De parlementarisering van Europa

Europa parlementariseert. De ongekende ruzie om Jean-Claude Juncker² als Commissievoorzitter weerspiegelt de verschuivende machtsverhoudingen. Het Europees Parlement³ beconcurreert met succes de Europese Raad⁴. Zoiets is nooit eerder vertoond.

Een nieuwe as Parijs-Rome wil minder bezuinigen, dwars tegen Duitsland in. Als gevolg van alle getwist slechte gezichten in de Europese Raad. Toppolitici die elkaars blikken liever mijden. Hoe loopt dit geruzie af?    

Laat op de avond van die historische 27 juni bij een wijntje, na haar pijnlijk wegstemmen van het Verenigd Koninkrijk, zei de Duitse kanselier zachtjes ´sorry´ tegen prime minister David Cameron⁵, zo weet de Financial Times. De historic humiliation, aldus de Britse media, is een schoolvoorbeeld van hoe politici in een fuik kunnen zwemmen. De voor het Verenigd Koninkrijk vernederende uitslag waarin 26 regeringsleiders op Juncker stemden en Cameron in de kou zetten, kan een staartje krijgen. Tot nu toe verliep zo’n kandidaatstelling altijd bij unanimiteit.

Meermalen had Cameron tevoren gewaarschuwd de kwestie hard te zullen spelen. ‘Het kronen van de doorgewinterde federalist Juncker tot Commissievoorzitter is de lont die ons EU-lidmaatschap kan doen afbranden’, waarschuwde de Brit voor de Europese Raad van 26 en 27 juni. Nu de anderen hem negeerden lijkt het er op dat het VK, hoewel een politieke grootmacht, op het continent zijn krediet heeft verspeeld.

Wie heeft eigenlijk de macht in Europa? De leerboeken over de Europese integratie spreken altijd zedig over het ´institutionele machtsevenwicht´ tussen de Europese Raad, de Raad van Ministers⁶, de Commissie⁷, het Europees Parlement en het Hof van Justitie⁸. In werkelijkheid leveren politici en functionarissen daar ondergronds dagelijks strijd. Dat gevecht komt deze zomer even bovengronds. En wel met een schitterende 1-0 overwinning van het Europees Parlement (EP) op de Europese Raad. Een parlementarisering van de EU, met méér invloed voor het EP vanuit Straatsburg, tekent zich nu af.

Op 27 mei dreigde Cameron de voor 2017 voorziene volksstemming over het Britse EU-lidmaatschap naar voren te halen, zou Juncker voorzitter worden. Die zou niet geschikt zijn voor het beoogde terugsluizen van politieke macht naar de hoofdsteden. Cameron betoogde – terecht - dat Juncker méér Europa wil. Vóór die volkstemming moet Cameron nu juist via de Commissievoorzitter overeenstemming bereiken over een wat minder ambitieuze EU die de Britten in 2017 binnenboord houdt. 

Intussen wordt duidelijk dat vrijwel niemand op een Brits vertrek zit te wachten. Na de top zei de invloedrijke Duitse minister van Financiën, Wolfgang⁹

Schäuble⁹, zich geen Europese Unie¹⁰ zonder de Britten te kunnen voorstellen.

Zelfs Franse media, zoals Le Monde en Le Figaro, waarschuwen dat een Brits exit (Brexit) hun land in het Europese machtsspel zal verzwakken. ‘Frankrijk is te zwak om het tegenwoordig oppermachtige Duitsland te weerstaan. Een EU zonder het VK maakt elders in de wereld bovendien minder indruk’. Overigens vindt de sociaaldemocratische vroegere Franse premier Michel Rocard¹¹ dat de EU goed af is als het VK als notoire dwarsligger eindelijk ophoepelt.

Er waren aanvankelijk (maar) drie regeringsleiders die Cameron wel konden volgen, te weten Merkel, Mark Rutte¹² en Fredrik Reinfeldt¹³ (Zweden). Zij hielden met Pinksteren met de Brit een minitop nabij Stockholm. Toen had echter de kanselier haar maandenlange aarzeling al overwonnen. Dat gebeurde zodra zij merkte dat haar publieke opinie voor de kleine Duitstalige Luxemburger was. Cameron kreeg te horen dat de benoeming niet meer te torpederen was.

Merkel waarschuwde de Brit om op te houden met zijn gedreig. In werkelijkheid echter ging Cameron vanaf dan echter helemaal los.

Krachtens het VEU¹⁴ Verdrag (artikel 17.7¹⁵ VEU) wijst de Europese Raad de kandidaat-voorzitter van de Commissie aan. Vervolgens besluit het Europees Parlement met meerderheid van de leden. De aanwijzing door de Europese Raad gebeurt ‘rekening houdend met de verkiezingen voor het Europees Parlement’ aldus het Verdrag.

