Europese Ombudsman

Europese burgers, bedrijven of instellingen kunnen een klacht over wanbeheer van een Europese instelling indienen bij de Europese Ombudsman. Deze stelt naar aanleiding van de klacht een onderzoek in. De meeste klachten betreffen onnodige vertraging bij procedures, weigering om informatie te verstrekken, discriminatie en machtsmisbruik. De Ombudsman kan ook op eigen initiatief een onderzoek instellen.

De Ombudsman zal de klachten toetsen aan het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie. De klacht moet aan twee voorwaarden voldoen:

• - 

  de feiten die aanleiding voor de klacht vormen, mogen niet ouder zijn dan twee jaar
• - 

  er moet correspondentie zijn gevoerd met de betrokken Europese instelling over de feiten, bijvoorbeeld per brief.

De huidige Ombudsman is Emily O'Reilly¹. Zij bekleedt de functie sinds 1 oktober 2013 toen zij de Griek Nikiforus Diamandouros² opvolgde. Ze werd in december 2019 voor opnieuw vijf jaar herkozen.

Op 24 juni 2021 heeft het Europees Parlement³ met goedkeuring van de Raad⁴ en een positief advies van de Europese Commissie⁵ het statuut van de Europese Ombudsman geactualiseerd. Hierdoor kan deze ook op eigen initiatief onderzoeken starten en niet alleen op basis van een klacht. Ook kan de Ombudsman met de actualisering toegang vragen tot vertrouwelijke EU-informatie tijdens zo'n onderzoek en kunnen ook lidstaten gevraagd worden om informatie te delen.

De Ombudsman onderzoekt klachten tegen en mogelijke misstanden binnen:

• - 

  Europese instellingen (Europese Commissie⁵, Raad van de Europese Unie⁴, Europees Parlement³, Europese Rekenkamer⁸, Hof van Justitie⁹ (uitgezonderd in zijn gerechtelijke taak), Economisch en Sociaal Comité¹⁰, Comité van de Regio's¹¹, Europese Centrale Bank¹², Europese Investeringsbank¹³)
• - 

  andere communautaire organen, zoals agentschappen¹⁴

Om duidelijk te bepalen wat goed bestuur in de praktijk betekent, heeft de Ombudsman de "Europese Code van goed administratief gedrag" opgesteld. Deze code vertelt de burger wat die van het EU-bestuur mag verwachten en verstrekt de ambtenaren een richtsnoer over hoe ze zich bij hun omgang met het publiek behoren te gedragen. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder meer de openbaarheid van documenten, de manier waarop Europese instellingen omgaan met correspondentie en verzoeken, de sollicitatieprocedures bij Europese instellingen etc.

Bij zijn onderzoek heeft de Ombudsman toegang tot alle - en dus ook geheime - EU-documenten en mag hij ambtenaren van de Europese instellingen horen. Ook mag de Ombudsman lidstaten vragen om informatie te delen. De Ombudsman heeft een geheimhoudingsplicht waar het zijn eigen onderzoek betreft.

Als de Ombudsman wanbeheer vaststelt terwijl de betrokken instelling de zaak niet naar behoren afhandelt tijdens het onderzoek, heeft de Ombudsman de volgende instrumenten:

• - 

  bemiddeling om een minnelijke schikking te vinden waarmee genoegdoening wordt verschaft
• - 

  als dat mislukt kan de instelling een ontwerpaanbeveling voorgelegd worden, waarin de Ombudsman verzoekt de nodige stappen te ondernemen om aan het wanbeheer een einde te maken
• - 

  als de instelling de aanbeveling van de Ombudsman niet aanvaardt, kan hij of zij het Europees Parlement een speciaal verslag voorleggen; het verslag wordt dan in de plenaire vergadering behandeld en aangenomen.

De Europese Ombudsman wordt gekozen door het Europees Parlement, voor een periode van vijf jaar.

Als de instelling die klachten over wanbeheer behandelt, is het van zeer groot belang dat de Ombudsman die klachten zo doeltreffend en snel mogelijk behandelt. Om te garanderen dat de Ombudsman de best mogelijke dienst biedt, onderhoudt hij of zij goede relaties met andere belangrijke organisaties, waaronder de EU-instellingen en de collega-ombudsmannen in de lidstaten. Elk jaar presenteert de Ombudsman het Europees Parlement een jaarverslag.

Burgers dienen vaak klachten in over nationale aangelegenheden. Daarover is de Europese Ombudsman niet bevoegd. Elk jaar draagt de Europese Ombudsman ongeveer 35 procent van de klachten die hij niet kan behandelen, over aan nationale ombudsmannen en soortgelijke organen. Om de coördinatie te vergemakkelijken bestaat sinds 1996 een verbindingsnetwerk tussen deze organen. Om de betrekkingen verder te versterken en de samenwerking te verdiepen bezoekt de Europese Ombudsman regelmatig nationale en regionale ombudsmannen in de hele EU.

