Werkprogramma Europese Commissie 2020

De Commissie-Von der Leyen presenteerde op 29 januari 2020 haar werkprogramma voor het jaar 2020. Het programma was een 'routekaart voor een Unie die de lat hoger legt', waarin de overgang naar een eerlijk, digitaal en klimaatneutraal Europa centraal stond.

De zes grote ambities van de Commissie voor 2020 waren:

• - 

  een Europese Green Deal
• - 

  een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk
• - 

  een economie die werkt voor de mensen
• - 

  een sterker Europa in de wereld
• - 

  bevordering van onze Europese leefwijze en
• - 

  een nieuwe impuls voor Europese democratie

Bovendien wilde de Commissie bij al deze doelen inzetten op betere Europese regelgeving.

Als reactie op de coronacrisis presenteerde de Commissie op 27 mei 2020 naast een herstelplan en een nieuw voorstel voor de meerjarenbegroting 2021-2027¹, en ook een aangepast werkprogramma voor 2020. Het vernieuwde werkprogramma was gebaseerd op twee principes. Ten eerste was de Commissie vastbesloten om de plannen uit het oorspronkelijke werkprogramma alsnog te verwezenlijken. Ten tweede werden sommige voorgestelde initiatieven uitgesteld, om daarmee ruimte te scheppen voor crisismanagement.

Initiatieven die essentieel werden geacht voor het herstel van de EU, werden in het nieuwe werkprogramma niet uitgesteld. Hierbij gaat het onder meer om strategieën voor duurzame mobiliteit en renovatie, initiatieven ter versterking van digitale diensten en ter ondersteuning van jongeren, en een white paper over buitenlandse financiering in de interne markt.

Veel andere voorstellen van de Commissie werden uitgesteld naar later in 2020 of 2021. Initiatieven die zijn doorgeschoven naar 2021 zijn onder meer twee vernieuwde strategieën voor de aanpassing aan klimaatverandering en bebossing, een tweede white paper over kunstmatige intelligentie en een strategie tegen mensenhandel.

In het kader van betere regelgeving wilde de Commissie een Fit-for-Future Platform opzetten. Dit platform zou dienen om belanghebbenden te betrekken bij het vergemakkelijken van EU-wetgeving, zeker omdat de EU er geen onnodige lasten bij kon hebben. Daarnaast zou de Commissie voor het eerst een jaarlijks rapport presenteren met een strategische vooruitblik op de gevolgen van de coronacrisis.

Halverwege december 2019 presenteerde de Commissie al de Green Deal, een plan voor een klimaatneutraal Europa. Om de overgang naar een klimaatneutraal Europa te voltooien in 2050, komt er een bindende Europese Klimaatwet. Daarnaast kwam de Commissie met initiatieven voor een duurzame en circulaire economie en met een strategie om de transportsector te moderniseren en te vergroenen. Ook wilde de Commissie het verlies aan biodiversiteit in Europa tegengaan en boeren steunen in hun overgang naar duurzame voedselvoorziening.

Deze maatregelen zullen gefinancierd worden door een Europees Investeringsplan. Bovendien wilde de Commissie garanderen dat de transitie eerlijk zou verlopen, door lidstaten en sectoren te ondersteunen met een Europees Overgangsmechanisme en Overgangsfonds. De transitie is een collectieve verantwoordelijkheid, wat de Commissie benadrukt door een klimaatpact aan te gaan met alle EU-burgers.

Meer over de Green Deal

Om een digitale transitie te bewerkstelligen, introduceerde de Commissie een Europese Datastrategie, waarin gebruik wordt gemaakt van de waarde van (niet-persoonsgebonden) gegevens voor de digitale economie. Ook kwam de Commissie met initiatieven ter versterking van de markt voor digitale diensten en van de cybersecurity van de EU.

Meer over de Digitale Agenda

De Commissie zette in op een sterk en sociaal Europa met eerlijke transities op de gebieden van duurzaamheid en digitale ontwikkeling. Daarom kwam ze met voorstellen voor Europese minimumlonen en een Europees werkloosheidsherverzekeringsstelsel. Daarnaast werden maatregelen versterkt die gericht zijn op de basisvoorzieningen van kinderen en jongeren.

Ook wilde de Commissie het economisch bestuur van de EU en de fiscale regels evalueren, om in overleg met de lidstaten uit te zoeken hoe het stelsel verbeterd kan worden. Zij kondigde maatregelen aan om nationale kapitaalmarkten beter te integreren in de Europese Kapitaalmarktunie² en ter versterking van de douane-unie³ door grensbescherming te verbeteren en navolging van regels te promoten.

De Commissie ziet een geopolitieke rol voor Europa, dat internationale partnerschappen moet aangaan om Europese waarden en belangen te bevorderen. Met dit doel wilde de Commissie met een een nieuwe Afrika-strategie komen en gaan onderhandelen over een Parnerschapsovereenkomst met Afrika, de Caraïben en Pacifische landen. Ook wilde de Commissie het partnerschap tussen de EU en de westelijke Balkanlanden verdiepen, onder meer door het toetredingsproces⁴ te verbeteren.