Het Europees Parlement draaide dit voorjaar echter de rollen om. Op 27 mei, twee uur voor de Europese Raad bijeenkwam om over de beoogde voorzitter te spreken, presenteerde het Parlement Juncker als de enige kandidaat. Juncker had op 25 mei als zogenaamde Spitzenkandidat van de EVP¹⁶ de Europese verkiezingen gewonnen, vandaar. Dat was een institutionele putsch.

Achter deze machtsgreep via Spitzenkandidaten waaruit de bevolking mag kiezen, zit een gekunstelde redenering. Het parlement in Straatsburg wil van Europa een parlementaire democratie maken. Met de Commissie als Europese regering in spe en het parlement als controleur die de Commissie ieder moment naar huis kan sturen.

Gianni Pitella, de waarnemend voorzitter van het EP, maakte in zijn toespraak tot de Europese Raad daarom gewag van ‘een historisch keerpunt ten gunste van de democratie in Europa’. Juncker dus als kampioen van de democratie. Probleem met deze Spitzenkandidat is wel dat niet één kiezer in Europa op hem heeft kunnen stemmen. De ambitieuze Luxemburger nam niet de moeite zich kandidaat te stellen. Wat is dan zijn werkelijke relatie met de kiezers?

Merkel heeft voor de top achter gesloten deuren nog geprobeerd om Cameron met een topfunctie voor het VK in de nieuwe Commissie tegemoet te komen. Dat is gebruikelijk omdat dan niemand gezichtsverlies lijdt. Maar Cameron kondigde strijdlustig aan ‘tot het einde te vechten’. Volgens de Belgische premier Elio Di Rupo¹⁷ ‘prefereerde mijn collega het conflict boven de consensus’. 

Londen heeft twee problemen met Juncker. Het VK accepteert geen machtsgreep van het Europees Parlement. De Britten verfoeien bovendien een volgens hen dreigend federaal Europa met veel macht voor Brussel.

Uiteindelijk ging PM Cameron via handopsteken smadelijk ten onder met 26 tegen 2 stemmen. Alleen de Hongaarse premier Viktor Orbán¹⁸ (EVP) stemde met de Brit mee. Orbán had nog een appeltje te schillen met Juncker. Alle sociaaldemocratische regeringsleiders steunen de christendemocratische Luxemburger eveneens.

Na afloop sprak Cameron in de Europese Raad van ‘een slechte dag voor Europa’. Maar hij ging niet opnieuw dreigen.  Merkel betoogde vervolgens verzoenend dat het Britse lidmaatschap voor haar ‘uiterst belangrijk’ blijft. ‘Daar ga ik voor’ zo besloot zij.

In het weekeinde na de top nam Cameron de telefoon voor een gesprek met Juncker. Hij zegde zijn volle medewerking met de Luxemburger toe. ‘De prime minister verwelkomde verder Junkers belofte om een te streven naar een ‘fair deal for Britain’ teneinde het EU-lidmaatschap te continueren’, aldus de woordvoerster op 30 juni.

Cameron heeft Juncker nodig nu die als Commissievoorzitter het laatste woord krijgt over de belangrijke portefeuilles. Cameron heeft overigens Van Rompuy¹⁹ eveneens nodig. Die zoekt een opvolger. Voor genoemde onderhandelingen is het van vitaal belang dat Londen met de nieuwe voorzitter van de Europese Raad overweg kan.

De stemming in de Europese Raad kwam pas op de tweede dag. Op 26 juni vergaderden de staatshoofden en regeringsleiders in het Westvlaamse Ieper nabij de vroegere Duits-Britse frontlijnen waar in de Eerste Wereldoorlog bijna een half miljoen mensen sneuvelden. Er was daar een plechtige herdenking aan de befaamde Menenpoort. Na Cameron sprak een eveneens bewogen Herman Van Rompuy¹⁹ kort in het Engels en het Frans om te besluiten in het Nederlands met een gedicht van Leo Vroman:

‘Kom vanavond met verhalen - Hoe de oorlog is verdwenen - En herhaal ze honderd malen - Alle malen zal ik wenen’. 

Dat Juncker een weinig populair federaal Europa wil en bovendien een drank- en rookprobleem heeft, werd hem kennelijk vergeven. De vraag of hij als zestiger fysiek vijf jaar lang een Commissie kan leiden met 27 rivaliserende commissarissen en circa 25000 functionarissen is nooit gesteld.

