Timmermans dreigt met Artikel 7 tegen Polen, maar hoe werkt deze 'nucleaire optie' eigenlijk?

DEN HAAG (PDC) - Als in Polen de omstreden wetten ter hervorming van het Hooggerechtshof worden aangenomen, zal de Europese Commissie¹ direct Artikel 7 in werking stellen. Dat zei Eurocommissaris² Frans Timmermans³ woensdag in Brussel.

Stap 1

Het inwerkingstellen van Artikel 7⁴ van het Verdrag betreffende de Europese Unie is echter niet gemakkelijk. Eerst verzamelt de Europese Commissie allerlei gegevens over hoe de lidstaat omgaat met de rechtsstaat. Als blijkt dat er sprake is van een bedreiging of een schending, stuurt de Commissie de lidstaat altijd eerst een waarschuwing.

Stap 2

Indien de lidstaat geen verklaring geeft voor de bedreiging en weigert maatregelen te nemen om de situatie te verbeteren, komt de Europese Commissie met een aanbeveling. Daarin doet de Commissie suggesties om de 'systeembedreiging voor de rechtstaat' weg te nemen. De lidstaat in kwestie krijgt een bepaalde tijd om die voorstellen te implementeren.

Stap 3

Mocht de lidstaat dan alsnog geen maatregelen hebben ondernomen om de situatie te verbeteren, kan Artikel 7 in werking worden gezet. Maar ook dat is ingewikkeld.

Eerst moet er officieel geconstateerd worden dat er sprake is van een gevaar voor een ernstige schending. Op basis van een beargumenteerd voorstel van het Europees Parlement⁵ of de Europese Commissie¹ of een derde van de lidstaten, stemt de Raad van Ministers⁶ (na instemming van het Europees Parlement) over het voorstel. Het voorstel wordt pas aangenomen als vier vijfde⁷ van de Raad vóór stemt.

Tussentijds kan de Raad besluiten de lidstaat in kwestie, Polen, te horen en aanbevelingen doen ter verbetering van de situatie. Uiteraard in de hoop het conflict niet verder te laten escaleren.

Stap 4

Daarnaast kan ook de Europese Raad⁸, bestaande uit de regeringsleiders van de EU-landen, op basis van eenparigheid van stemmen⁹ een schending van de rechtsstaat constateren. Dat wil zeggen dat het voorstel alleen aangenomen kan worden wanneer alle lidstaten het eens zijn. De stem van de lidstaat in kwestie, Polen, telt hierbij niet mee. Toch lijkt in dit geval een unanieme stemming uitgesloten: Hongarije heeft namelijk aangegeven niet te willen instemmen met een dergelijk voorstel.

Dit dient op voorspraak van de Europese Commissie dan wel een derde van het aantal lidstaten te gebeuren.

Stap 5

Zodra de constatering van een schending door de Europese Raad is gedaan, kan de Raad van Ministers met gekwalificeerde meerderheid van stemmen¹⁰ besluiten tot het opleggen van sancties. Dat betekent dat 55% van het aantal lidstaten vóór het voorstel stemt. Ook moet ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie¹¹ in de voorstemmende lidstaten wonen.

De sancties voor de lidstaat kunnen vergaand zijn: zo kan het stemrecht van de lidstaat in de Raad ontnomen worden.

Kortom: het is een lang en ingewikkeld proces om de 'nucleaire optie' aan te roepen. Daarom probeert de Europese Commissie Polen vooral achter de schermen bij te sturen, want niemand wil een dergelijk zwaar pressiemiddel gebruiken.

Bron: EuropaNu

• 1. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 2. 

  Een Eurocommissaris is één van de 27 leden van de Europese Commissie en heeft als taak het behartigen van het algemeen belang van de Europese Unie. Iedere commissaris heeft een eigen portefeuille. Een aantal Eurocommissarissen zijn tevens vicevoorzitter van de Commissie.
   
• 3. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 4. 

  De rechtsstaat is een belangrijke waarde waarop de Europese Unie is gebaseerd, en dit is vastgelegd in Artikel 2 van Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU). In een rechtsstaat worden burgers tegen de macht van de staat en tegen medeburgers beschermd. De rechtsstaat is essentieel voor het vertrouwen van de burgers in de
  overheidsinstellingen maar ook voor wederzijds vertrouwen tussen lidstaten. De lidstaten van de Europese Unie mogen de rechtsstaat in eigen land daarom niet in gevaar brengen. De Europese Commissie ziet erop toe dat de lidstaten de waarden van de Unie naleven.
   
• 5. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 6. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 7. 

  Wanneer vier vijfde van alle lidstaten van de Europese Unie vóór stemt wordt het voorstel aangenomen.
   
• 8. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 9. 

  Eenparigheid van stemmen wil zeggen dat een voorstel alleen aangenomen kan worden wanneer geen enkele lidstaat tegen het voorstel stemt, én alle lidstaten een stem uitbrengen. Dit wordt ook wel unanimiteit genoemd. Bij afwezigheid van een lidstaat kan een voorstel niet worden aangenomen.
   
• 10. 

  De Raad van Ministers kan met gekwalificeerde meerderheid een voorstel aannemen wanneer 55% van het aantal lidstaten, met een minimum van vijftien, vóór stemt. Ook moet in de lidstaten die voor zijn, ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie wonen. Met het huidige aantal lidstaten (27) betekent 55% dat minimaal vijftien lidstaten voor moeten stemmen.
   
• 11. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.