Naast deze initiatieven richtte de Commissie zich op het versterken van de economische en financiële soevereiniteit van de EU en op het verstevigen van Europa's leiderschapspositie op het gebied van mensenrechten en gendergelijkheid.

Meer over EU in de wereld⁵

Om de Europese levenswijze te bevorderen en sterke Europese samenlevingen te bouwen, zette de Commissie ten eerste in op gezondheidsbeleid. Hiervoor kwam zij met een initiatief om kanker te bestrijden en met een farmaceutische strategie om de kwaliteit en veiligheid van medicijnen te verzekeren.

Om grensoverschrijdende bedreigingen te bestrijden, kondigde de Commissie een nieuwe strategie voor een EU-Veiligheidsunie aan, gericht tegen terrorisme, georganiseerde misdaad en cybermisdaad.

De Commissie wilde interne en externe bedreigingen voor de Europese democratie aanpakken. Daarom wilde zij een democratie-actieplan presenteren, met als doel de weerbaarheid van de Europese democratieën te verhogen en buitenlandse bemoeienis met Europese verkiezingen tegen te gaan. Om hierover in debat te gaan met alle EU-burgers en -instituties, zou er een Conferentie over de Toekomst van Europa komen. Die werd uitgesteld vanwege de corona-pandemie.

Meer over de Toekomst van Europa⁶

In het nastreven van bovenstaande doelen zette de Commissie zich in voor betere regelgeving. Hiervoor nam de Commissie een nieuw instrument als leidraad: de 'One In, One Out'-benadering. Deze benadering houdt in dat nieuwe regelgeving over bepaald beleid gepaard zal gaan met een vermindering van administratieve lasten in datzelfde beleidsgebied. Met hetzelfde doel zette de Commissie ook een 'Fit-for-future platform' op, waarbinnen experts van gedachten wisselen over simplificatie en lastenverlichting bij Europese regelgeving.

Reactie kabinet: Staat van de Europese Unie 2020

Bron: European Commission

Op 26 februari 2020 verscheen de Staat van de Europese Unie⁷ 2020. Hierin presenteerde minister Stef Blok⁸ namens het kabinet de Nederlandse reactie op het werkprogramma van de Commissie-Von der Leyen. Dit programma is opgedeeld in 43 initiatieven, samengevoegd in 6 kernprioriteiten. Het kabinet gaf in de Staat van de EU aan over het algemeen positief over het werkprogramma van de Commissie te zijn.

Concreet gaf het het kabinet aan de hoge ambities die gepresenteerd zijn in de Europese Green Deal te steunen, en voorstander te zijn van de aanpak van de digitale strategie. Ook de plannen om de Europese economie klaar te maken voor de duurzame en digitale transitie werden gesteund. Het kabinet miste echter nog wel een paar punten. Zo stelde minister Blok dat de Commissie meer aandacht zou moeten besteden aan een oplossing voor de impasse binnen de WTO en gaf hij aan meer initiatieven te willen voor transparantie binnen de EU.

Op maandag 29 juni is er in de Staten-Generaal gedebatteerd over de Staat van de Euopese Unie. Naar aanleiding van dit debat zijn er drie moties aangenomen door de Tweede Kamer.

Prioriteiten Tweede Kamer

In juni 2020 stemde de Tweede Kamer in met de prioriteiten van dit werkprogramma. De Kamer gaf aan prioriteit te willen geven aan de Green deal en economische maatregelen zoals een actieplan tegen witwassen en belastingontwijking.

Bij enkele onderwerpen plaatse de Tweede Kamer een behandelvoorbehoud⁹, of vond de Kamer een subsidiariteitstoets¹⁰ gewenst.

Behandelvoorbehoud:

• - 

  Voorstel voor de regulering van Crypto Assets
• - 

  Voorstel voor een europees werkloosheidsherverzekeringsmechanisme
• - 

  Herziening van het raamwerk voor het economisch bestuur
• - 

  Actieplan tegen belastingontwijking en ter versimpeling van belastingen
• - 

  Voorstel voor een gemeenschappelijk Douane-loket
• - 

  Nieuw pact voor asiel en migratie, wetgevend
• - 

  Versterking mandaat Europol

Subsidiariteitstoets:

• - 

  Fonds voor een rechtvaardige transitie (Just Transition Machanism)
• - 

  Voorstel voor een Europees werkloosheidsherverzerkingsmechanisme
• - 

  Actieplan tegen belastingontwijking en ter versimpeling van belastingen
• - 

  Voorstel voor een gemeenschappelijk Douane-loket

• - 

• 1. 

  Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 (MFK) is het akkoord waarin de begroting van de Europese Unie voor een periode van zeven jaar op hoofdlijnen wordt vastgesteld. De EU legt in deze meerjarenbegroting vast wat de hoogte van het budget van de EU is, waar het geld aan uitgegeven wordt en hoeveel iedere lidstaat moet bijdragen. Het MFK voor 2021-2027 komt uit op 1.074,3 miljard euro. Om de economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen is afgesproken dat er boven op de normale begroting een coronaherstelfonds komt van 750 miljard euro. In juni 2023 heeft de Commissie de lidstaten gevraagd om 66 miljard euro extra aan de meerjarenbegroting bij te dragen. Dit bedrag zou vooral nodig zijn om Oekraïne de komende jaren financieel te blijven steunen. Daarnaast zou het geld gebruikt worden voor het asiel- en migratiebeleid en voor subsidies aan Europese industrieën en technologieën.
   