Wil de Europese Raad eigenlijk wel een sterke Commissievoorzitter? De beste ooit, Jacques Delors²⁰, vertrok in 1994. Sindsdien heeft de Europese Raad nooit meer zo’n kanjer gezocht. Het Europees Parlement trekt die lijn nu door. ‘Dat zo doende de Commissie verzwakt en het kind van de rekening wordt, komt Merkel en ook president Hollande wel goed uit’, concludeert een hoge Commissiefunctionaris.

Tot zijn aftreden afgelopen december, was Jean-Claude Juncker met achttien dienstjaren als minister-president van het Groothertogdom Luxemburg en tegelijk acht jaar voorzitter van de Eurogroep²¹, de onbetwiste doyen van de Europese Raad. Hij staat bekend als een man met een overtuiging. Bovendien een polyglot wheeler en dealer.

In dagblad The Guardian van 25 juni schetst de vroegere premier van Ierland, John Bruton, een heftig conflict tussen Frankrijk en Duitsland in 1996 bij het beraad over de creatie van de euro. ‘Wij moesten ten einde raad de vergadering schorsen. Koffiedrinkend zag ik hoe Juncker aan de overkant kanselier Kohl en president Chirac apart nam. Binnen een half uur was het probleem opgelost’, aldus Bruton.

Juncker weet op moeilijke momenten compromissen te smeden. Dat is een belangrijke kwaliteit van een Commissievoorzitter. Wat hem bovendien helpt is dat Juncker, hoewel lid van de Luxemburgse Chrëstlech-Sozial Vollekspartei, qua opvattingen zó kan meedraaien bij de sociaaldemocraten.

Het Europees Parlement stemt 16 juli. Krachtens genoemd artikel 17.7 VEU moet Juncker dan de stemmen krijgen van de helft plus een van de 751 leden, dus 376. De christendemocraten²² en de sociaaldemocraten²³, die samen ruwweg 450 zetels hebben, steunen Juncker. Het gaat echter om een geheime stemming. De partijdiscipline is in het EP niet vanzelfsprekend. Mogelijk zal een aantal EP-ers de voordacht stiekem toch niet steunen.

Om een echec te voorkomen zijn de twee genoemde grootste fracties ingegaan op de avances van Guy Verhofstadt²⁴, de voorman van de liberale fractie ALDE. Verhofstadt heeft de verkiezingen verloren. Zijn ALDE is als derde grootste fractie gepasseerd door de eurosceptische ECR. Verhofstadt jaagt niettemin nog steeds op een topfunctie. Verhofstadt heeft in dat kader de twee grote partijen de stemmen van de ALDE aangeboden. Juncker kan dus op 16 juli niks meer overkomen.

In de Franse krant Libération van 26 juni schetst Europa-expert Alain

Lamassoure (UMP), hoe in deze kwestie twee klassieke visies botsten. Enerzijds het ‘Europa van de staten’ waarin de Europese Raad de baas is. Daar tegenover het ‘Europa van de burgers’ waar het direct verkozen Europees Parlement aan het langste eind trekt. Wat zich nu wreekt is dat de regeringsleiders, plus voorzitter Herman Van Rompuy, de komst van de Spitzenkandidaten nooit serieus hebben genomen. Zij hebben niet voorzien dat de altijd rivaliserende fracties in het EP nu ineens totaal verenigd een coup gingen plegen.

De vroegere president van Frankrijk, Valéry²⁵

Giscard d’Estaing²⁵, grondlegger van het Verdrag van Lissabon²⁶, is ontevreden met de komst van Juncker. In dagblad Le Monde, van 26 juni zegt Giscard dat de bevolking Juncker absoluut nooit tot Commissievoorzitter zou hebben gekozen.

Hij vindt het raar dat piepklein Luxemburg nu al de derde Commissievoorzitter levert. Dus na de weinig succesvolle Gaston Thorn²⁷ (1981-1984) en de vervroegd vertrokken Jacques Santer²⁸ (1991-1995). ‘Het is alsof je Frankrijk alsmaar laat regeren vanuit de regio La Corrège’, zo spot Giscard.

Premier Rutte¹² verklaarde na afloop de hele gang van zake te betreuren. De Europese Raad wil vermijden dat de aanpak van het EP met Spitzenkandidaten een precedent wordt. Er komt een evaluatie van wat zich afgelopen maanden afspeelde, aldus de conclusies van de bijeenkomst. Het is echter de vraag of het mogelijk is te beletten dat het EP volgende keer wéér een kandidaat-voorzitter presenteert.

De Europese Raad erkent dat elk land voortaan zijn eigen uitleg mag geven aan het beoogde streven naar een ‘steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa’. Het is opmerkelijk dat de aangekondigde discussie hierover in de conclusies als een puur Britse affaire wordt beschreven. Je krijgt de indruk dat de andere regeringsleiders hieraan geen hoge urgentie geven.  

