 juli 1885 tot 9 oktober 1897
Heemskerk, Th. Heemskerk, Th., van 27 augustus 1926 tot 12 juni 1932
Heemstra, S. baron vanHeemstra, S. baron van, van 31 januari 1862 tot 20 december 1864
Hogendorp, G.K. graaf vanHogendorp, G.K. graaf van, van 20 september 1815 tot 22 mei 1819
Hugenpoth tot Aerdt, A.W.J.J. baron vanHugenpoth tot Aerdt, A.W.J.J. baron van, van 28 november 1840 tot 15 augustus 1859
Huyssen van Kattendijke, J.W. baron Huyssen van Kattendijke, J.W. baron, van 21 september 1843 tot 12 mei 1854
Idenburg, A.W.F. Idenburg, A.W.F., van 22 augustus 1923 tot 28 februari 1935
Karnebeek, A.P.C. vanKarnebeek, A.P.C. van, van 1 mei 1909 tot 9 oktober 1925
Karnebeek, H.A. vanKarnebeek, H.A. van, van 25 augustus 1927 tot 29 maart 1942
Kemenade, J.A. vanKemenade, J.A. van, van 5 april 2002 tot 19 februari 2020
Kleffens, E.N. vanKleffens, E.N. van, van 4 juli 1950 tot 17 juni 1983
Klompé, M.A.M. Klompé, M.A.M., van 17 juli 1971 tot 28 oktober 1986
Kock, H.M. baron deKock, H.M. baron de, van 1 juni 1841 tot 12 april 1845
Kock, F.L.W. baron deKock, F.L.W. baron de, van 10 oktober 1863 tot 20 juni 1881
Kok, W. Kok, W., van 11 april 2003 tot 20 oktober 2018
Kooijmans, P.H. Kooijmans, P.H., van 13 juli 2007 tot 13 februari 2013
Korthals Altes, F. Korthals Altes, F., van 26 oktober 2001 tot 19 februari 2025
Kuyper, A. Kuyper, A., van 31 augustus 1908 tot 8 november 1920
Lennep, E. vanLennep, E. van, van 29 april 1986 tot 2 oktober 1996
Lightenvelt, L.A. Lightenvelt, L.A., van 25 mei 1867 tot 29 oktober 1873
Limburg Stirum, L.G.A. graaf vanLimburg Stirum, L.G.A. graaf van, van 30 december 1877 tot 30 augustus 1884
Limburg Stirum, L. graaf vanLimburg Stirum, L. graaf van, vanaf 12 maart 1815
Lotsy, J.S. Lotsy, J.S., van 13 maart 1861 tot 4 april 1863
Lubbers, R.F.M. Lubbers, R.F.M., van 31 januari 1995 tot 14 februari 2018
Lynden van Sandenburg, C.Th. graaf vanLynden van Sandenburg, C.Th. graaf van, van 29 april 1883 tot 8 november 1885
Maanen, C.F. vanMaanen, C.F. van, van 16 maart 1842 tot 14 februari 1846
Mackay, Æ. baron Mackay, Æ. baron, van 1 april 1865 tot 6 maart 1876
Mackay, Æ. baron Mackay, Æ. baron, van 19 augustus 1891 tot 13 november 1909
Membrède, A.Ch. Membrède, A.Ch., van 3 juli 1829 tot 25 oktober 1831
Mey van Streefkerk, J.G. baron deMey van Streefkerk, J.G. baron de, van 4 november 1835 tot 5 januari 1841
Mierlo, H.A.F.M.O. vanMierlo, H.A.F.M.O. van, van 24 oktober 1998 tot 11 maart 2010
Modderman, A.E.J. Modderman, A.E.J., van 29 april 1883 tot 7 augustus 1885
Mollerus, J.H. baron Mollerus, J.H. baron, van 21 mei 1829 tot 22 juni 1834
Mutsaers, J.A. Mutsaers, J.A., van 23 februari 1877 tot 2 februari 1880
Nagell van Ampsen, A.W.C. baron vanNagell van Ampsen, A.W.C. baron van, van mei 1824 tot 16 december 1851
Nepveu, Ch. Nepveu, Ch., van 7 december 1867 tot 6 oktober 1871
Nolens, W.H. Nolens, W.H., van 22 augustus 1923 tot 27 augustus 1931
Oud, P.J. Oud, P.J., van 9 november 1963 tot 12 augustus 1968
Pallandt van Keppel, F.W.F.Th. baron vanPallandt van Keppel, F.W.F.Th. baron van, van 21 mei 1828 tot 14 februari 1853
Panhuijs, J.Æ.A. vanPanhuijs, J.Æ.A. van, van 28 december 1898 tot 6 november 1907
Philipse, J.A. Philipse, J.A., van 15 september 1871 tot 10 mei 1884
Poll, W.G. van dePoll, W.G. van de, van 17 maart 1858 tot 22 mei 1872
Rappard, A.G.A. ridder vanRappard, A.G.A. ridder van, van 12 maart 1858 tot 1 april 1869
Reede, W.F. graaf vanReede, W.F. graaf van, van juni 1825 tot 13 augustus 1838
Reenen, G.C.J. vanReenen, G.C.J. van, van 7 mei 1889 tot 31 mei 1893
Repelaer van Driel, O. Repelaer van Driel, O., van 25 maart 1818 tot 26 oktober 1832
Rochussen, J.J. Rochussen, J.J., van 25 juni 1843 tot 21 januari 1871
Röell, W.F. baron Röell, W.F. baron, van 19 februari 1817 tot 3 januari 1835
Romme, C.P.M. Romme, C.P.M., van 16 december 1971 tot 16 oktober 1980
Ruijs de Beerenbrouck, Ch.J.M. Ruijs de Beerenbrouck, Ch.J.M., van 25 juli 1927 tot 17 april 1936
Ruppert, M. Ruppert, M., van 29 november 1980 tot 27 februari 1992
Samkalden, I. Samkalden, I., van 22 januari 1985 tot 11 mei 1995
Sarraz, J.A.H. de laSarraz, J.A.H. de la, van 26 december 1847 tot 1 mei 1877
Savornin Lohman, A.F. deSavornin Lohman, A.F. de, van 31 augustus 1909 tot 11 juni 1924
Schaik, J.R.H. vanSchaik, J.R.H. van, van 15 maart 1951 tot 23 maart 1962
Schimmelpenninck, G. graaf Schimmelpenninck, G. graaf, van 1 december 1836 tot 4 oktober 1863
Schimmelpenninck van der Oye, W.A. baron Schimmelpenninck van der Oye, W.A. baron, van 15 februari 1846 tot 12 december 1872
Scholten, W. Scholten, W., van 1 juli 1997 tot 1 januari 2005
Six van Oterleek, C.Ch. baron Six van Oterleek, C.Ch. baron, van 21 december 1820 tot 3 juni 1833
Stoel, M. van derStoel, M. van der, van 17 mei 1991 tot 23 april 2011
Thorbecke, J.R. Thorbecke, J.R., van 9 februari 1866 tot 4 juni 1872
Tjarda van Starkenborgh Stachouwer, A.W.L. Tjarda van Starkenborgh Stachouwer, A.W.L., van 28 juni 1956 tot 16 augustus 1978
Tjeenk Willink, H.D. Tjeenk Willink, H.D., vanaf 21 december 2012
Toxopeus, E.H. Toxopeus, E.H., van 22 januari 1985 tot 23 augustus 2009
Ursel, Ch.J. hertog d'Ursel, Ch.J. hertog d', van 1829 tot 18 oktober 1830
Verstolk van Soelen, J.G. baron Verstolk van Soelen, J.G. baron, van 13 september 1841 tot 3 november 1845
Visser, J.Th. deVisser, J.Th. de, van 31 augustus 1931 tot 14 april 1932
Vos van Steenwijk, W.L. baron deVos van Steenwijk, W.L. baron de, van 11 juli 1946 tot 12 april 1947
Vries Azn., G. deVries Azn., G. de, van 5 april 1898 tot 4 maart 1900
Zijlstra, J. Zijlstra, J., van 30 april 1983 tot 23 december 2001
Zuylen van Nijevelt, J.P.P. baron vanZuylen van Nijevelt, J.P.P. baron van, van 10 mei 1889 tot 4 november 1890
Zuylen van Nijevelt, H. baron vanZuylen van Nijevelt, H. baron van, van 24 februari 1833 tot 18 maart 1853
 

