Agenda voor betere regelgeving

 

Bron: European Commission

Om de enorme hoeveelheid aan Europese regels te beheersen, werkt de Europese Commissie aan een agenda voor betere regelgeving. De agenda moet ertoe leiden dat Europese wetgeving eenvoudiger is, doeltreffender en gemakkelijker na te leven. Daarvoor moeten Europese regels en Europees beleid op een transparante manier tot stand komen, op basis van wetenschappelijk bewijs en na input van burgers en belangenorganisaties.

Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker¹ wilde tijdens zijn voorzitterschap de burger weer overtuigen van het nut van de Europese Unie². Om dit te bereiken introduceerde hij de agenda voor betere regelgeving. Frans Timmermans³ was verantwoordelijk voor de agenda voor betere regelgeving. Zijn voornaamste taak was om alle voorgestelde en bestaande Europese regels kritisch te beoordelen op subsidiariteit⁴ en proportionaliteit⁵. Deze toetsing was al verplicht, maar tot dan toe deed geen Commissie⁶ dit zo expliciet en formeel. Bovendien maakte de Commissie-Juncker meer gebruik van externe input.

De Commissie-Von der Leyen bouwt verder op deze agenda. In april 2021 kwam de Commissie met een reeks voorstellen om EU-wetgeving doeltreffender en toekomstbestendig te maken. Dit valt onder de bevoegdheid van Maroš Šefčovič⁷, Eurocommissaris voor interinstitutionele betrekkingen en prognoses⁸. Door onder meer een eind te maken aan administratieve rompslomp en alleen een nieuwe regel in te voeren als een andere sneuvelt, wil de Commissie het wetgevingsproces van de EU verbeteren.

In de Commissie-Von der Leyen is Maroš Šefčovič⁷, Eurocommissaris voor interinstitutionele betrekkingen en prognoses, verantwoordelijk voor betere regelgeving. In april 2021 presenteerde de Commissie de volgende maatregelen:

• - 

  komaf maken met de obstakels en de administratieve rompslomp die investeringen en de aanleg van infrastructuur vertragen
• - 

  de werkwijze van de vernieuwde portaalsite "Uw mening telt!", waarop burgers en belanghebbenden hun mening kunnen geven over initiatieven van de Commissie, vereenvoudigt openbare raadplegingen
• - 

  als nieuw instrument wil de Commissie een "één in, één uit"-aanpak invoeren. Daar waar een wetgevingsvoorstel nieuwe lasten creëert, zou op hetzelfde beleidsterrein ook lastenverlichting moeten plaatsvinden.
• - 

  alle wetgevingsvoorstellen moeten bijdragen tot de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling van de Verenigde Naties
• - 

  de betere regelgeving moet duurzaamheid en de digitale transformatie bevorderen en ondersteunen
• - 

  EU-wetgeving toekomstbestendig maken door rekening te houden met strategische prognoses op groen, digitaal, geopolitiek en sociaal-economisch terrein

Een aantal van deze maatregelen wordt in de praktijk al uitgevoerd. Het Europees Parlement en de lidstaten zullen hierbij betrokken worden zodat zij in hun werkzaamheden ook bijdragen aan de agenda voor betere regelgeving. De Commissie wil met deze agenda EU-wetgeving vereenvoudigen en de wetgevingsdruk verlichten.

Nieuwe werkwijze Europese Commissie onder Juncker

Onder leiding van Juncker ging de Commissie aan de slag met een nieuwe werkwijze. Juncker zag graag dat de Commissie 'groter en ambitieuzer zou gaan denken bij belangrijke onderwerpen, en kleiner en bescheidener bij randzaken'. Frans Timmermans was daarvoor als commissaris voor betere regelgeving primair verantwoordelijk.

Alle wetgeving die de Commissie wilde indienen moest de goedkeuring van Timmermans krijgen. Het was al verplicht om regelgeving te toetsen op subsidiariteit⁴ (moet het onderwerp wel op Europees niveau geregeld worden) en proportionaliteit⁵ (gaat het voorstel niet verder dan nodig), maar Juncker maakte dit met de functie van Timmermans expliciet zichtbaar. Juncker hoopte zo dat alleen de belangrijkste voorstellen de Raad van Ministers⁹ en het Europees Parlement¹⁰ zouden halen en dat Europese regeldruk voor burgers en bedrijven zou afnemen.