Na de vergadering zei voorzitter Van Rompuy dat de Europese Raad op 16 juli, na afloop van de stemming in het EP, in Brussel vergadert. Ter discussie komt dan de opvolging van Van Rompuy zelf en van Lady Catherine²⁹

Ashton²⁹, de Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands Beleid waarvan wij vijf jaar lang weinig hebben gemerkt. Beiden vertrekken 30 oktober.

Waarschijnlijk komt de functie van voorzitter minister Jeroen Dijsselbloem³⁰ van de Eurogroep²¹ eveneens ter discussie. Frankrijk en Duitsland willen dat dit een voltijdse functie wordt. Dijsselbloem is als Brusselse insider een belangrijke Nederlandse kandidaat voor een topfunctie.

Juncker wordt voor die vergadering van de staatshoofden en regeringsleiders eveneens genodigd. Hij kan vervolgens op 17 juli beginnen met het beraad met alle betrokken regeringen over de samenstelling van de nieuwe Commissie. In oktober, zo is de planning, stemt het EP over het complete team van Juncker. Op 1 november lost idealiter de ‘Commissie Juncker’ na tien jaar voorzitter José M. Barroso³¹ en zijn ploeg af.

Inmiddels heeft het Europees Parlement Martin Schulz³², de sociaaldemocratische Spitzenkandidat, (her)kozen tot voorzitter voor de komende 2,5 jaar. Daarna wordt hij afgelost door een christendemocraat, zo hebben de beide grootste fracties afgesproken.

Wekelijks verschijnen momenteel in de banencarrousel nieuwe gezichten. De Italiaanse regering lanceert voor de opvolging van Ashton haar pas 41 jarige minister van buitenlandse zaken, Federica Mogherini. Zij heeft nauwelijks buitenlands politieke ervaring; is namelijk nog maar vier maanden minister. Wellicht herhaalt zich de aanpak van vijf jaar geleden. Destijds koos de Europese Raad met Ashton eveneens een zwakke kandidaat. De ministers van Buitenlandse Zaken van de grote landen houden dan vrij spel.

De Europese Raad heeft op voorstel van Van Rompuy een ‘Strategische agenda voor de Unie in tijden van verandering’ goedgekeurd. Dit zijn weinig verrassende kernprioriteiten. Voorop staan werkgelegenheid, economische en versterkte concurrentiekracht. Daartoe moeten de ‘governance’ structuren binnen de EMU worden aangehaald, een eufemisme voor overdracht van nationale soevereiniteit.

De andere prioriteiten zijn een meer effectief sociaal beleid, een energiebeleid, meer aandacht voor binnenlandse veiligheid, migratie en asielbeleid en ten slotte een versterking van de rol van de EU als een sterke wereldwijde speler.

Er broeit een conflict over de uitleg van het Stabiliteits en Groeipact³³ dat de landen met de euro verplicht tot maximaal drie procent overheidstekort. Het gaat erom of de sanering van de overheidsuitgaven in de landen die niet voldoen aan die norm toch een tandje minder mag. Dit betreft vooral Frankrijk en Italië.

De sociaaldemocratische regeringen daar dringen aan op meer tijd om hun begroting te saneren. De media in die landen schetsen een nieuwe as Parijs-Rome. Die dient als tegenwicht voor de traditionele Frans-Duitse as, tegenwoordig onder leiding van de zuinige kanselier Merkel.

Vlak voor de Europese Raad verklaarde minister-president Matteo Renzi³⁴ in een opmerkelijk betoog tot het Italiaanse parlement af te willen van ‘de ouwe zeurtante in Brussel’. Hij bedoelde de Europese Commissie die Rome achter de vodden zit. Italië heeft na Griekenland de hoogste staatsschuld in Europa: meer dan dubbel zoveel dan de Maastrichtnorm van 60% bbp. Toch pleit Renzi samen met president Hollande voor megagrote extra overheidsinvesteringen die banen scheppen.

Renzi mikt op 700 miljard voor de EU. Hollande wil in de Eurozone vijf jaar achtereen jaarlijks 240 miljard daarvoor vrijmaken, ofwel 1200 miljard. Beiden willen dit soort uitgaven niet langer laten meetellen als staatsschuld mits die zijn gericht op het scheppen van werkgelegenheid. ‘En waar moet dat geld dan wel vandaan komen?’ zo spotte een hoge Duitse diplomaat.

