Vijf opties voor de Britten verdwaald in hun brexit

Vijf opties voor het Verenigd Koninkrijk nu er een brexit-akkoord ligt met de 27 andere EU-landen:

• 1. 

  Prime Minister Theresa May² haalt het akkoord door het parlement
• 2. 

  Zo nee, gaat zij in Brussel heronderhandelen
• 3. 

  Ofwel vertrekt zij en zoekt - al dan niet na verkiezingen- de opvolger alsnog een deal
• 4. 

  Tweede referendum, waarna de Britten toch in de EU blijven
• 5. 

  Na Nieuwjaar leggen Londen en Brussel ‘last minute’ een noodverband tussen de EU-27 en het VK om totale economische chaos te verminderen.

De EU regeringsleiders hebben op 25 november tijdens een surrealistische zondagochtend sessie, zonder veel discussie, ‘met droefenis en melancholie’ ingestemd met het scheidingsakkoord met het Verenigd Koninkrijk. Dit was de 215e Europese topconferentie sedert het begin in 1957. Voor het eerst was er niet eens een gezamenlijke lunch, laat staan het gebruikelijke applaus om zo’n akkoord te beklinken.

Bron: The Council of the European Union

‘Wij staan voor een van de zwaarste besluiten ooit’, zo vatte Donald Tusk³ het vertrek na 46 jaar lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk op zijn welbekende sombere toon samen. Minister-president Mark Rutte⁴ trok de aandacht van de Angelsaksische media met zijn samenvatting: ‘’. Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker⁵ overtrof hem met: dit is een trieste dag.

Met zulke droefgeestige commentaren verborgen de leiders hun tevredenheid over het brexit-akkoord. Zoals hierna blijkt is het vooral op hun belangen en dus niet op de Britse interesses afgestemd.

Inzet van de bijeenkomst waren een vuistdikke scheidingsovereenkomst (juridisch bindend, officieel het ‘terugtrekkingsakkoord’ geheten) en een 26 velletjes tellende politieke verklaring (niet bindend, de toekomstige ‘samenlevingsovereenkomst’). Beide stukken zijn, zoals gezegd, toegeschreven op de belangen en opinies van de EU-27 landen. In deze vechtscheiding is de stand nu 2-0 voor de EU. In feite valt kortom te begrijpen dat veel critici in het VK dit akkoord willen tegenhouden.

De scheidingsakte (Withdrawal Agreement) komt in de plaats van de European Communities Act van 1972 op grond waarvan het Verenigd Koninkrijk in 1973 tot de toenmalige EEG⁶ en de EGKS⁷ toetrad. Op 585 pagina’s tekst schetst de akte de voorwaarden waarop het VK ‘ordelijk vertrekt’ met uitzicht op later een vrijhandelsakkoord. De akte beveiligt verder voorlopig de rechten van de Europese burgers ginds en de Britse hier.

Op den duur komt er een einde aan het voor andere burgers ‘vrije personenverkeer’ dat de Britten deed besluiten de EU te verlaten. De akte laat de Britten tot uiterlijk 1 januari 2023 meedraaien in de Europese douane-unie en de interne markt, wat meteen grote Nederlandse economische belangen beveiligt. De Britten moeten daartoe nog ongeveer 40 miljard euro bijdragen aan de financiering van de EU, plus tot aan 2021 hun jaarlijkse circa tien miljard belopende contributie.

De Britten hebben vanaf de scheidingsdag, 30 maart aanstaande, geen medezeggenschap meer in de beleidsorganen van de EU, zoals de Europese Commissie⁸. Er komt geen zichtbare grensafscheiding tussen Ierland en Noord-Ierland, hoewel dit toch wel de EU-buitengrens wordt. Vooral Dublin wil dit zo om de vrede op het historisch verdeelde Ierse eiland te bewaren.

Hieronder blijkt dat de Britten nog meer pijnlijks moeten slikken. Want hier staat voor hen niet meer tegenover dan de intentie dat de EU-27 ‘vastbesloten zijn in de toekomst een zo hecht mogelijk partnerschap met het Verenigd Koninkrijk’ na te streven, aldus de politieke verklaring.

