Staat van de Europese Unie 2015 - Voorzitterschapseditie

Logo Nederlands voorzitterschap Europese Unie 2016

Van 1 januari tot en met 30 juni 2016 was Nederland voorzitter¹ van de Raad van Ministers² van de Europese Unie. Dit was voor het kabinet reden om op 17 november 2015, anderhalve maand voor het voorzitterschap, een bijzondere Staat van de Europese Unie³ te schrijven. In dit document blikte het kabinet vooruit op de uitdagingen die Nederland als voorzitter te wachten stonden.

Door recente crises was de Europese Unie⁴ verdeeld geraakt. Bijna alle lidstaten kregen te maken met een toenemende instroom van vluchtelingen. Deze stroom vluchtelingen werd veroorzaakt door verschillende gewapende conflicten aan de randen van de Europese Unie. Ook hadden enkele lidstaten in 2015 te maken gekregen met terreuraanslagen.

Daar stond tegenover dat de EU langzaam uit het economische dal klom. Als voorzitter wilde Nederland deze groei vasthouden, vooral door te hameren op het naleven van de Europese begrotingsregels. Dat de Europese Unie succesvol kan zijn bleek ook uit het werk van de Europese Commissie⁵. Deze nam de Strategische Agenda van de Europese Raad⁶ serieus en heeft het motto 'nationaal wat kan, Europees wat moet' overgenomen.

Nederland had vier uitgangspunten opgesteld en wilde daarbij tijdens informele raden toekomstvisies bespreken. Het kabinet beoogde verder de relatie met het medewetgevend Europees Parlement⁷ te intensiveren, maar tegelijkertijd de rol van nationale parlementen te bewaken. Bovendien wilde het kabinet werken aan de binding tussen burgers en de Europese Unie en aan de verhoudingen tussen de lidstaten onderling. Hoewel het kabinet had aangegeven alles zo efficiënt mogelijk te willen laten verlopen, werd er vooraf al rekening mee gehouden dat crises de plannen zouden kunnen omgooien.

Op 7 december 2015 debatteerde de Tweede Kamer⁸ met premier Rutte⁹ en minister Koenders¹⁰ over deze bijzondere Staat van de Europese Unie.

In de Staat van de Europese Unie erkende het kabinet dat de crises ervoor hadden gezorgd dat de Europese interne markt ondergesneeuwd was. Nederland wilde, samen met het Parlement en de Commissie, de ingezette groei vasthouden. Daarom was het cruciaal dat alle lidstaten de bestaande afspraken zouden uitvoeren, innovatieve ondernemers stimuleerden, nieuwe diensten of sectoren versterkten wanneer deze potentie lieten zien en evenwichtige handelsverdragen met derde landen zouden afsluiten.

Bij het garanderen van de economische groei wilde Nederland vasthouden aan het door de Commissie ingezette beleid om alleen de noodzakelijke regels in te voeren. Bovendien zou Nederland het belang van gedegen onderwijs benadrukken en zou de sociale kant van vrij verkeer van werknemers onder de aandacht worden gebracht.

Door verschillende (gewapende) conflicten aan de grenzen van de Europese Unie was het aantal asielzoekers enorm toegenomen. Daarbij kende de EU steeds meer economische migranten. Beide ontwikkelingen hadden, samen met verschillende terreuraanslagen in 2015, ervoor gezorgd dat de opvattingen van lidstaten ver uit elkaar waren komen te liggen. Sommige wilden de binnengrenzen vergrendelen, terwijl andere lidstaten deze grenzen open wilden houden en juist de buitengrenzen wilden versterken. De Nederlandse regering was van mening dat de Europese landen een gedeelde verantwoordelijkheid hebben om mensen die vluchten voor oorlog en armoede, te helpen. Deze hulp moest binnen, maar vooral buiten Europa geboden worden.

Om tot een gerichte aanpak te komen, wilde Nederland het door de Commissie gepresenteerde migratiepakket ten uitvoer brengen. Ook moest het EU-buitenlands en veiligheidsbeleid snel herzien worden, zodat de Europese Unie sterk naar buiten kon treden.

Naar aanleiding van de economische crisis zijn er veel maatregelen genomen om de Europese financiën en de Eurozone¹¹ te versterken. Vooral de hervormingen die sommige lidstaten moesten doorvoeren en het gezonde begrotingsbeleid werpen hun vruchten af. Nederland wilde er tijdens het voorzitterschap op toezien dat deze begrotingsregels zouden worden nageleefd. Ook wilde Nederland de discussie over een nieuwe, hervormde meerjarenbegroting starten.