Premier Rutte staat volledig afwijzend tegenover versoepeling van de tekortnorm van drie procent. ‘Frankrijk zit boven de vier procent. Hoe kun je dan pleiten voor versoepeling?”, aldus de premier. Behalve Duitsland steunen uit de Eurozone Spanje, Finland, Oostenrijk en de Baltische staten Nederland.

‘Voorop blijft staan dat de enige duurzame weg naar economische groei gelegen is in het op orde brengen van de overheidsfinanciën en het doorvoeren van structurele economische hervormingen’, schrijft PvdA-minister van Buitenlandse Zaken Frans Timmermans³⁵ in zijn verslag van 30 juni van de Europese Raad aan de Tweede Kamer.

Maar hangt er toch enige versoepeling in de lucht? Rutte’s partijgenoot, de liberale ‘Eurotsaar’ Olli Rehn³⁶, zei bij zijn vertrek om lid te worden van het EP dat het wel degelijk mogelijk is de teugels wat te vieren.

In genoemde strategische nota suggereert Van Rompuy de flexibiliteit die het SGP toelaat nu maar eens ‘volledig in te zetten’. Zonder uit te werken wat zulke flexibiliteit concreet inhoudt, ging de Europese Raad akkoord. Insider Rehn voorspelt nog een ‘spannende discussie’ in de Eurogroep over wat die maximale flexibiliteit wel toelaat.

In Rome verklaarde diens woordvoerder op 29 juni dat premier Renzi bij de top via flexibilisering ‘een grote overwinning heeft binnengesleept’. Investeringen om jobs te scheppen tellen voortaan niet meer mee, aldus de Italiaan. De Duitse minister van Financiën, Wolfgang⁹

Schäuble⁹, liet daags de Financial Times optekenen hiervan ‘echt helemaal niks te weten’. 

De leden van de Europese Raad tekenden met hun collega’s van Georgië, Moldavië en Oekraïne associatieakkoorden. President Petro Poroshenko van Oekraïne tekende demonstratief met de pen waarmee zijn inmiddels gevluchte voorganger Viktor Yanukovytsj³⁷ vorig najaar in Vilnius (Litouwen) weigerde te tekenen, waarna de opstand in zijn land ontvlamde.

Het gaat om economische en politieke samenwerking, niet om de aanloop naar een EU-lidmaatschap van de voormalige Sovjet-landen. Vrijhandel en vrijheid van vestiging over en weer vormen belangrijke elementen. De ondertekening is versneld na de inname van de Krim en het onrust zaaien vanuit Moskou in oostelijk Oekraïne. Albanië kreeg van de Europese Raad de status van kandidaat-lid³⁸ van de Europese Unie.

• 1. 

  Jan Werts is sinds 1976 journalist en publicist in Brussel, waar hij eerder onder meer werkte als correspondent van de Haagsche Courant. Verder was hij zes jaar als journalist werkzaam in Washington. Hij promoveerde in 1991 aan de Vrije Universiteit Brussel in het Europees en internationaal recht op een dissertatie over de Europese Raad. In 2008 verscheen hiervan een herziene versie. Schrijft analyses over Europese Toppen, gebundeld in het document Hoe Europa al tien jaar lang crises bevecht - 100 plus analyses van Jan Werts (link opent in nieuw venster).
   
• 2. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 3. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 4. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 5. 

  David Cameron (1966) was van 11 mei 2010 tot 13 juli 2016 minister-president van het Verenigd Koninkrijk. Hij was sinds 2005 leider van de Conservatieven. De heer Cameron studeerde in Oxford en werkte enige tijd bij de Conservatieve Partij, onder meer als adviseur van de ministers van financiën en Binnenlandse Zaken. Later werkte hij bij een mediaconcern. In 2001 werd de heer Cameron lid van het Lagerhuis en in 2004 kwam hij in het schaduwkabinet. Hij leidde in 2010-2015 een coalitie van Conservatieven en Liberaal-Democraten. Na het verloren Brexit-referendum maakte hij zijn vertrek bekend.
   
• 6. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 7. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 8. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 9. 

  Wolfgang Schäuble (1942) was in 2009-2017 minister van Financiën van Duitsland. Eerder was hij minister voor bijzondere opdrachten (1983-1987) en van Binnenlandse Zaken (1987-1994 en 2005-2009) en fractievoorzitter van CDU/CSU in de Bondsdag. Hij is sinds november 1972 Bondsdaglid voor de CDU en sinds 24 oktober 2017 daarvan voorzitter.
   
• 10. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 11. 

  Michel Rocard () was van 19 juli 1994 tot 31 januari 2009 lid van het Europees Parlement. Rocard maakte deel uit van de Fractie Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten en komt uit Frankrijk.
   
• 12. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 13. 