Timmermans controleerde bovendien voorstellen van eerdere Commissies waarover de onderhandelingen nog liepen. Als werd geconcludeerd dat een voorstel beter op een lager niveau geregeld kon worden of verder ging dan nodig was, dan trok de Commissie het voorstel terug.

Omdat Juncker de burger wilde dienen, zette zijn Commissie in op extra inspraakmogelijkheden voor betrokkenen. De Commissie wilde het makkelijker maken om mee te denken over regelgeving. Verder moesten burgers tijdens meerdere fasen van het wetgevingsproces inspraak krijgen. Tot dan toe konden burgers alleen aan het begin van het wetgevingsproces ideeën aandragen, maar hadden ze geen invloed op de teksten die geschreven werden na de onderhandelingen tussen de Commissie, de Raad en het Parlement.

De Commissie-Juncker wilde ervoor zorgen dat ook deze onderhandelingsteksten door burgers becommentarieerd konden worden. De Commissie was zelfs bereid tot het terugtrekken van voorstellen, wanneer deze door de onderhandelingen onherkenbaar gewijzigd waren.

REFIT

Als onderdeel van de agenda voor betere regelgeving werd REFIT en het REFIT platform geïntroduceerd. De afkorting REFIT staat voor 'Regulatory Fitness and Performance Programme'. Binnen dit programma houdt de Commissie Europese regelgeving tegen het licht om te kijken of deze nog wel actueel is. Niet alleen de Europese instellingen kunnen regelgeving aandragen die gecheckt moet worden, ook nationale overheden of burger- en belangenorganisaties mogen voorstellen indienen via het REFIT-platform. Binnen het REFIT-platform vergaderen de Commissie, nationale overheden en belangenorganisaties over verbetering van e bestaande EU-wetgeving. Wanneer er wordt geconcludeerd dat een bepaalde regeling inderdaad niet meer relevant is, gaat de Commissie op zoek naar een oplossing of wordt de regelgeving ongeldig verklaard. Het kan ook voorkomen dat een voorstel waarover nog wordt onderhandeld, wordt heroverwogen. Wanneer blijkt dat zo'n voorstel niet meer actueel is, trekt de Commissie het terug.

Raad voor regelgevingtoetsing

Omdat het voor Timmermans zelf onmogelijk was alle Europese regels na te lopen zag hij slechts toe op het proces. De ingestelde Raad voor regelgevingtoetsing (RSB) toetst alle regelgeving inhoudelijk, op subsidiariteit en proportionaliteit. Deze raad bestaat uit drie Commissieambtenaren en drie experts, en wordt voorgezeten door een ambtenaar van het betreffende Directoraat-Generaal¹¹.

Ingetrokken voorstellen

Nadat de Commissie-Juncker geïnstalleerd was, ging Timmermans direct aan de slag met het evalueren van de door eerdere Commissies ingediende wetsvoorstellen. Dit resulteerde in het intrekken van een flink aantal voorstellen. In het eerste jaar van de Commissie-Juncker waren dat er meer dan 75. Dit leidde tot gemengde reacties. Het besluit van de Commissie om voorstellen voor Europese regels voor zwangerschapsverlof te laten vallen, oogstte veel lof. Juncker liet op deze manier zien niet op details te focussen. Het terugtrekken van wetgeving voor het milieu leidde echter tot veel kritiek, vooral vanuit milieuorganisaties.

Minder regels

Onder leiding van Juncker heeft de Commissie minder voorstellen voor regelgeving gedaan. Waar eerdere commissies ongeveer 130 initiatieven per jaar indienden, beperkte de Commissie-Juncker zich in haar plan voor 2015 tot 23 initiatieven. Ook stonden er 80 te herziene wetteksten op het programma. In het programma van 2016 stonden 40 wetteksten om te herzien, 20 voorstellen om in te trekken en 23 nieuwe voorstellen. In het werkprogramma voor 2017 stonden 18 nieuwe REFIT-acties om de kwaliteit van de bestaande EU-wetgeving te herzien. Verder stelde de Commissie voor om 19 hangende wetgevingsvoorstellen in te trekken, omdat zij achterhaald waren en werden 16 bestaande wetgevingsinstrumenten ingetrokken. Het werkprogramma van 2018 voorzag in de evaluatie en herziening van 12 wetten, het afbreken van de lopende wetgevingsprocedure ten aanzien van 15 wetsvoorstellen en het intrekken van 3 bestaande wetten.