• 2. 

  De kapitaalmarktunie moet het voor spaarders en beleggers makkelijker maken om in bedrijven buiten hun eigen land te investeren. Zo kunnen kleine en middelgrote bedrijven gemakkelijker aan kapitaal komen buiten de banken om. Zo moet het makkelijker worden om extra te investeren in de economie, wat moet leiden tot meer economische groei.
   
• 3. 

  De douane-unie is een samenwerking op het gebied van douanetarieven. De douane-unie werd in 1968 tot stand gebracht tussen de zes oorspronkelijke lidstaten van de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Dat was anderhalf jaar eerder dan in het EEG-Verdrag was bepaald. De douane-unie vormt de grondslag van de interne markt. Sinds de inwerkingtreding van de douane-unie worden in het goederenverkeer tussen de EU-lidstaten onderling geen invoerrechten meer geheven. Bovendien geldt in de gehele EU een gemeenschappelijk douanetarief (GDT) voor goederen uit derde landen. De inkomsten uit douanerechten maken deel uit van de eigen middelen van de Gemeenschap.
   
• 4. 

  Op grond van artikel 49 van het Verdrag betreffende de Europese Unie kan elke Europese staat die de beginselen van artikel 6 lid 1 (over de grondrechten van Europese burgers, eerbiediging van nationale identiteit lidstaten, en de middelen van de EU) in acht neemt, bij de Raad een verzoek doen om tot de unie toe te mogen treden.
   
• 5. 

  De Europese Unie (EU) is, na jaren van uitbreiding en groei een significante speler op het wereldtoneel geworden. Hierbij vormt het blok een belangrijke gesprekspartner voor andere invloedrijke intergouvernementele organisaties.
   
• 6. 

  Van 9 mei 2021 tot en met 9 mei 2022 vond de Conferentie over de Toekomst van Europa plaats. Deze had als doel het vaststellen van de prioriteiten van de Europese Unie. Hierin stond de burger centraal. Er zijn bijna 50 voorstellen aangenomen, die zijn uitgewerkt in 325 voorgestelde maatregelen. Enkele opvallende daarvan zijn dat er een einde moet komen aan veto's van lidstaten bij stemprocedures bij de Raad van de EU en de Europese Raad. Verder moet het Europees Parlement het recht krijgen om wetsvoorstellen te initiëren, en moeten er transnationale kandidatenlijsten komen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.
   
• 7. 

  De Staat van de Europese Unie is het jaarlijkse stuk waarin het kabinet vanuit een Nederlands perspectief terugkijkt op de belangrijkste ontwikkelingen in de Europese Unie van het afgelopen jaar én waarin het kabinet een visie presenteert op de Europese Unie en de Europese agenda van het komende jaar.
   
• 8. 

  Stef Blok (1964) was van 25 mei 2021 tot 10 januari 2022 minister van Economische Zaken en Klimaat. Hij verving minister Van 't Wout. Zijn taken als minister van Buitenlandse Zaken, wat hij sinds 7 maart 2018 was, werden overgenomen door minister Kaag. In het kabinet-Rutte II was de heer Blok van 5 november 2012 tot 27 januari 2017 minister voor Wonen en Rijksdienst en van 27 januari tot 26 oktober 2017 minister van Veiligheid en Justitie. Van 25 augustus 1998 tot 5 november 2012 was de heer Blok Tweede Kamerlid. Hij was in de periode 2010-2012 fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Daarvoor was hij kredietanalist-secretaris Concern Krediet College en accountmanager Corporate Banking bij ABN/Amro. In de Tweede Kamer was hij woordvoerder sociale zekerheid, AOW, pensioenen en financiën. De heer Blok is sinds 2022 lid van de Europese Rekenkamer.
   
• 9. 

  Als het parlement (de Eerste en/of Tweede Kamer) een voorstel dat in de Raad van Ministers besproken wordt erg belangrijk vindt voor Nederland, kan het parlement de regering vragen om niet met het voorstel in te stemmen voordat het hierover een debat met de regering heeft gevoerd. Na zo'n parlementair voorbehoud (ook wel behandelvoorbehoud genoemd) moet de regering de Kamer(s) informeren over de voortgang.
   
• 10. 

  Dit beginsel beoogt een besluitvorming te garanderen die zo dicht mogelijk bij de burger staat. Een actie mag volgens dit beginsel pas op Europees niveau ondernomen worden als die actie niet net zo goed (of beter) op nationaal, regionaal of lokaal niveau kan plaatsvinden.
   
• 11. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 12. 

  De Europese Commissie presenteert elk jaar een ontwerpbegroting van de EU voor het volgende jaar aan de Raad van Ministers en het Europees Parlement (EP). In de begroting staan de maximale bedragen die de EU mag besteden aan verschillende posten. Zowel de Raad als het EP beslissen mee over de begroting.