  Fredrik Reinfeldt (1965) was in 2006-2014 minister-president van Zweden. Hij was leider van de conservatief-liberale Moderaterna-partij, die in 2004 een coalitie (Allians för Sverige) vormde met de christendemocraten, de Volkspartij (sociaal-liberalen) en de Centrumpartij (boeren). Reinfeldt, die economie heeft gestudeerd, zit sinds 1991 in de Zweedse Rijksdag en werd in 2003 leider van zijn partij.
   
• 14. 

  In dit verdrag staan de waarden waar de Europese Unie en alle lidstaten zich aan moeten houden, en de belangrijkste doelstellingen van de Europese Unie. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 15. 

  1. De Commissie bevordert het algemeen belang van de Unie en neemt daartoe passende initiatieven. Zij ziet toe op de toepassing van zowel de Verdragen als de maatregelen die de instellingen krachtens deze Verdragen vaststellen. Onder de controle van het Hof van Justitie van de Europese Unie ziet zij toe op de toepassing van het recht van de Unie. Zij voert de begroting uit en beheert de programma's. Zij oefent onder de bij de Verdragen bepaalde voorwaarden coördinerende, uitvoerende en beheerstaken uit. Zij zorgt voor de externe vertegenwoordiging van de Unie, behalve wat betreft het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid en de andere bij de Verdragen bepaalde gevallen. Zij neemt de initiatieven tot de jaarlijkse en meerjarige programmering van de Unie om interinstitutionele akkoorden tot stand te brengen.
   
• 16. 

  De Europese Volkspartij (EVP) is de partij van christendemocratische stromingen in de Europese Unie en in enkele buurlanden van de EU. Het Nederlandse CDA en de ChristenUnie zijn aangesloten bij de EVP, evenals bijvoorbeeld de Christlich Demokratische Union Deutschlands (CDU) en de Christlich-Soziale Union in Bayern (CSU) uit Duitsland, het Franse Les Républicains, de Spaanse Partido Popular en het Italiaanse Forza Italia.
   
• 17. 

  Elio Di Rupo (1951) was van 6 december 2011 tot 14 oktober 2014 eerste minister van België. Hij was leider van de Waalse socialistische partij PS en leidde als premier een coalitie van sociaaldemocraten, liberalen en christendemocraten. Eerder was hij onder meer minister-president van het Waalse Gewest, vice-eerste minister van de federale regering en minister van onder andere Economische Zaken. Van huis uit is de heer Di Rupo chemicus.
   
• 18. 

  Viktor Orbán (1963) is sinds 29 mei 2010 minister-president van Hongarije. Hij is leider van de centrumrechtse/christendemocratische partij Fidesz. Orbán speelde een belangrijke rol bij de overgang van Hongarije van het communisme naar de democratie. Hij was oprichter van Fidesz, aanvankelijk een liberale jongerenbeweging. In 1990 werd hij lid van het Hongaarse parlement. Als leider van Fidesz-Hongaarse Volksparij werd hij in 1998 premier, tot 2002. Daarna was hij tot 2010 oppositieleider.
   
• 19. 

  Herman Van Rompuy (1947) was van 1 december 2009 tot 1 december 2014 vaste voorzitter van de Europese Raad. Hij begon zijn werkzaamheden op 1 januari 2010. Hij werd op 19 november 2009 in die functie voor tweeënhalf jaar gekozen door de Europese Raad en op 1 maart 2012 herbenoemd. Van 30 december 2008 tot 25 november 2009 was Van Rompuy minister-president van België. Hij begon zijn loopbaan bij de Nationale Bank en vervulde daarna diverse politieke functies. Zo was hij staatssecretaris, senator, voorzitter van de CVP, viceminister-president en minister van Begroting, en Kamervoorzitter. Van Rompuy is lid van de Vlaamse christendemocratische partij CD&V. Hij leidde in 2008-2009 een kabinet van christendemocraten, liberalen en Waalse socialisten. Sinds 1 september 2015 is hij voorzitter van het European Policy Centre.
   
• 20. 

  Franse sociaaldemocraat en econoom die als energieke voorzitter van de Europese Commissie belangrijke voortuitgang wist te boeken bij de verdere Europese integratie. Begon zijn loopbaan bij de Banque de France en was later economisch adviseur van de gaullistische premier Chaban-Delmas. Actief in de christelijke vakbond en behorend tot de progressieve vleugel van de katholieke kerk, trad hij in 1974 toe tot de Socialistische Partij. Lid van het Europees Parlement en in 1981-1984 minister van Financiën en Economische Zaken onder presdident Mitterand. Tijdens zijn voorzitterschap van de Europese Commissie kwam de Economische en Monetaire Unie (EMU) tot stand die werd vastgelegd in het Verdrag van Maastricht.
   