Meer over

  • 1. 
    Met het begrip kabinet worden alle ministers en staatssecretarissen bedoeld. Een kabinet wordt genoemd naar de minister-president, bijvoorbeeld het kabinet-Drees of het kabinet-Kok. In het spraakgebruik worden de begrippen regering en kabinet vaak door elkaar gebruikt. Strikt genomen, is er echter een verschil tussen beide. Met de term 'regering' duiden we het staatshoofd (koning of koningin) samen met de ministers aan.
     
  • 2. 
    Nederland is een koninkrijk. Dat betekent dat een koning het staatshoofd is of eigenlijk: het 'onschendbare deel' van de regering. Het Statuut voor het Koninkrijk bepaalt dat de Kroon van het Koninkrijk wordt gedragen door de erfgenamen van koningin Juliana. Sinds 30 april 2013 is Willem-Alexander koning der Nederlanden.
     
  • 3. 
    De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat en heeft als voornaamste taak de regering en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
     
  • 4. 
    Vooraanstaande, bedachtzame PvdA-politicus met een grote internationale staat van dienst op het gebied van mensenrechten. Was international secretaris van de PvdA en daarna Eerste en Tweede Kamerlid. Staatssecretaris onder Luns in het kabinet-Cals. Keerde in 1967 terug in de Tweede Kamer en protesteerde toen krachtig tegen mensenrechtenschendingen door het Griekse kolonelsregime. Minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Den Uyl die zich inzette voor ontspanning tussen Oost en West. Nadien als Kamerlid veel gematigder dan zijn fractiegenoten. Na een kort ministerschap in het kabinet-Van Agt II ambassadeur bij de VN, staatsraad en Hoge Commissaris voor de mensenrechten. Genoot lange tijd in het buitenland, vooral in Griekenland en Tsjecho-Slowakije, meer waardering dan bij zijn partijgenoten in eigen land. Speelde een bemiddelende rol in de kwestie-Zorreguieta.
     
