Beroep wegens nalaten

Het beroep wegens nalaten is één van de soorten zaken die door het Hof van Justitie¹ worden behandeld; deze wordt gebruikt wanneer één van de instellingen van de Europese Unie² nalaat om actie te ondernemen terwijl dit volgens de Europese verdragen wel zou moeten.

Alle natuurlijke en rechtspersonen - dus burgers, bedrijven, organisaties, lidstaten en instellingen van de EU - kunnen een beroep wegens nalaten indienen bij het Hof. Lidstaten en instellingen van de EU kunnen dit in alle gevallen doen. Burgers, bedrijven en organisaties kunnen dit alleen doen als het nalaten een besluit te nemen hen direct raakt.

In het kort verloopt het beroep wegens nalaten als volgt. Een lidstaat of instelling van EU of een andere rechtspersoon stelt vast dat één van de instellingen van de EU geen besluit neemt waar dat wel zou moeten, en verzoekt deze om alsnog een besluit te nemen. Gebeurt dat niet binnen twee maanden, dan volgt eventueel de gang naar het Hof. Daar wordt de zaak behandeld door het Hof van Justitie³ of door het Gerecht⁴. Na een schriftelijke behandeling stelt een rechter-rapporteur een rapport op en volgt de mondelinge behandeling. Het Hof doet daarna uitspraak. Is de klacht gegrond moet de EU-instelling in kwestie alsnog snel een besluit nemen.

De instellingen van de Europese Unie en de lidstaten moeten hun verplichtingen nakomen. Slechts een klein deel van alle zaken die bij het Hof spelen, betreft zaken waar er sprake is van nalatigheid. En de meeste gevallen van nalatigheid betreffen besluiten die een beperkte reikwijdte hebben. Meestal schort er iets aan de manier waarop lidstaten Europese regelgeving hebben toegepast. In dat soort gevallen wordt er gebruikt gemaakt van het beroep wegens niet-nakoming⁵.

Het belang van de zaak hangt af van het onderwerp en van welke instelling mogelijk nalatig zou zijn. Zo worden zaken waar de Raad beschuldigd wordt van nalatigheid doorgaans door het Hof behandeld, dat meer aanzien heeft dan het Gerecht. En het nalaten een subsidiebesluit te nemen over een kleine som geld voor één organisatie is minder in het oog springend dan een zaak over handelsbeschermende maatregelen die voor de hele EU gelden.

Alle instellingen van de Europese Unie en de lidstaten mogen een zaak wegens nalatigheid voor het Hof brengen. Voor alle overige natuurlijke en rechtspersonen - burgers, bedrijven en organisaties - geldt dat zij alleen een zaak bij het Hof mogen aanspannen als een instelling van de EU heeft nagelaten een besluit te nemen dat direct op hen van toepassing zou zijn. Voor de laatste groep geldt ook dat het niet geven van een advies⁶ of aanbeveling⁷ geen grond is om naar het Hof te kunnen stappen.

Stap 1: vaststellen nalatigheid

Een partij is van mening dat één van de instellingen of meerdere EU instellingen tezamen nalatig zijn in het nemen van een besluit dat zij wel zouden moeten nemen.

De partij die een geval van nalatigheid vaststelt moet de in gebreke blijvende instelling of instellingen van de EU een verzoek sturen alsnog een besluit te nemen.

Als de in gebreke blijvende instelling na twee maanden geen actie heeft ondernomen (dat hoeft niet eens het nemen van een besluit te zijn, maar in elk geval moet de betreffende instelling een standpunt hebben bepaald) dan kan in de twee daaropvolgende maanden een zaak naar het Hof worden gebracht.

Stap 2: indienen zaak

De partij die het geval van nalatigheid heeft geconstateerd, stuurt een verzoekschrift naar de griffie van het Hof van Justitie. Als het verzoekschrift voldoet aan een aantal formele eisen, wordt de zaak in behandeling genomen.

