'State of the Union' 2017 van Commissievoorzitter Juncker

Bron: © European Union, 2016

Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker¹ gaf woensdag 13 september 2017 zijn jaarlijkse 'State of the Union'² toespraak in het Europees Parlement³.

Het was de derde 'State of the Union' van Juncker. De Commissievoorzitter geeft in de speech jaarlijks inzicht in het beleid dat de Europese Commissie⁴ het komende jaar voor ogen staat.

Juncker sprak zich in zijn speech vooral uit over een EU⁵ zonder het Verenigd Koninkrijk. Na het vertrek van de Britten zien Duitsland en Frankrijk kansen voor verdere samenwerking tussen de EU-lidstaten⁶.

Sociale zekerheid

Juncker noemde het absurd dat de EU geen agentschap heeft die de arbeidsstandaarden handhaaft, terwijl er bijvoorbeeld wel een agentschap bestaat dat toezicht houdt op banken. Juncker gaf aan een gemeenschappelijke arbeidsmarktautoriteit op te willen richten.

EU-lidmaatschap Turkije

Voorlopig hoeft Turkije niet te rekenen op EU-lidmaatschap. Volgens Juncker moet Turkije eerst maar eens vastgezette journalisten vrijlaten en ophouden met Europese staatshoofden fascisten en nazi's te noemen.

Verbetering en uitbreiding Eurozone

Juncker wil een nieuwe Eurocommissaris aanstellen als Europese minister van financiën en economie aan het einde van 2017. De nieuwe minister zou moeten toezien op de coördinatie van alle financiële instrumenten van de EU.

Een speciaal parlement voor de eurozone⁷ is niet nodig. "Het parlement van de eurozone is dit parlement", zei Juncker in het Europees Parlement.

Hij riep alle lidstaten die de euro nog niet gebruiken op de munt zo snel mogelijk in te voeren. De EU zal daarbij financiële steun bieden zodat de convergentiecriteria⁸ sneller worden behaald.

Uitbreiding Schengengebied

Het moet voor Schengenlanden⁹ gemakkelijker worden om grenscontroles in te voeren bij nieuwe migratiestromen. Daarnaast vindt Juncker dat Bulgarije en Roemenië moeten toetreden tot de Schengenzone.

Functioneren Unie

Onder leiding van commissaris Frans Timmermans¹⁰ zal er een werkgroep worden ingesteld die zich bezighoudt met subsidiariteit¹¹ en proportionaliteit¹². Dat betekent dat de werkgroep onderzoekt op welke gebieden de EU zich meer of minder mee moet gaan bezighouden.

Ook wordt de gedragscode voor Commissarissen aangescherpt. Commissarissen mogen onder de nieuwe gedragdcode pas twee of drie jaar na zijn of haar periode als commissaris een baan aannemen in dezelfde sector. Verder acht Juncker het tijd voor uitbreiding van de EU met Macedonië en Servië.

Brexit

Juncker noemde de Brexit tragisch, maar benadrukte dat de toekomst van de EU daardoor niet in het gedrang komt. Hij zei dat de Europese integratie verder zal gaan zonder de Britten. Wel is de Brexit een teken dat populisme en nationalisme in de EU aan populariteit toenemen.

Het Europees Hof van Justitie

De uitspraken van het Europees Hof van Justitie¹⁴ moeten bindend blijven. Rule of law mag niet optioneel worden.

Defensie

De EU moet een militair hoofdkwartier krijgen. Om de effectiviteit van het buitenlands beleid te versterken, moeten beslissingen op dit gebied vaker met gekwalificeerde meerderheid van stemmen¹⁵ worden genomen. Dat kan volgens Juncker onder de bestaande EU-verdragen¹⁶.

Organisatie

Juncker wil het mogelijk maken voor EU-burgers om vanaf de volgende Europese verkiezingen op politici uit andere landen te stemmen

De 'State of the Union' (SOTEU) is de jaarlijkse toespraak van de voorzitter van de Europese Commissie¹⁸ waarin de balans wordt opgemaakt over hoe de Europese Unie ervoor staat. Ook worden de belangrijkste plannen van de Commissie⁴ voor het komende jaar uiteen gezet.

Analyse dr. Jan Werts (vooruitblik)

De hemel boven Europa is opgeklaard als Commissie⁴-‘president’ Juncker¹ op 13 september 2017 zijn State of the Union² afsteekt. Frankrijk en Duitsland bepalen de koers en de politiek daar spoort plotseling prima met die van ‘Brussel’. Bovendien is het economisch volop zomer in Europa.

• 1. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 2. 

  De 'State of the Union' (SOTEU) is de jaarlijkse toespraak van de voorzitter van de Europese Commissie waarin de balans wordt opgemaakt over hoe de Europese Unie ervoor staat. Ook worden de belangrijkste plannen van de Commissie voor het komende jaar uiteen gezet.
   