Tijdens het voorzitterschap wilde Nederland ook vraagstukken op het gebied van klimaat, milieu en duurzaamheid bezien. Er moest een toekomstbestendig model van duurzame groei komen, waarin verantwoord gebruik van grondstoffen en energiebronnen samen zouden gaan met economische doelstellingen. Ook ging Nederland zich inzetten voor de totstandkoming van een Europese Energie Unie en verwachtte het een voorstel van de Commissie voor het verwezenlijken van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. De afspraken die tijdens de klimaatconferentie in Parijs¹² zijn gemaakt vormden daarbij de leidraad.

In deze extra Staat van de Europese Unie beoordeelde het kabinet ook de plannen van de Commissie voor 2016. Daarbij ging het kabinet in op de dossiers die nog in behandeling waren of nog behandeld moesten worden. Nederland was tevreden over de 23 nieuwe initiatieven die de Commissie wilde indienen. Ook de 27 REFIT¹³-voorstellen en het intrekken van 28 voorstellen konden op steun rekenen. Volgens het kabinet liet de Commissie hiermee zien de Strategische Agenda serieus te nemen.

Drop here!

• 1. 

  Elk half jaar (van januari t/m juni en van juli t/m december) wordt de Europese Unie afwisselend voorgezeten door een lidstaat. Het land dat voorzitter is, leidt de vergaderingen van de Raad van de Europese Unie. Het Voorzitterschap van de Raad speelt een essentiële rol bij de sturing van het wetgevend en politiek besluitvormingsproces.
   
• 2. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 3. 

  De Staat van de Europese Unie is het jaarlijkse stuk waarin het kabinet vanuit een Nederlands perspectief terugkijkt op de belangrijkste ontwikkelingen in de Europese Unie van het afgelopen jaar én waarin het kabinet een visie presenteert op de Europese Unie en de Europese agenda van het komende jaar.
   
• 4. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 5. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 6. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 7. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 8. 

  Tweede Kamer
   
• 9. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 10. 

  PvdA-politicus met een grote internationale staat van dienst en betrokkenheid met Afrika. Was in het kabinet-Balkenende IV minister voor Ontwikkelingssamenwerking en in Rutte II drie jaar minister van Buitenlandse Zaken. Hij begon als beleidsmedewerker van de PvdA-Tweede Kamerfractie en was European director Parlementarians for Global Action en politiek adviseur van de Verenigde Naties in zuidelijk Afrika. In de periode 2011-2013 was hij vertegenwoordiger van de secretaris-generaal van de VN in Ivoorkust en in 2013-2014 was hij dat in Mali. Als PvdA-Tweede Kamerlid (1997-2007) buitenlandwoordvoerder, die onder meer aandrong op onderzoek naar de Nederlandse betrokkenheid bij de strijd in Irak. Hij zat in de enquêtecommissie Srebrenica. Ter zake kundig minister, die beslissingen echter soms lang afwoog. Sinds 2019 is hij hoogleraar vrede, recht en veiligheid in Leiden/Den Haag.
   
• 11. 

  De eurozone bestaat uit de 20 EU-lidstaten die de euro hebben ingevoerd als wettig betaalmiddel. Deze lidstaten voeren gezamenlijk het eurobeleid. De landen waar de euro wel als betaalmiddel geaccepteerd wordt maar die geen lid zijn van de EU behoren niet tot de eurozone.
  
   
• 12. 

  Om de klimaatverandering tegen te gaan worden er regelmatig internationale conferenties georganiseerd. Tijdens de eenentwintigste klimaatconferentie (COP21) van de Verenigde Naties in Parijs, eind 2015, bereikten de bijna 200 deelnemende landen overeenstemming over een bindend klimaatakkoord. Daarmee moet de uitstoot van broeikasgassen, zoals CO₂, worden teruggedrongen en de opwarming van de aarde worden beperkt tot maximaal 2 graden, met 1,5 graad als streefwaarde.
   
• 13. 

  Om de enorme hoeveelheid aan Europese regels te beheersen, werkt de Europese Commissie aan een agenda voor betere regelgeving. De agenda moet ertoe leiden dat Europese wetgeving eenvoudiger is, doeltreffender en gemakkelijker na te leven. Daarvoor moeten Europese regels en Europees beleid op een transparante manier tot stand komen, op basis van wetenschappelijk bewijs en na input van burgers en belangenorganisaties.
   
• 14. 

  Van 1 januari tot en met 30 juni 2016 vervulde Nederland voor de twaalfde keer het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie. Prioriteiten waren: een strategische agenda voor de EU in tijden van verandering, banen scheppen door innovatieve groei, en verbinding zoeken met maatschappelijke actoren. Nederland kreeg als voorzitter verder te maken met de migratiecrisis en het Britse referendum over het lidmaatschap van de EU.