De bedoeling is om voor uiterlijk 31 december 2022 tot een vrijhandels⁹- of associatieverdrag¹⁰ te komen. Hoe dat er uit ziet is nog niet te zeggen. Zoals hierna blijkt, bestaan er daarvoor zogenaamde Canadese en Noorse modellen. De inzet is ‘een ambitieuze, brede, diepe en flexibele’ relatie VK-EU. Aldus de overeengekomen tekst die de diepgaande meningsverschillen, ondanks anderhalf jaar intensief onderhandelen, goed weerspiegelt.

PM May had in haar Chequers plan (zie de vorige analyse¹¹) de EU om een voortgezette ‘frictie-loze’ handel gevraagd. Maar die wens komt in de overeengekomen teksten niet eens voor. Dat kon ook niet. Want frictie-loze commerciële betrekkingen tussen de EU en een niet-EU land bestaan nu eenmaal niet.

Het is absoluut knap hoe het blok van de EU-27 lidstaten, ondanks hun tegenover het VK toch uiteenlopende belangen, voor één keer nu eens 100 procent eensgezind is gebleven. De akkoorden kwamen tot stand op basis van ‘richtlijnen’ van de Europese Raad¹² en de Europese Raad van Ministers¹³. De Europese Raad had veel lof voor de manier waarop de Commissie en de Franse toponderhandelaar Michel Barnier anderhalf jaar lang een foutloos parcours doorliepen.

De Europese Raad gaat ermee akkoord dat ‘het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland uit de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie¹⁴ treden’. Aldus de verklaring op basis van het befaamd geworden Artikel 50¹⁵ van het Verdrag van Lissabon dat uittreden regelt. Beide genoemde teksten konden in luttele minuten de Europese Raad passeren.

Scheidingsakkoord en politieke verklaring moeten eerst nu door het Britse parlement worden goedgekeurd. De conservatieve Eerste Minister Theresa May stuit hier op hevige oppositie in de eigen rangen en bij de radicale Noord-Ierse Democratic Unions Party (DUP) waarvan haar regeringsmeerderheid afhangt. Daarna komt het Europees Parlement tot een verdict. Voorzitter Antonio Tajani¹⁶ heeft de Europese Raad al laten weten geen enkel probleem te zien.

Bron: The Council of the European Union

‘Onze beste dagen komen nog’, aldus May in Brussel tegenover de media. ‘Wij krijgen weer de controle over onze nationale grenzen, over ons geld en onze wetten. Dat was precies de inzet van het brexit-referendum’. Worden haar tachtig of meer kritische conservatieve parlementariërs hiermee alsnog bekeerd? Trekt de voorspelde economische chaos en mogelijk een door hen gevreesd nieuw referendum ze over de streep?

In een persoonlijke brief aan het gehele Britse volk schetst May een rozig beeld. ‘Dit akkoord is in het belang van ons land en het gehele volk, of je nu destijds ‘voor wegwezen’ uit de EU of ‘lid blijven’ gestemd hebt’. Er komt extra geld vrij voor de algemene gezondheidszorg. Er breken betere tijden aan voor de Britse vissers en de farmers, voortaan bevrijd van de Brusselse regelneverij, aldus nog steeds May.

De Britse regering beweert dat de brexit zoals die nu voorligt het bnp¹⁷ in het VK over de komende vijftien jaar bezien slechts met een of twee procent vermindert. Bij een hard no deal scenario (dus vertrek zonder enig akkoord met de EU-27), beloopt die welvaartsdaling echter acht tot zelfs tien procent.

Een toekomstige nauwe VK-EU relatie naar het model van Noorwegen kost het VK amper anderhalf procent welvaart. Dit model heeft dan ook de steun van een substantieel deel van de Labour-oppositie. Een vrijhandelsverdrag zoals Canada met Brussel sloot, kost daarentegen de Britten vijf procent van hun bnp, aldus de studie. De politieke onafhankelijke Bank of England kwam in haar analyse tot vergelijkbare conclusies.

Onnodig te onderstrepen dat de talrijke tegenstanders van May’s Withdrawal Agreement deze cijfers heftig bestrijden. Het zijn inderdaad slechts scenario’s. Niemand kent de werkelijke gevolgen van het Britse vertrek op langere termijn.

Bewonderenswaardig vechtlustig voert de Britse regeringsleider, nu haar politieke leven ervan af hangt, haar Blitzkrieg. ‘Ik ga de boer op om het Britse volk uit te leggen dat dit het best mogelijke akkoord is. Wij worden weer de baas in eigen land. Ik garandeer blijvend vrijhandel met Europa. Ik ben klaar voor een tv-debat hierover met oppositieleider Jeremy Corbyn. Ik heb een concreet plan maar hij heeft niks concreets’, zo daagde May op 27 november in de tabloid the SUN de tegenstanders uit. Zo bewerkt zij nu de publieke opinie over de hoofden van de politici heen.