Betere toegang tot informatie

De Commissie geeft burgers en andere betrokkenen de mogelijkheid om hun mening te geven over nieuwe én bestaande regelgeving, door middel van raadplegingen. De toegang tot die raadplegingen is verbeterd.

Bevindingen

In april 2019 publiceerde de Europese Commissie een rapport (COM(2019)178) over de resultaten van de maatregelen van de Commissie-Juncker¹⁴ als het gaat om betere regelgeving. Zo werden er meer openbare raadplegingen gehouden en kunnen burgers gemakkelijk via de website hun mening geven over initiatieven van de Commissie. Ook voerde de Commissie met grote regelmaat effectbeoordelingen uit en werd wetgeving vereenvoudigd om zo omslachtige wetgeving tegen te gaan. Als belangrijkste punt voor de toekomst stipt de Commissie de samenwerking tussen de verschillende EU-instellingen en lidstaten aan. Hier kan nog veel gewonnen worden als het gaat om transparantie, beter gebruik van openbare raadplegingen en het vereenvoudigen van wetten.

Om ervoor te zorgen dat de agenda voor betere regelgeving effectief uitgevoerd kan worden, heeft de Commissie met het Europees Parlement en de Raad van Ministers een interinstitutioneel akkoord gesloten. Dit houdt in dat alle drie de instellingen toezeggen zich in te zetten voor meer transparantie bij onderhandelingen, meer inspraakmogelijkheden voor burgers en een betere evaluatie van bestaande of voorgestelde regelgeving. De doelstelling van de Europese Commissie om de regelgevingsdruk te verminderen, moet worden nagestreefd zonder afbreuk te doen aan de verwezenlijking van de beleidsdoelstellingen of verdragen van de Europese Unie.

In december 2015 hebben de Conferentie van voorzitters¹⁵, de Raad⁹ en de Europese Commissie⁶ een overeenkomst bereikt over maatregelen voor het verbeteren van de kwaliteit en resultaten van Europese wetgeving. Deze maatregelen moeten er onder andere voor zorgen dat er vaker een effectenbeoordeling wordt gemaakt en dat EU-wetgeving simpeler wordt. Verder hebben de instellingen afgesproken om de transparantie rondom wetgevingsprocedures te verhogen.

In 2017 ging de Task Force on Subsidiarity, Proportionality and "Doing Less More Efficiently" onder leiding van eurocommissaris Timmermans aan de slag met drie vragen:

• 1. 

  hoe de EU beter rekening kan houden met het maken van beleid op het juiste niveau - moet het Europees of kan het ook nationaal, regionaal of lokaal?
• 2. 

  hoe kan de EU nationale parlementen en regionale en lokale autoriteiten beter betrekken bij het opstellen van nieuwe regelgeving?
• 3. 

  zijn er beleidsterreinen waar de EU zich zou kunnen terugtrekken?

Een beter en vast omlijnd kader voor het vaststellen op welk niveau regelgeving het best kan worden ingestoken moet ervoor zorgen dat de EU consistent dezelfde afweging maakt. Het biedt meteen ook een houvast om die bestuurslagen en ook de nationale parlementen meer te betrekken bij het opstellen van Europese regelgeving. Dit kader, het "assessment grid", moet nog nader worden uitgewerkt, maar de taskforce heeft al de nodige concrete voorstellen gedaan zoals het organiseren van hoorzittingen over nieuw beleid, op ieder gewenst niveau.