De Ombudsman spant zich in om de Europese burgers zo goed mogelijk over zijn werkzaamheden te informeren. De Ombudsman is daarom veel op reis in de EU-lidstaten voor voordrachten en seminars. Ook geeft de Ombudsman regelmatig interviews aan de media.

De Europese Ombudsman staat in nauwe verbinding met de (Nederlandse) Nationale Ombudsman.

De Europese Ombudsman vindt haar basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU)¹⁶.

• - 

  Algemene rol: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 eerste afdeling art. 228⁷
• - 

  Het statuut van de Europese Ombudsman

• 1. 

  Emily O'Reilly (1957) is sinds 1 oktober 2013 Europees Ombudsman. Zij begon haar loopbaan als journaliste en werkte later ook bij de Ierse staatsomroep. Zij schreef verdere enkele boeken. In 2003 werd zij Nationaal Ombudsman van Ierland. Daarnaast was mevrouw O'Reilly voorzitter van de Brits-Ierse Ombudsman Association. In 2008 kreeg zij een eredoctoraat vanwege haar werkzaamheden als Ombudsman en als commissaris voor informatie.
   
• 2. 

  Nikiforos Diamandourus (1942) was in 2003-2013 Europees Ombudsman. Daarvoor bekleedde hij die functie vijf jaar in Griekenland. Diamandouros begon zijn loopbaan als wetenschapper en was later onder meer hoogleraar politicologie in Athene en Madrid.
   
• 3. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 4. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 5. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 6. 

  De Franse Republiek is een land in het westen van Europa. Het land grenst aan België, Luxemburg, Duitsland, Zwitserland, Italië, Spanje, Andorra en Monaco. Qua oppervlakte is Frankrijk het op twee na grootste land van Europa. De progressief-liberale Emmanuel Macron is sinds 2017 president van Frankrijk.
   
• 7. 

  1. Een door het Europees Parlement gekozen ombudsman krijgt de bevoegdheid om kennis te nemen van klachten van burgers van de Unie of van natuurlijke of rechtspersonen met verblijfplaats of statutaire zetel in een lidstaat over gevallen van wanbeheer bij het optreden van de instellingen, organen of instanties van de Unie, met uitzondering van het Hof van Justitie van de Europese Unie bij de uitoefening van zijn gerechtelijke taak. Hij onderzoekt die klachten en brengt ter zake verslag uit.
   
• 8. 

  Dit orgaan controleert de wettigheid en regelmatigheid van alle inkomsten en uitgaven van de Europese Unie. In bredere zin moet zij de financiële belangen van de burger behartigen. De Europese Rekenkamer gaat na of de Europese middelen zo effectief, efficiënt en spaarzaam mogelijk worden ingezet. In die zin is deze instelling het financiële geweten van Europa dat erop toeziet dat de burgers 'waar voor hun geld krijgen'.
   
• 9. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 10. 

  Het Europees Economisch en Sociaal Comité (EESC) werd in 1957 door het Verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap opgericht als raadgevend orgaan om de belangen van de verschillende economische en maatschappelijke organisaties in de Europese Unie te vertegenwoordigen. Het EESC wordt voorgezeten door Christa Schweng.
   
• 11. 

  Dit orgaan is de spreekbuis voor lokale en regionale overheden binnen de Europese Unie. De Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie zijn in bepaalde gevallen verplicht advies te vragen aan het Comité van de Regio's (CvdR), voordat zij een besluit kunnen nemen.
   
• 12. 

  De Europese Centrale Bank (ECB) is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Unie. De basisdoelstelling van de ECB is het handhaven van de prijsstabiliteit binnen de eurozone en daarmee het bewaken van de koopkracht en het beheersen van de inflatie.
   
• 13. 

  Dit orgaan financiert projecten waarmee de doelstellingen van de Europese Unie kunnen worden gerealiseerd. De EIB leent goedkoop geld en leent dat op haar beurt tegen gunstige voorwaarden uit aan banken en bedrijven.
   
• 14. 

  Een Europees agentschap is een instantie die zich bezighoudt met de ondersteuning en uitvoering van specifieke juridische, technische of wetenschappelijke overheidstaken. Hierbij werken zij nauw samen met de Europese Commissie en de nationale overheden van de EU-lidstaten, zonder direct deel uit te maken van nationale ministeries of de Europese instellingen. Daarnaast onderhouden zij ook banden met maatschappelijke organisaties en onderzoeksinstituten uit de lidstaten.
   
• 15. 

  open.

  
   
• 16. 

  Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) is een gewijzigde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG). De gewijzigde versie is in 2009 van kracht geworden. In het VwEU staat wat de bevoegdheden zijn van de Europese Unie, en op welke manier de Europese Unie die bevoegdheden kan uitoefenen. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de Europese Unie de basis van de Europese Unie.