• 3. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 4. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 5. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 6. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 7. 

  De eurozone bestaat uit de 20 EU-lidstaten die de euro hebben ingevoerd als wettig betaalmiddel. Deze lidstaten voeren gezamenlijk het eurobeleid. De landen waar de euro wel als betaalmiddel geaccepteerd wordt maar die geen lid zijn van de EU behoren niet tot de eurozone.
  
   
• 8. 

  De EU-lidstaten die deelnemen aan de derde fase van de Economische en Monetaire Unie (EMU), en die dus de euro willen invoeren, moeten voldoen aan zogenaamde convergentiecriteria. De convergentiecriteria worden ook wel de criteria van Maastricht genoemd, naar het Verdrag van Maastricht waarin ze voor het eerst werden geformuleerd.
   
• 9. 

  23 landen van de Europese Unie en vier niet-lidstaten hebben in een overeenkomst vastgelegd de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. De in totaal 27 landen die zich bij dit verdrag hebben aangesloten, noemen we de Schengenlanden. De Schengenlanden hebben gezamenlijke afspraken gemaakt over het visumbeleid, het asielbeleid en de samenwerking tussen politie en jusitie.
   
• 10. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 11. 

  Dit beginsel beoogt een besluitvorming te garanderen die zo dicht mogelijk bij de burger staat. Een actie mag volgens dit beginsel pas op Europees niveau ondernomen worden als die actie niet net zo goed (of beter) op nationaal, regionaal of lokaal niveau kan plaatsvinden.
   
• 12. 

  Het proportionaliteitsbeginsel (ook wel evenredigheidsbeginsel genoemd) draagt de Europese Unie op niet verder te gaan dan nodig is in het uitvoeren van nieuwe regelgeving.
   
• 13. 

  Het Verenigd Koninkrijk verliet op 31 januari 2020 de Europese Unie. Het is daarmee het eerste land ooit dat uit de Europese Unie stapte. Het vertrek van de Britten ('brexit') was de uitkomst van een referendum over het lidmaatschap van de EU in het Verenigd Koninkrijk in 2016. Nadien volgden lange onderhandelingen over de scheidingsvoorwaarden en de overgangsperiode na de brexit, die op 31 december 2020 afliep. Eind december 2020 bereikten de onderhandelaars van de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk een handels- en samenwerkingsovereenkomst. Die overeenkomst regelt vanaf 1 januari 2021 de relatie tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.
   
• 14. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 15. 

  De Raad van Ministers kan met gekwalificeerde meerderheid een voorstel aannemen wanneer 55% van het aantal lidstaten, met een minimum van vijftien, vóór stemt. Ook moet in de lidstaten die voor zijn, ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie wonen. Met het huidige aantal lidstaten (27) betekent 55% dat minimaal vijftien lidstaten voor moeten stemmen.
   
• 16. 

  Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) is een gewijzigde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG). De gewijzigde versie is in 2009 van kracht geworden. In het VwEU staat wat de bevoegdheden zijn van de Europese Unie, en op welke manier de Europese Unie die bevoegdheden kan uitoefenen. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 17. 

  In Nederland was de PvdA (onderdeel van de sociaaldemocratische fractie S&D) met 6 zetels de grote winnaar van de verkiezingen voor het Europees Parlement. Over heel Europa bekeken heeft zich juist een versplintering afgetekend. Voor een meerderheid in het Europees Parlement zijn nu minimaal drie fracties nodig.
   
• 18. 

  Deze functie wordt sinds 1 december 2019 vervuld door de Duitse Ursula von der Leyen. Zij is de opvolger van de Luxemburger Jean-Claude Juncker.
   
• 19. 

  Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker gaf woensdag 14 september de jaarlijkse 'State of the Union' toespraak. Het was de tweede 'State of the Union' van Juncker. De Commissievoorzitter geeft in de speech jaarlijks inzicht in het beleid dat de Europese Commissie het komende jaar voor ogen staat. In 2015 waren de hoofdpunten van de speech een gezamenlijke aanpak van de vluchtelingencrisis en versterking van het economisch bestuur van de eurozone.
   
• 20. 

  Van 9 mei 2021 tot en met 9 mei 2022 vond de Conferentie over de Toekomst van Europa plaats. Deze had als doel het vaststellen van de prioriteiten van de Europese Unie. Hierin stond de burger centraal. Er zijn bijna 50 voorstellen aangenomen, die zijn uitgewerkt in 325 voorgestelde maatregelen. Enkele opvallende daarvan zijn dat er een einde moet komen aan veto's van lidstaten bij stemprocedures bij de Raad van de EU en de Europese Raad. Verder moet het Europees Parlement het recht krijgen om wetsvoorstellen te initiëren, en moeten er transnationale kandidatenlijsten komen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement.
   
• 21. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.