• 21. 

  De Eurogroep bestaat uit de ministers van Financiën van de landen die de euro als nationale munteenheid hebben ingevoerd (de eurozone). Dit samenwerkingsverband heeft als doel de coördinatie van economisch beleid binnen de muntunie te versterken en de financiële stabiliteit van de eurolanden te bevorderen. Het is strikt genomen een informeel orgaan en geen formatie van de Raad.
   
• 22. 

  De fractie van de Europese Volkspartij is een centrum-rechtse politieke fractie en vertegenwoordigt de christendemocratische stromingen in het Europees Parlement. De fractie is gelieerd aan de EVP-partij.
   
• 23. 

  De Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D) is de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. De fractie is ontstaan als een alliantie tussen de Partij van de Europese Sociaal-Democraten (PES) en de Italiaanse Democratische Partij.
   
• 24. 

  Guy Verhofstadt (1953) is voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement. Hij was onder meer raadslid in Gent, voorzitter van de Partij voor de Vrijheid en later van Open VLD, de Vlaamse liberale partij. Voorts was Verhofstadt vice-eerste minister en minister van Begroting. In 1999-2008 leidde hij drie kabinetten; de eerste twee daarvan waren 'paarse' kabinetten van liberalen, sociaaldemocraten en groenen. Na de verkiezingen van 2007 leidde hij een half jaar een interim-kabinet.
   
• 25. 

  Valéry Giscard d'Estaing (1926-2020) leidde de Europese Conventie voor de Toekomst van Europa van maart 2002 tot juli 2003. Van 1974 tot 1981 was hij president van Frankrijk. In deze hoedanigheid speelde hij een doorslaggevende rol bij de instelling van de Europese Raad, waarin regeringsleiders uit alle EU-lidstaten regelmatig bijeenkomen (vanaf 1976); de invoering van rechtstreekse verkiezingen voor het Europees Parlement (vanaf 1979); en de oprichting van het Europees Monetair Stelsel (vanaf 1979).
   
• 26. 

  Dit Europese verdrag voerde een aantal hervormingen door om de Europese Unie democratischer en beter bestuurbaar te maken nadat in 2004 en 2007 twaalf nieuwe landen lid zijn geworden van de Europese Unie. Het Verdrag van Lissabon is op 1 december 2009 in werking getreden.
   
• 27. 

  Gaston Thorn (1928-2007) was in 1981-1985 voorzitter van de Europese Commissie. De Luxemburgse liberaal Thorn was zijn leven lang een pleitbezorger van Europese samenwerking. Hij begon zijn loopbaan als advocaat en was daarna Kamerlid. In 1969 werd hij minister van Buitenlandse Zaken. Tussen 1974 en 1979 leidde hij enkele kabinetten en daarna werd hij opnieuw minister van Buitenlandse Zaken (en tevens van Justitie en Economische Zaken). In de periode dat Thorn de Europese Commissie leidde, kwam de Europese Akte tot stand. Daarmee werd de aanzet gegeven tot de interne Europese markt.
   
• 28. 

  Jacques Santer (1937) is een Luxemburgse jurist en econoom, die in 1995 voorzitter van de Europese Commissie werd. Na enige tijd ambtenaar en partijfunctionaris van de christendemocratische partij te zijn geweest, werd hij staatssecretaris en europarlementariër. In 1979-1989 was hij minister van Financiën en vanaf 1984 tevens minister-president. Tijdens zijn voorzitterschap werd de euro geïntroduceerd en kwam het Verdrag van Amsterdam tot stand. Zijn Commissie moest in 1999 voortijdig aftreden na diverse beschuldigingen over corruptie, waarbij vooral een affaire rond de Franse Commissaris Cresson centraal stond.
   
• 29. 

  Barones Catherine (Cathy) Ashton of Upholland (1956) was van 1 december 2009 tot 1 november 2014 Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Zij was in de Commissie-Barroso II tevens eerste vicevoorzitter. In 2008 volgde zij Peter Mandelson op als eurocommissaris voor handel. Barones Ashton leidde in de jaren tachtig projecten voor arbeidsparticipatie van gehandicapten. Daarna was zij voorzitter van de Gezondheidsautoriteit in Hertfordshire. In 1999 werd zij voor Labour lid van het Hogerhuis. Barones Ashton was onderstaatssecretaris van onderwijs, constitutionele zaken en justitie. In mei 2008 werd zij leider van Labour in het Hogerhuis.
   
• 30. 