Op 9 december, twee dagen voor de beslissende historische stemming in de Commons, duelleert May met Labour-leider Corbyn. Eerder had zij dit niet aangedurfd. Hoe loopt dit debat voor de twee kemphanen af? Is het vervolgens helemaal uitgesloten dat May, mede dankzij een handvol Labour ontrouwe parlementsleden, de Schotse nationalisten en de Liberaal-Democraten, toch slaagt?

Corbyn noemt de politieke verklaring ’26 pagina’s apekool’. Hij heeft gelijk in zoverre dat de overeengekomen niet bindende politieke omgangsregeling VK-EU wemelt van de vaagheden en dubbelzinnigheden.

Voor oud-minister Boris Johnson bewijst het uitblijven van een grensafscheiding (de zogenaamde backstop) tussen Ierland en het Britse Noord-Ierland dat het VK eigenlijk bij de EU blijft. Het is waar dat door die backstop-afspraak Noord-Ierland, hoewel onderdeel van het VK, blijft vallen onder de EU douane-unie. En bovendien onder de rechtspraak van het Hof van Justitie¹⁸ in Luxemburg dat in het VK zo slecht ligt.

Toponderhandelaar namens het VK, minister Dominic Raab¹⁹ vindt het akkoord ‘nog erger dan een voortgezet EU-lidmaatschap’. Hij trad daarom af zodra May instemde. ‘Wij zitten voortaan nog steeds vast aan die Europese regels, maar hebben er geen zeggenschap meer over’, aldus Raab. Jeremy Hunt, de minister van Binnenlandse Zaken, vergelijkt zijn land met Turkije: voortaan geassocieerd, naar zonder enige zeggenschap. President Donald Trump²⁰, een felle voorstander van de brexit, noemt het akkoord slecht voor de handel tussen de VS en het VK. Daarin heeft hij overigens gelijk.

Het is waar dat de EU op drie belangrijke punten niks heeft weggegeven: niet bij de financiële diensten, de economisch zo belangrijke Londense City; niet bij de luchtvaart, noch bij de in Engeland zo politiek gevoelige visserij.

Na afloop van de Europese Raad van 25 november hebben behalve May, de Europese voorzitters Juncker (Commissie) en Tusk (Europese Raad), president Macron, kanselier Merkel, minister-president Rutte, de Oostenrijkse kanselier Kurz namens de andere leiders en Europees Parlementsvoorzitter Tajani in koor betoogd dat er geen ‘plan B’ bestaat. Dus is er geen optie om na een verwerping van het Withdrawal Agreement door het Britse parlement te gaan heronderhandelen voor een betere deal.

Deze zeldzaam unanieme afwijzing van heronderhandelingen duidt er echter op dat in de Europese Raad iedereen hiermee stiekem al wel rekening houdt. Het ligt dan ook voor de hand dat aarzelende Britse parlementsleden na een eerste afwijzing mogelijk alsnog over de streep zijn te trekken met een marginaal verbeterd akkoord. Bijvoorbeeld met toezeggingen over vrijhandel of visserijrechten, dan wel onderdelen van de genoemde politieke verklaring

Binnen oppositiepartij Labour is er steun voor een voortgezet lidmaatschap van de EU douane-unie²¹, opgetuigd met enkele elementen van de Europese interne markt²². Volgens Britse media sturen invloedrijke figuren, waaronder minister van Financiën Philip Hammond, aan op zo’n ‘zachte brexit’. Die biedt een minieme doorgang naar de lucratieve Europese interne markt die May niet verkreeg. Zo’n optie zal delen van Labour losweken van Corbyn en tot een meerderheid leiden. Ook de genoemde DUP speculeert op zo’n optie na heronderhandelingen. Toch zijn substantiële toegevingen van EU-zijde niet te verwachten.

Na een verwerping van het scheidingsakkoord rijst de vraag of PM May nog wel het vertrouwen heeft. Haar regering berust op een kleine meerderheid van dertien parlementsleden. Volgens schattingen gaan tachtig, mogelijk zelfs negentig conservatieven tegen stemmen. Volgens Britse media treedt May af als meer dan honderd parlementsleden van regeringszijde haar afvallen.