De taskforce stelt dat de EU op de terreinen waar ze actief is ook een duidelijke meerwaarde heeft. Er is geen reden voor de EU om op minder terreinen actief te zijn. Wel kan de EU zich meer richten op de hoofdlijnen, en moet regelgeving verder worden vereenvoudigd. De Commissie kan zich dan vervolgens meer richten op de implementatie van Europese regelgeving, en ervoor zorgen dat alle bestuurslagen hun rol in de uitvoering van Europees beleid goed oppakken.

• 1. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 2. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 3. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 4. 

  Dit beginsel beoogt een besluitvorming te garanderen die zo dicht mogelijk bij de burger staat. Een actie mag volgens dit beginsel pas op Europees niveau ondernomen worden als die actie niet net zo goed (of beter) op nationaal, regionaal of lokaal niveau kan plaatsvinden.
   
• 5. 

  Het proportionaliteitsbeginsel (ook wel evenredigheidsbeginsel genoemd) draagt de Europese Unie op niet verder te gaan dan nodig is in het uitvoeren van nieuwe regelgeving.
   
• 6. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 7. 

  De Slowaak Maroš Sefčovič (1966) is sinds 1 oktober 2009 lid van de Europese Commissie. In de Commissie-Von der Leyen is hij belast met interinstitutionele relaties, en sinds 22 augustus 2023 ook de Green Deal en - tijdelijk - klimaatbeleid. In de Commissie-Juncker was hij commissaris voor de energie-unie. In de Commissie-Barroso II (2010-2014) was hij belast met institutioneel beleid en ambtelijk beheer. Sefcovic nam eind 2012 ook de post gezondheid en consumentenzaken waar. Eerder had hij enkele maanden de portefeuille onderwijs, cultuur en jeugd. Sefcovic was diplomaat en topambtenaar op het ministerie van Buitenlandse Zaken van Slowakije. Posten die hij eerder bekleedde, waren onder meer directeur-generaal Europese zaken en ambassadeur in Israël.
   
• 8. 

  Deze functie wordt sinds december 2019 vervuld door Maroš Šefčovič. Deze functie is nieuw in de Commissie-Von der Leyen en neemt een deel van de taken van de Eurocommissaris voor Betere regulering, interinstitutionele verhoudingen, duurzame ontwikkeling en fundamentele rechten uit de Commissie-Juncker over.
   
• 9. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 10. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 11. 

  Directoraten-generaal (DG's) zijn de grootste zelfstandige eenheden binnen het ondersteunend apparaat van de Europese Commissie. De directoraten-generaal zijn onderverdeeld in directoraten, die weer zijn onderverdeeld in administratieve eenheden. Daarnaast zijn er nog een aantal diensten, zoals de Juridische dienst.
   
• 12. 

  Deze werkgroep heeft als doel om zowel bestaande als voorgestelde regelgeving van de Europese Commissie te toetsen op begrippen als subsidiariteit, proportionaliteit of overlapping met bestaande wetgeving. De werkgroep bestaat uit drie Commissieambtenaren en drie experts, en wordt voorgezeten door een DG-ambtenaar.
   
• 13. 

  De Europese Commissie lanceert geregeld openbare elektronische raadplegingen om na te gaan wat partijen van voorgesteld beleid vinden. Een andere veelgebruikte term is 'consultatie' of 'consultatieproces'.
   
• 14. 

  Deze Europese Commissie was in functie van 1 november 2014 tot 1 december 2019 en volgde de Commissie-Barroso II op. Voorzitter was de Luxemburgse oud-premier Jean-Claude Juncker. De Nederlandse Frans Timmermans was één van de vicevoorzitters en was belast met betere regelgeving, relaties met de Europese instellingen, rechtsregels, fundamentele rechten en duurzame ontwikkeling.
   
• 15. 

  De Conferentie van voorzitters is het orgaan van het Europees Parlement dat beslist over de organisatie van de werkzaamheden van het Parlement en over alle kwesties die verband houden met het wetgevingsprogramma.
   
• 16. 

  De Commissie-Juncker was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 in functie. De agenda van de Commissie werd gedurende deze jaren gedomineerd door de vluchtelingencrisis en het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie. Belangrijke onderwerpen die verder speelden waren het versterken van de economie van Europa, het voltooien van de digitale interne markt en Europa dichter bij de burger brengen.