Grondwetswijzigingen in tweede lezing

Voorstellen om de Grondwet te wijzigen moeten in 'twee lezingen' door de Tweede en Eerste Kamer. Nadat een voorstel tot wijziging van de Grondwet in beide Kamers is behandeld en met een gewone meerderheid is aangenomen, moeten de voorstellen na Tweede Kamerverkiezingen nog een keer door de nieuwe Tweede Kamer en de Eerste Kamer worden behandeld. Een voorstel tot wijziging van de Grondwet is dan pas aangenomen als tweederde van de aanwezige Kamerleden in beide Kamers voorstemt.

Er staan zeven voorstellen in de wacht voor een tweede lezing na 17 maart 2021.

In onderstaande tabel staan de verwijzingen naar de website denederlandsegrondwet.nl. De dossiernummers verwijzen naar de parlementaire monitor van PDC.

*Naast deze voorstellen is ook voorstel in eerste lezing afgerond om een aantal inmiddels uitgewerkte overgangsbepalingen, zogenoemde additionele artikelen, vervallen te verklaren. Dit voorstel wacht ook op tweede lezing.

Meer informatie

• 1. 

  Het recht op een eerlijk proces was niet met zoveel woorden in de Grondwet opgenomen. De elementen van het recht op een eerlijk proces werden weliswaar verdeeld door de Grondwet heen gegarandeerd, maar het recht werdt niet expliciet genoemd. Een voorstel om het recht wel expliciet in de Grondwet op te nemen is in 2022 aangenomen.
   
• 2. 

  Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering van de Grondwet, strekkende tot het opnemen van een bepaling over het recht op een eerlijk proces.
   
• 3. 

  Veel landen hebben voorafgaand aan hun Grondwet een preambule, of een algemene bepaling staan. Doel daarvan is een relatie te leggen tussen de grondwet en degenen voor wie die Grondwet bestemd is. Zo'n preambule of algemene bepaling bevat dan verwijzingen naar begrippen als rechtsstaat, democratie en grondrechten.
   
• 4. 

  Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering van de Grondwet, strekkende tot het opnemen van een algemene bepaling.
   
• 5. 

  Al sinds jaar en dag werd in artikel 13 van de Grondwet de onschendbaarheid van het briefgeheim en de onschendbaarheid van het telefoon- en telegraafgeheim genoemd. Door de technologische vooruitgang was dat achterhaald. Met name de telegraaf raakte aan het einde van de 20e eeuw geheel in onbruik en maakte plaatst voor nieuwe communicatiemiddelen zoals smartphoneverkeer en e-mail. Het kabinet-Rutte II diende daarom in juli 2014 een voorstel tot wijziging van dit Grondwetsartikel in.
   
• 6. 

  Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet van de bepaling inzake de onschendbaarheid van het brief-, telefoon- en telegraafgeheim.
   
• 7. 

  In 2022 werd artikel 137 zodanig gewijzigd dat alleen de Tweede Kamer die wordt gekozen na de bekendmaking van een Grondwetsherzieningwet in eerste lezing, bevoegd is de behandeling in tweede lezing ter hand te nemen en af te ronden. Als deze Kamer geen besluit neemt, vervalt het voorstel van rechtswege. Tot 2022 kon ook een volgende Tweede Kamer het voorstel in tweede lezing afhandelen.
   
• 8. 

  Het wetsvoorstel heeft tot doel om meer duidelijkheid te verschaffen over onderdelen van de Grondwetsherzieningsprocedure, met name daar waar het gaat om de tweede lezing. Artikel 137, derde lid, van de Grondwet regelt nu dat de tweede lezing kan worden behandeld door een nieuw gekozen Tweede Kamer. In het verleden is discussie geweest over de vraag of dit de eerst gekozen Tweede Kamer moest zijn na het aannemen van de eerste lezing of dat dit ook een latere kon zijn. Het wetsvoorstel brengt op dit punt duidelijkheid. Alleen de Tweede Kamer die wordt gekozen na de bekendmaking van de verklaringswet kan het voorstel behandelen. Als die het wetsvoorstel niet behandelt voor het einde van de zittingsduur, vervalt het van rechtswege.
   
• 9. 

  Artikel 55 van de Grondwet bepaalt door wie de Eerste Kamer wordt gekozen. Voor 2023 hadden Nederlanders die in het buitenland woonden geen invloed op de samenstelling van de Eerste Kamer. De leden van de Eerste Kamer werden namelijk gekozen door de Provinciale Staten en de leden van de kiescolleges voor de Eerste Kamer in de Caribische openbare lichamen. In 2022 werd artikel 55 gewijzigd zodat Nederlanders die in het buitenland wonen stemrecht krijgen voor een afzonderlijk kiescollege. Dat kiescollege zal dan voor de niet-ingezetenen kunnen stemmen op kandidaten voor de Eerste Kamer.
   
• 10. 

  Het wetsvoorstel heeft als doel om het kiesrecht voor de Eerste Kamer ook toe te kennen aan niet-ingezetenen (Nederlanders in het buitenland). Daarvoor wordt een speciaal kiescollege ingesteld. Nederlanders in het buitenland mogen stemmen voor de leden van dit kiescollege. Het kiescollege stemt vervolgens, net als de leden van de Provinciale Staten, mee voor de verkiezing van de Eerste Kamer. Voor de inwoners van Bonaire, Sint Eustatius en Saba bestaat al een dergelijk kiescollege.
   
• 11. 

  Van januari 2019 tot en met juli 2022 werd een voorstel tot wijziging van de Grondwet behandeld om een correctief referendum in te stellen. Het initiatiefwetsvoorstel werd ingediend door het SP-Tweede Kamerlid Ronald van Raak. Een correctief referendum is een referendum dat op initiatief van kiesgerechtigden plaatsvindt en oordeelt over wetsvoorstellen die al zijn aangenomen door zowel de Eerste als de Tweede Kamer. De wetgevende macht is verplicht de uitslag van het referendum te honoreren.
   
• 12. 

  Dit initiatiefwetsvoorstel van het lid Van Raak (SP) stelt voor om de Grondwet zodanig te wijzigen dat het houden van een correctief referendum mogelijk wordt. Van Raak verwijst in zijn onderbouwing van het voorstel ook naar het rapport 'Lage drempels, hoge dijken' van de Staatscommissie parlementair stelsel (Commissie Remkes) waarin ook wordt geadviseerd het correctief referendum mogelijk te maken.
   
• 13. 

  Op 10 juni 2010 maakten de Tweede Kamerleden Boris van der Ham (D66), Naïma Azough (GroenLinks) en Anja Timmer (PvdA) een wetsvoorstel aanhangig de discriminatiegronden in artikel 1 van de Grondwet uit te breiden. Het voorstel werd in december 2021 verdedigd door Alexander Hammelburg (D66), Laura Bromet (GroenLinks) en Habtamu de Hoop (PvdA). Nadat de Tweede Kamer instemde met het voorstel boog de Eerste Kamer zich voor de tweede keer over de voorgestelde wijzigingen. Het voorstel werd op 17 januari 2023 aangenomen. Op 22 februari 2023 is het voorstel verheven tot wet en in het Staatsblad gepubliceerd.
   
• 14. 

  Dit voorstel is gebaseerd op de overweging, dat er grond bestaat een voorstel in overweging te nemen tot verandering in de Grondwet, strekkende tot toevoeging van handicap en seksuele gerichtheid als non-discriminatiegrond.