Blijft de nederlaag beperkt, dan zou zij naar Brussel willen gaan voor hernieuwd beraad. Dit uiteraard met uitzicht op toch nog een akkoord na Nieuwjaar. Zoals uit onze eerdere prognoses blijkt is dit scenario wellicht realistisch. Houdt daarbij voor ogen dat de EU-27 tot nu toe het laken naar zich hebben getrokken. Zodat er wel ruimte is voor enigerlei soepelheid.

Langzaam dringt tot de Britse publieke opinie nu door dat de brexit, in welke vorm dan ook gegoten, hen banen en welvaart gaat kosten, in plaats van opleveren. Tegenstanders van een brexit berekenden dat iedere Brit bij vertrek per jaar zelfs 1400 euro er op achteruit gaat. Waarom dan geen nieuwe people’s vote, een nieuw referendum? ‘De Britten hebben het recht om van mening te veranderen’, luidt de redenering.

Hoogstwaarschijnlijk draait dit er op uit dat een kleine meerderheid dan alsnog er voor kiest binnen de EU te blijven. Toch is zo’n ontwikkeling, hoewel niet helemaal uitgesloten, onwaarschijnlijk. Bovendien welke vraag stel je de bevolking dan? May’s deal? Genoemde no deal? Of helemaal geen brexit?

Volgens een onheilspellende analyse van The Economist van 24 november gaat bij een no deal in delen van het Verenigd Koninkrijk mogelijk letterlijk het licht uit. ‘Zo maar vertrekken, zonder de openstaande rekeningen te betalen, verwoest wereldwijd bovendien onze geloofwaardigheid. Dan komt zelfs het Goede Vrijdag Akkoord, dat in 1998 het gewapend conflict op Noord-Ierland heeft beslecht, in het geding. Tegelijk zal een no deal het VK economisch treffen zoals nooit eerder in vredestijd vertoond’, waarschuwt het Britse weekblad.

‘Last minute’ valt daarom nog te denken aan een allerlaatste optie. Die moet de alom gevreesde ‘harde brexit’, dus de volledige breuk per 30 maart met het continent, verzachten. Dat zou kunnen via een noodverband, dus om chaos in het goederen- en personenverkeer te voorkomen. Dat heet in het jargon dan de ‘harde brexit’ ter onderscheiding van de ‘chaotische brexit’ dus zonder enig akkoord.

De EU-27 willen te elfder ure, pakweg in februari, in hun eigen belang daaraan wel meedoen. In Londen laat Labour al weten zo’n noodverband dan te helpen leggen. Want anders stort Britse economie in, maar tegelijk scheuren ook de EU-27 hun broek. Op 13 november publiceerde de Commissie al de schets van een eventueel noodplan.

Tot vlak voor de bijeenkomst van de Europese Raad dreigde een opgeklopt Spaans veto op de hele besluitvorming over het VK. Premier Pedro Sánchez²³ grijpt de brexit aan om te onderhandelen over de status van Brits Gibraltar, dat hij na drie eeuwen terug wil hebben. May moest te elfder ure beloven dat alleen Madrid en Londen gaan over die status en dus niet de EU.

Hoe dit scheidingsdrama afloopt? Alles hangt er van af hoeveel politieke zelfstandigheid het VK wil opgeven voor een blijvende band met Europa. Dat hun vitale economische belangen hier op het spel staan begint nu eindelijk wel bij het Britse publiek door te dringen. Zij moeten de profijtelijke Europese interne markt opgeven en daarmee een deel van hun welvaart. ‘Ook Nederland wordt, hoe het ook afloopt, in elk scenario getroffen’, zegt Rutte overigens.

Onzeker is of de dreigende chaotische no deal nog wel valt te voorkomen. Volgens dagblad The Times van 30 november overweegt Brussel, na een verwerping van het nu voorliggende voorstel, zelfs om de brexit-dag te verschuiven van 30 maart naar 30 juni. Voorwaarde is dat er een tweede referendum komt, dan wel Londen definitief kiest voor vrijhandel met de EU via een zachte brexit.

Terecht heeft bondskanselier Merkel na de top onderstreept dat zelfs als de nu beoogde deal doorgaat, dit nog maar het begin van het brexit-schouwspel is. Pas dan beginnen de onderhandelingen over de toekomstige relatie EU-VK. Die zullen gedurende de komende twintiger jaren aanslepen en beide partijen nog jaren in onzekerheid houden.