De zaak wordt door of het Gerecht⁴ of door het Hof van Justitie¹ in behandeling genomen. Die keuze wordt per zaak bepaald.

Een zaak wordt echter altijd door het Hof van Justitie behandeld als de klacht is ingediend door een lidstaat, én:

• - 

  de Europese Commissie⁸ handelt bij procedures voor nauwere samenwerking, of
• - 

  het Europees Parlement⁹ en/of de Raad¹⁰ handelen inzake gevallen van staatssteun, het vaststellen van importtarieven en gevallen waar de Raad uitvoeringshandelingen vaststelt,

of in gevallen waar een instelling van de EU een zaak start tegen één of meerdere van de andere instellingen.

Stap 3: schriftelijke behandeling

De EU-instelling die gedaagd wordt, stelt een verweer op. De verzoekende partij reageert hier op met een repliek. De gedaagde EU-instelling kan ervoor kiezen om te reageren met een dupliek.

De rechter-rapporteur stelt een voorlopig rapport op dat er vooral op gericht is het proces zo goed mogelijk te laten verlopen.

Bij zaken waar een nieuwe rechtsvraag aan de orde is stelt de advocaat-generaal¹¹ na onderzoek te hebben gedaan een 'met redenen omklede conclusie' op. Bij de overige zaken gebeurt het zelden dat de advocaat-generaal (uitgebreid) onderzoek doet.

Het Hof, de rechter-rapporteur of de advocaat-generaal kunnen de partijen verzoeken om het Hof alle voor de zaak relevante stukken toe te sturen.

Indien het Hof het nodig acht kan het een deskundigenonderzoek instellen.

Stap 4: mondelinge behandeling

Het Hof hoort de rechter-rapporteur, de partijen en, mits betrokken bij de zaak, de advocaat-generaal¹¹. Indien het Hof het nodig acht, kunnen ook getuigen en deskundigen worden gehoord. Het Hof kan besluiten getuigen en deskundigen bij rechterlijk bevel horen - dit verplicht hen te komen, anders krijgen ze een boete.

Afhankelijk van de grootte en complexiteit van de zaak zijn één of meer zittingen nodig.

Als alle partijen zijn gehoord mag, in het geval dat deze uitgebreid onderzoek heeft gedaan, de advocaat-generaal het woord nemen. De president van de kamer verklaart daarna de mondelinge fase voor gesloten. Als er voor er uitspraak wordt gedaan nieuwe ontwikkelingen plaatsvinden of een partij nieuwe feiten kan overleggen, kan het Hof besluiten dat een nieuwe zitting nodig is.

Zittingen van het Europees Hof zijn in principe openbaar. Het proces-verbaal van iedere zitting wordt alleen gedeeld met de bij de zaak betrokken partijen.

Stap 5: uitspraak

Het vonnis van Hof is vastgelegd in een arrest of een beschikking. In het geval van een arrest doet het Hof uitspraak in een openbare zitting, een beschikking wordt schriftelijk afgedaan.

Arresten en beschikkingen worden gepubliceerd in het Officiële Publicatieblad van de Europese Unie¹² en is dus openbaar toegankelijk.

In sommige gevallen bevatten arresten en beschikkingen een korte samenvatting van de feiten en de overweging van het Hof.

Indien het Hof de verzoekende partij in het gelijk stelt, wordt de gedaagde partij verzocht zo spoedig mogelijk een besluit te nemen.

Beroep

Partijen kunnen in beroep gaan tegen een uitspraak van het Gerecht. Tegen uitspraken van het Hof van Justitie is geen beroep mogelijk.

Overige bepalingen

Een zaak kan op ieder moment in het proces worden ingetrokken. Dat kan omdat de klacht is ingetrokken of omdat de partijen een schikking treffen.

Het beroep wegens nalaten vindt zijn basis het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie¹³ (VwEU):

• - 

  procedure: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 vijfde afdeling art. 265¹⁴