Staat van de Europese Unie 2021 - Hoofdinhoud
Op 2 april 2021 presenteerde minister Stef Blok i namens het kabinet de Staat van de Europese Unie i 2021, de Nederlandse reactie op het werkprogramma van de Commissie-Von der Leyen. Dit programma is opgedeeld in 43 initiatieven, samengevoegd in 6 kernprioriteiten. Het kabinet gaf aan over het algemeen positief over het werkprogramma van de Commissie i te zijn.
Concreet gaf het kabinet bijvoorbeeld aan de hoge ambities te steunen, die gepresenteerd zijn in verband met de Europese Green Deal. Ook de plannen om de Europese economie te helpen herstellen van de schade aangebracht door de coronacrisis en klaar te maken voor de duurzame en digitale transitie werden gesteund.
Het kabinet stelt zich op sommige punten strenger op of heeft alternatieve oplossingen. Zo is het kabinet een voorstander van een internationale aanpak van digitalisering en globalisering, waarbij bijvoorbeeld samenwerking binnen de Organisatie voor Economische Samenwerking (OESO i) de nadruk zou moeten krijgen.
Ook wil Nederland strenge voorwaarden aan de uitbreiding van de bankenunie en striktere naleving van de rechtsstaatprocedures i binnen de EU. Wel staat het kabinet positiever tegenover de internationale samenwerkingsplannen van de EU dan in de vorige staat van de Unie wat betreft de aandacht voor de hervorming van de WTO i, mede dankzij veranderende verhoudingen met de VS.
Inhoudsopgave
De Green Deal is het antwoord van de Commissie op de toenemende klimaatverandering. Zij zet in op een duurzame groeistrategie die de EU moet omvormen tot een klimaatneutrale, circulaire en grondstofefficiënte Unie. Daarnaast moet de EU wel concurrerend blijven, en daarom ziet de Commissie deze Green Deal als de nieuwe groeistrategie van Europa. Binnen de Green Deal heeft de Commissie verschillende doelen en plannen gelanceerd.
Zo zal de Commissie een Europese Klimaatwet presenteren. Deze legt het doel van klimaatneutraliteit in 2050 vast. Daarbij zal de Commissie voorstellen om het huidige broeikasreductiedoel voor 2030 te verhogen naar 55 procent. Tijdens de coronacrisis ontstond er al snel een EU-brede consensus dat het niet alleen van belang was om de Green Deal-plannen niet te vertragen, maar ook dat de coronacrisis nieuwe kansen bood voor verduurzaming.
Het kabinet ziet de verandering naar een concurrerende duurzame economie als een kans en steunt de hoge ambities van de Commissie. Het kabinet steunt deze inzet op een 'green recovery' en kijkt uit naar de nadere uitwerking in concrete wetgeving. Daarnaast vindt het kabinet het belangrijk dat deze in uitvoerbare en kosteneffectieve wetgeving en maatregelen worden omgezet, waarbij er gezamenlijk plannen omtrent duurzaamheid worden gepresenteerd.
Primair zet het kabinet in op aanscherping van het emissiehandelssysteem i (ETS) en een sterker bronbeleid, zoals strengere normen voor CO₂-emissies van voertuigen.
De Commissie wijst op de noodzaak om klaar te zijn voor het digitale tijdperk. Dit zal zij doen door het presenteren van een digitale strategie en het presenteren van een witboek over kunstmatige intelligentie, een focus op online platforms en een datastrategie. Ook wil de Commissie de financiële sector weerbaarder maken tegen cyberrisico's en pleit zij voor investeringen in digitale vaardigheden voor de veranderende arbeidsmarkt.
Dit doet de commissie onder andere via fondsen zoals Horizon Europe i, het Digital Europe i programma en de Recovery and Resilience Facility i (RRF). In het RFF wordt 20% van de fondsen beschikbaar gemaakt voor de digitale transitie.
Het Nederlandse kabinet laat weten een voorstander te zijn van de mensgerichte aanpak van de Commissie, waarbij er aandacht wordt besteed aan waarborgen voor menselijke controle, kwaliteit en transparantie bij de ontwikkeling van het beleid voor kunstmatige intelligentie.
Het kabinet is blij met de plannen van de Commissie om de Europese sociale markteconomie klaar te maken voor de dubbele transitie. Zo presenteerde zij plannen om het concurrentievermogen te versterken. Hierbij speelt het Europese Herstelinstrument i een grote rol. Ook wil de Commissie de Economische en Monetaire Unie i (EMU) versterken, waarbij een prioriteit is om de eurozone weer gezond de coronacrisis uit te helpen.