• 1. 

  Jan Werts is sinds 1976 journalist en publicist in Brussel, waar hij eerder onder meer werkte als correspondent van de Haagsche Courant. Verder was hij zes jaar als journalist werkzaam in Washington. Hij promoveerde in 1991 aan de Vrije Universiteit Brussel in het Europees en internationaal recht op een dissertatie over de Europese Raad. In 2008 verscheen hiervan een herziene versie. Schrijft analyses over Europese Toppen, gebundeld in het document Hoe Europa al tien jaar lang crises bevecht - 100 plus analyses van Jan Werts (link opent in nieuw venster).
   
• 2. 

  Theresa May (1956) was van 13 juli 2016 tot 24 juli 2019 minister-president van het Verenigd Koninkrijk en tot 7 juni 2019 leider van de Britse Conservatieven. Na haar studie in Oxford werkte zij in het bankwezen en zij is sinds 1997 lid van het Lagerhuis. Daar klom zij als staatssecretaris en minister in de schaduwkabinetten van Duncan Smith, Howard, Hague en Cameron op tot een vooraanstaand lid van de Conservatieve fractie. In 2002 werd Theresa May partijvoorzitter en in 2005 vicefractievoorzitter. Bij het aantreden van het kabinet-Cameron in 2010 werd zij minister van Binnenlandse Zaken (onder belast met asielbeleid en veiligheid). In het Brexit-referendum was May voorstander van voortzetting van het EU-lidmaatschap.
   
• 3. 

  Donald Tusk (1957) was van 1 december 2014 tot 1 december 2019 de vaste voorzitter van de Europese Raad. In november 2007-september 2014 was hij minister-president van Polen. Tusk was medeoprichter en leider van het conservatief-liberale (maar bij de christendemocratische Europese Volkspartij aangesloten) Burgerplatformum. Hij leidde als premier een coalitie van zijn partij en de Poolse Boerenpartij (PSL). Eerder was hij lid van het Lagerhuis en van de Senaat.
   
• 4. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 5. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 6. 

  De Europese Economische Gemeenschap (EEG) is de voorloper van de huidige Europese Unie. De EEG werd in 1957 door middel van het Verdrag van Rome opgericht om de samenwerking tussen de landen in Europa te bevorderen. Daarmee moest tevens voorkomen worden dat deze landen opnieuw met elkaar in oorlog zouden raken. De EEG telde oorspronkelijk zes lidstaten: België, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland en toenmalig West-Duitsland. Tussen de deelnemende lidstaten ontstond geleidelijk een gemeenschappelijke markt: de interne handelstarieven op veel producten werden verwijderd.
   
• 7. 

  Dit verdrag regelde de gemeenschappelijke controle over de zware industrie en mijnbouw in zes Europese landen: de Beneluxlanden, Duitsland, Frankrijk en Italië. Het in augustus 1952 ondertekende verdrag was een eerste stap naar Europese integratie. De EGKS had een Hoge Autoriteit die als supranationaal college fungeerde en een eigen parlement, bestaande uit parlementariërs uit de lidstaten.
   
• 8. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 9. 

  Een vrijhandelszone is een samenwerkingsvorm waarbij een groep landen besluit om de onderlinge handelsbelemmeringen, zoals in- en uitvoerrechten, af te schaffen. Dit heeft als voordeel dat het voor bedrijven aantrekkelijker wordt om zich binnen deze groep landen te vestigen en grensoverschrijdende handel te drijven. Ook worden bedrijven hierdoor aangemoedigd om in deze landen investeringen te doen.
   
• 10. 

  Associatieovereenkomsten (ook wel 'associatieverdragen' of 'associatie-akkoorden' genoemd) zijn bindende afspraken die de Europese Unie met derde landen sluit. Het is een specifiek soort internationale overeenkomst, gericht op verregaande samenwerking tussen de EU en het betreffende land. De overeenkomsten zijn met name gericht op economische samenwerking en handel, maar raken vaak aan veel andere onderwerpen, zoals versterking van de rechtsstaat en bescherming van de mensenrechten.
   
• 11. 