  • 5. 
    Een minister zonder portefeuille is verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein, maar heeft niet de politieke leiding over een ministerie. Ministers zonder portefeuille hebben, anders dan staatssecretarissen, zitting in de ministerraad en kunnen dus ook meestemmen over alle beslissingen. De benoeming van een minister speciaal voor een bepaald beleidsterrein is een teken dat men dit onderwerp belangrijk vindt.

     
  • 6. 
    De ministerraad is de vergadering van alle ministers onder leiding van de minister-president. Alle ministers, ook de ministers zonder portefeuille, maken deel uit van de ministerraad en hebben daarin stemrecht. Staatssecretarissen hebben alleen toegang als zij zijn uitgenodigd. In de ministerraad wordt overlegd over het algemene regeringsbeleid. De leden dragen hiervoor een collectieve verantwoordelijkheid.
     
  • 7. 
    Vooraanstaand staatsman in de eerste helft van de twintigste eeuw. Diverse malen Tweede Kamerlid en minister, en tevens raadslid in Rotterdam, gedeputeerde van Zuid-Holland en burgemeester van Arnhem. Tweemaal minister-president, beide keren als opvolger van Colijn. Een belangrijk wetgevend succes als minister van Financiën was zijn Financiële-Verhoudingswet. In 1939 leider van het eerste kabinet met sociaaldemocraten. Harde werker en scherpzinnig jurist, maar solistisch en eigenzinnig. Week in 1940 met zijn kabinet uit naar Londen. Moest zijn langdurige politieke loopbaan gedesillusioneerd beëindigen, omdat koningin Wilhelmina geen vertrouwen in hem had vanwege zijn te defaitistisch geachte houding. Keerde tijdens de Bezetting op eigen gezag terug naar Nederland. Werd na de oorlog op tamelijk vage gronden veroordeeld en ridderorde en titel 'minister van staat' ontnomen.
     
  • 8. 
    In 1956 de eerste vrouwelijke minister van ons land. Doortastend politiek zwaargewicht in de KVP. Was aanvankelijk docente scheikunde en op dat terrein gepromoveerd. Actief in het verzet als koerierster en in 1944-1945 organisator van hulpverlening. Vertrouwelinge van Romme em als Tweede Kamerlid buitenland-woordvoerder van haar fractie met belangstelling voor de Europese samenwerking. Volgde in 1956 Van Thiel op als minister van Maatschappelijk Werk. Bracht in 1963 de Algemene Bijstandswet tot stand. Loodste in 1966 als minister van Cultuur de Omroepwet door het parlement. Was in het kabinet-De Jong de enige vertegenwoordigster van de linkervleugel van de KVP. Vrouw met veel gezag in het parlement, die door haar mannelijke collega's vaak vriendschappelijk werd geplaagd om de grote ernst waarmee zij haar taken uitvoerde. Kwam soms wat hautain en belerend over, mede door haar deftige spreektrant. Werd in 1971 als eerste vrouw minister van staat.
     
  • 9. 
    Minister van Volksgezondheid in de kabinetten-Kok en bij de verkiezingen 1998 lijsttrekker van D66. Werd na een loopbaan als arts, ziekenhuisdirecteur, hoogleraar en vicevoorzitter van de Gezondheidsraad minister in het kabinet-Kok I en in het Kok II tevens vicepremier. Tijdens haar ministerschap werden medisch-ethische kwesties geregeld zoals euthanasie, medisch-wetenschappelijk onderzoek en onderzoek met embryo's. Kreeg als minister te maken met de problematiek van wachtlijsten in de zorg en het tekort aan medisch personeel en werd hierover fel aangevallen door de oppositie van links en rechts. Deskundige minister die veel wetgeving tot stand bracht. Riep door haar liberale opvattingen in medisch-ethische kwesties in sommige kringen wel weerstand op, maar werd algemeen geacht als een wijze en betrokken bewindsvrouw.
     
  • 10. 
    De ministeriële verantwoordelijkheid houdt in dat ministers, gezamenlijk en afzonderlijk, verantwoording aan het parlement afleggen voor hun beleidsdaden. Zij alleen zijn (politiek) verantwoordelijk voor wetgeving en beleid. De Koning, die tevens deel uitmaakt van de regering, is dat niet. De staatssecretarissen zijn eveneens politiek aansprakelijk.
     
  • 11. 
    Ministers zijn politiek verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein. Met uitzondering van ministers zonder portefeuille geven zij politieke leiding aan een departement. Daarbij kunnen zij terzijde worden gestaan door staatssecretarissen. Een minister, meestal lid van één van de partijen die in de Tweede Kamer het kabinet steunen, moet het vertrouwen van de Tweede Kamer hebben om de functie te kunnen vervullen.