Verder zijn er op het gebied van de interne markt plannen in de maak om de weerbaarheid van de interne markt na de coronacrisis te versterken en de strategische autonomie van de EU te verbeteren. Naast een focus op de markteconomie is er na de coronacrisis een toegenomen focus op de burger, waarbij de Commissie een uitgebreid actieplan heeft voorgedragen voor de implementatie van de Europese Pijler voor Sociale Rechten i.
Het kabinet heeft laten weten de plannen van de Commissie in het algemeen te steunen op dit gebied, met vooral waardering voor de herstelplannen rondom de coronacrisis. Ook steunt het kabinet de voorgestelde versterkingen van de kapitaalmarktunie i. Wat betreft de voorgestelde integratie van de bankenunie i stelt Nederland zich streng op, en vind dat er strenge voorwaarden gesteld moeten worden wat betreft staatsteun en de regels voor banken.
Als "geopolitieke Commissie" heeft de Commissie plannen voor een sterk Europa in de wereld om zo een actieve rol te spelen in Europese belangen op handelsgebied, internationale veiligheid, normen en waarden zoals rechtsstaat en democratie te beschermen.
Deze plannen worden gesteund door Nederland. In deze plannen is het van belang om nauw samen te werken met de buren en partners van de Unie. Zo wil de Commissie een nieuwe strategie voor Afrika en een nieuw Oostelijk Partnerschap i voor de periode na 2020. Nederland steunt de Commissie hierin, en hecht met name bij het Oostelijk partnerschap waarde aan rechtsstaatontwikkeling als basis voor de ontwikkeling.
Ook zal de EU, met Nederlandse steun, zich inzetten voor het toegankelijk maken van vaccins voor lage- en middeninkomenlanden. Het kabinet heeft aangegeven dat het ziet dat de Commissie zich aan de belofte heeft gehouden om zich sterker op te stellen in de geopolitiek. Het kabinet stelt positiever te kijken naar de toekomstige samenwerking met de VS, na de verkiezing van Joe Biden. De EU moet zich bovendien streng blijven uitspreken tegen China.
De Commissie presenteerde verschillende plannen voor de bevordering van de Europese levenswijze. Deze slaan op de onderwerpen zoals gezondheid, onderwijs, interne veiligheid en samenwerking bij cybersecurity en asiel en migratie. Interne veiligheid is hier een veel besproken onderwerp, waarbij er bijvoorbeeld concrete plannen gemaakt zijn voor de aanpak van terrorisme, georganiseerde misdaad en migratie.
Door grensoverschrijdende bedreigingen is het verder van belang dat er nauwere samenwerking op het gebied van veiligheid wordt ontwikkeld. Het kabinet steunt de nieuwe veiligheidsstrategie van de Commissie en is blij dat de Commissie Nederlandse prioriteiten op gebieden zoals seksueel misbruik van minderjarigen heeft omarmd.
De EU speelt een belangrijke rol voor de gezondheid van de Europeanen, een prioriteit die meer nadruk heeft gekregen sinds de coronacrisis. De Commissie wil zich bovendien richten op de strijd tegen kanker, en heeft een nieuwe strategie voor de farmaceutische industrie gepresenteerd. Het kabinet steunt de plannen hiervoor en is ook voor verbetering en innovatie van de farmaceutische industrie en de nieuwe focus van de Commissie op zaken als de leveringszekerheid van medische producten.
De Commissie presenteert ook initiatieven voor gendergelijkheid. Het kabinet stelt dat deze plannen goed aansluiten bij de Nederlandse inzet op het terrein van de positie van LHBTI's. Er komt een EU-strategie voor slachtofferrechten. Het kabinet wil deze maatregelen steunen en schadevergoeding bieden voor slachtoffers in grensoverschrijdende zaken.
Democratie en gelijkheid zijn twee fundamentele waarden van de Europese Unie. De Commissie presenteerde daarom actieplannen en initiatieven die gelinkt zijn aan deze waarden. Zo kondigt de Commissie een actieplan voor de Europese democratie aan. Voor Nederland staat hierbij voorop dat de vrijheid van meningsuiting en de onafhankelijkheid van de pers gewaarborgd blijven. De gepresenteerde plannen moeten volgens de Commissie altijd gepaard gaan met betere regelgeving.
Nederland staat achter initiatieven die betrekking hebben op de fundamentele waarden van de EU. Zo steunt het kabinet het eerste jaarlijkse 'Rechtstaatrapport' van de Commissie. Het kabinet is blij dat de Nederlandse inzet op het gebied van transparantie door de Commissie wordt opgenomen. Wel vindt Nederland dat schendingen van de rechtstaat door Polen en Hongarije i regelmatig geagendeerd moeten worden, waarbij waar zo nodig de inbreukprocedure i gebruikt moet worden.