  Vijf Europese topconferenties en voor de zoveelste keer geen enkel ‘topbesluit’. In verschillende samenstellingen vergaderde de Europese Raad dagen achtereen in Brussel. Over de Brexit, de migranten, het terrorisme, noch de wankele eurozone was er enigerlei besluit. Dat komt vooral omdat drie leidende M’s: prime minister May, kanselier Merkel en president Macron geblokkeerd zitten.
   
• 12. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 13. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 14. 

  De Europese gemeenschap voor Atoomenergie (EGA) of Euratom is opgericht om de onderzoeksprogramma's voor ontwikkeling en vreedzaam gebruik van kernenergie van de lidstaten op elkaar af te stemmen. Tegenwoordig ligt het accent vooral op het verzamelen van de benodigde kennis, infrastructuur en financiering, zodat de continuïteit van de energievoorziening en de veiligheid voor de bevolking zijn gewaarborgd.
   
• 15. 

  1. Een lidstaat kan overeenkomstig zijn grondwettelijke bepalingen besluiten zich uit de Unie terug te trekken.
   
• 16. 

  De Italiaan Antonio Tajani (1953) is sinds 1 juli 2014 lid van het Europees Parlement en werd op 17 januari 2017 tot voorzitter daarvan gekozen. De heer Tajani was tussen mei 2008 en juni 2014 lid van de Europees Commissie. In de Commissie-Barroso II was hij belast met industrie en ondernemerschap. In de periode 2008-2010 had hij de portefeuille transport. Hij was eerder al eens lid van het Europees Parlement, en daarvoor journalist en voorlichter van premier Berlusconi.
   
• 17. 

  Het bruto nationaal inkomen (BNI) is een maatstaf voor het totale inkomen van een land. Het BNI kan worden uitgerekend door het bruto binnenlands product (BBP) van een land te nemen en daar de inkomsten aan lonen, rente en winsten (de zogenaamde primaire inkomens) die het betreffende land per saldo uit het buitenland ontvangt, bij op te tellen.
   
• 18. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 19. 

  Dominic Raab (1974) was van 9 juli tot 15 november 2018 de Britse minister voor het verlaten van de EU. Hij is sinds 2010 Lagerhuislid voor de Conservatieven en was onder meer diplomaat, chef van de staf van de schaduwminister voor Binnenlandse Zaken (toen David Davis) en onder-staatssecretaris voor burgerlijke vrijheden. In het kabinet-May was hij eerder, sinds januari 2018, minister voor Huisvesting en Planning. Nu minister van Justitie en vicepremier in het kabinet van premier Rishi Sunak.
   
• 20. 

  Donald Trump (1946) was van januari 2017 tot januari 2021 de 45e president van de Verenigde Staten. Hij was eerder eigenaar van een vastgoed- en amusementsbedrijf, met verder activiteiten op talrijke andere terreinen, variërend van spelletjes tot hypotheken. Op 8 november 2016 versloeg hij als Republikeinse kandidaat Hillary Clinton. In 2021 verloor hij de verkiezingen tegen Jo Biden.
   
• 21. 

  De douane-unie is een samenwerking op het gebied van douanetarieven. De douane-unie werd in 1968 tot stand gebracht tussen de zes oorspronkelijke lidstaten van de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Dat was anderhalf jaar eerder dan in het EEG-Verdrag was bepaald. De douane-unie vormt de grondslag van de interne markt. Sinds de inwerkingtreding van de douane-unie worden in het goederenverkeer tussen de EU-lidstaten onderling geen invoerrechten meer geheven. Bovendien geldt in de gehele EU een gemeenschappelijk douanetarief (GDT) voor goederen uit derde landen. De inkomsten uit douanerechten maken deel uit van de eigen middelen van de Gemeenschap.
   
• 22. 

  De interne markt is de ruimte zonder binnengrenzen waarin het vrij verkeer van goederen, personen, diensten en kapitaal in de Europese Unie is gewaarborgd. Het begrip interne markt heeft alleen betrekking op het vrij verkeer binnen de Unie en niet op de handel met derde landen. Voor de import van goederen van buiten de Europese Unie hanteren de lidstaten een gemeenschappelijk importtarief.
   
• 23. 

  Pedro Sánchez (1972) is sinds 2 juni 2018 minister-president van Spanje. Hij leidt een minderheidskabinet van de Spaanse sociaaldemocraten (PSOE) dat aantrad na de val van de centrumrechtse regering-Rajoy. Sanchez is econoom en was Kamerlid en secretaris-generaal van de PSOE.