  Vooraanstaande PvdA-politicus, die in 2000 Tweede Kamerlid werd en in 2012 verrassend minister van Financiën. Wageningse ingenieur en voor hij Kamerlid werd plaatsvervangend hoofd van het stafbureau algemene leiding van het ministerie van LNV. In de Kamer spoedig een gewaardeeerd woordvoerder integratiebeleid en in 2007-2008 voorzitter van de onderzoekscommissie onderwijsvernieuwingen. Later woordvoerder asiel en vicefractievoorzitter. Pragmatisch en degelijk. Noemde zichzelf 'niet het meest opgewonden type'. Slaagde er in het oplopende overheidstekort onder het kabinet-Rutte II om te buigen naar een overschot. Kreeg ook in de EU gezag en zag zich in januari 2013 gekozen worden tot voorzitter van de eurogroep. Speelde daardoor een centrale rol bij het bedwingen van de financiële problemen van Griekenland en bij het voorkomen van een bankencrisis op Cyprus. Sinds 13 september 2022 is hij burgemeester van Eindhoven.
   
• 31. 

  De Portugees José Manuel Durao Barroso (1956) was van 18 november 2004 tot 1 november 2014 voorzitter van de Europese Commissie. Hij leidde twee periodes de Europese Commissie. Daarvoor was Barroso staatssecretaris, minister van Buitenlandse Zaken (1992-1995), en ten slotte premier van Portugal (2000-2004). Hij is doctor in de politieke wetenschappen en werkte als wetenschapper. Barrosso is lid van de centrumrechtse PSD (Partido Social Democrata), een partij die is aangesloten bij de Europese Volkspartij. Sinds 2016 is hij non-executive president van de bank Goldman Sachs.
   
• 32. 

  De Duitser Martin Schulz (1955) was van 17 januari 2012 tot 17 januari 2017 voorzitter van het Europees Parlement. In 2014 werd hij herkozen. Als leider van de SPD was hij in 2017 lijsttrekker en onderhandelaar bij de formatie, maar in februari 2018 trad hij terug. Schulz was in 2004-2011 fractievoorzitter van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. De heer Schulz was aanvankelijk boekverkoper en werd later raadslid en burgemeester van Würselen (Noordrijn-Westfalen). In 1994 werd hij lid van het Europees Parlement voor de SPD.
   
• 33. 

  In het Stabiliteits- en Groeipact spreken de landen die lid zijn van de Europese Unie af dat hun begrotingen in evenwicht zijn of een overschot hebben. Dat betekent dat de regeringen niet meer geld uitgeven dan ze ontvangen. Dat doel hoeft nog niet meteen bereikt te worden, maar de EU-landen moeten er wel naartoe werken. De afspraken zijn gemaakt in 1997.
   
• 34. 

  Matteo Renzi (1975) was van 22 februari 2014 tot 13 december 2016 minister-president van Italië. Hij was voorman van de Democratische Partij, en is dat nu van de partij Italië Leeft. Hij volgde als premier zijn partijgenoot Enrico Letta op, nadat die het vertrouwen van zijn partij had verloren. Renzi was eerder burgemeester van Florence.
   
• 35. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 36. 

  De Fin Olli Rehn (1962) was van juli 2004 tot juni 2014 lid van de Europese Commissie. In de Commissie-Barroso II was hij belast met economische en monetaire zaken. In de commissie-Barroso I (2004-2010) was hij verantwoordelijk voor de betrekkingen met de kandidaat-lidstaten en zaken betreffende de uitbreiding van de Europese Unie. Eerder was hij lid van het Finse parlement en werkte hij bij de Europese Commissie in Brussel. Na zijn aftreden als Eurocommissaris was hij lid van het Europees Parlement en van de Riksdag en minister van Economische Zaken (2015-2017). Sinds 12 juli 2018 is hij president van de Finse centrale bank.
   
• 37. 

  Viktor Janoekovitsj (1950) was van 25 februari 2010 tot zijn afzetting op 23 februari 2014 president van Oekraïne. Hij was elektricien, en na een studie mechanica, directeur in de transportsector. Als lid van de Communistische Partij bekleedde hij regionale bestuursfuncties in Donetsk. Hij studeerde daarna internationaal recht en werd hoogleraar economie. In 2002-2005 was Janoekovitsj premier. Hij verloor in 2004 de rumoerig verlopen presidentsverkiezingen (Oranje revolutie) en werd daarna leider van de oppositie. In januari 2006 won zijn Partij van de Regio's de parlementsverkiezingen en werd hij opnieuw (tot december 2007) premier. Bij de parlementsverkiezingen van 2010 versloeg hij in twee rondes Julia Timotsjenko.
   
• 38. 

  Een kandidaat-lidstaat is een land dat lid wil worden van de Europese Unie en waarvan de aanvraag officieel is aanvaard door de EU.