Europa: stilstand is nu vooruitgang

© Europese Unie, 2016

De Europese Raad² wil met tijd rekken crises voorkomen. Meningsverschillen over de vluchtelingen, het terrorisme, de Brexit en de euro verlammen de EU. Als die voorlopig niet oplaaien is dat al winst.

Europa werkt dit najaar precies als bij de vorige crisis (2005-2008). De Europese Raad mikt op tijd rekken om de crises te bezweren rond de vluchtelingen, het terrorisme, de Brexit, TTIP en de euro.

In 2005 na het ‘nee’ tegen de Grondwet voor Europa was er eveneens een dergelijke reflectieperiode. Na lang touwtrekken eindigde die in 2008 met het Verdrag van Lissabon³ als substituut. De Top van Bratislava bracht een vergelijkbare aanpak met als aanhangsel een mager actieprogramma. Precies als vorige keer is kanselier Angela Merkel⁴ de sturende kracht.

Een kwart eeuw geleden bij het Verdrag van Nice⁵, besloot de Europese Raad voortaan in Brussel te vergaderen. Daar komen de leiders nu ineens op terug. Op de topbijeenkomst van 16 september in het Slowaakse Bratislava, volgen bijeenkomsten in Valletta op Malta (in januari of februari) en Rome (in maart). Het gaat dan om vergaderingen van de 27, dus zonder het Verenigd Koninkrijk.

De Europese Raad laat als tegenwoordig hét leidende orgaan een vergaderpaleis bouwen. Het komt in Brussel precies tussen de kantoren van de Commissie⁶ en het Europees Parlement⁷. En nu verhuizen plotseling de vergaderingen naar verre oorden. Wat zit daar achter?

‘Eerstdaags opent de Europese Raad een eigen gebouw dat enige honderden miljoenen kost. Toch willen de politieke leiders weg uit hun Brussel. De hoofdsteden nemen in de EU zodoende de teugels over. De Commissie en het Europees Parlement moeten zich beperken’, aldus de treffende nabeschouwing van de Top van Bratislava op de voorpagina van de Duitse krant Die Welt van 17 september.

De Europese Raad kon overeenstemming bereiken door eerder gemaakte afspraken te bevestigen en een reeks goede voornemens op te schrijven. De slotverklaring pleit voor een Europese Unie met een vernieuwde consensus en met betere communicatie naar de burgers.

Dit lijkt een passende samenvatting van de top op 16 september in Bratislava. In werkelijkheid was het ooit de samenvatting van de Europese Raad van 25 maart 2007 tijdens de crisis rond de Grondwet voor Europa. De ‘Verklaring van Bratislava’ leert dat precies als toen Europa de conflicten in de ijskast stopt. Dat zal duren tot najaar 2017 als Frankrijk, Duitsland en mogelijk ook Spanje en Italië, de vier belangrijkste lidstaten, hun nieuwe politieke leiders kennen.

‘De EU zit in een existentiële crisis’, zei Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker⁸ vlak voor de top tegen het Europees Parlement. De nationale leiders zien dat ook zo. Hun ‘Bratislava Declaration’ begint er mee dat de EU in een ‘kritieke situatie’ verkeert.

Het contact tussen Brussel en de burgers moet verbeteren. De leiders erkennen dat het publiek denkt dat zij de controle verloren hebben over migratie, terrorisme en globalisering, kortom de grote problemen van vandaag.

‘Wij willen komende maanden een geloofwaardige attractieve visie op Europa schetsen’. Dan volgt een diagnose die verwijst naar de angst onder de bevolking in verband met migratie, terrorisme en economische onzekerheid. De vloed van migranten van vorig jaar mag zich niet herhalen. Europa moet zijn grenzen beter beschermen. De Unie zal zich volop er voor inzetten om het vluchtelingenakkoord met Turkije volledig uit te voeren, aldus de verklaring.

De overeengekomen ´roadmap´ van Bratislava:

• • 

  Voor het einde van het jaar moet de verbeterde Grens- en Kustwacht⁹ volop draaien. Dit is bedoeld om de Schengenzone¹⁰ intact te houden;
• • 

  Voortgaand werken aan een migratiebeleid voor de lange termijn;
• • 

  Maatregelen overeenkomen zodat iedereen die de EU binnenkomt gecontroleerd wordt. Dit inclusief de creatie van een Travel Information and Authorisation System;
• • 

  Systematisch moslim radicalisering bestrijden, ook via uitwijzing en een verbod op binnenkomst in de EU;
• • 

  Later in oktober de problemen rond de internationale handelspolitiek (TTIP met de VS, CETA met Canada) bespreken;
• • 

  In december maatregelen afspreken voor meer veiligheid, inclusief nauwere samenwerking met de Navo;
• • 

  In december maatregelen afspreken tegen de jeugdwerkloosheid

Tegen het gebruik in hebben twee leiders de resultaten van Bratislava thuisgekomen meteen volop bekritiseerd. De dwarse Hongaarse minister-president Viktor Orbán¹¹ verraste hiermee niemand. Dat echter de Italiaanse minister-president Matteo Renzi¹² de vloer aanveegde met kanselier Merkel⁴ is wat anders.

´Ik snap niet waar Merkel het over heeft als zij spreekt van de ´spirit van Bratislava’. Wij hadden een aangename boottrip op de Donau, maar ik had liever gesproken over het vertrek van de Britten´, aldus de Italiaanse leider op 18 september in dagblad Corriere della Sera. Hij bekritiseerde het ontbreken van concrete afspraken.

Volgens twee invloedrijke kranten, de Spaanse El Pais en de Belgische La Libre Belgique, beide van 22 september, is in Bratislava de intentie losgelaten om nog tot een coherent vluchtelingenbeleid te komen. Dat is gebeurd onder druk van de nationalistisch denkende Visegrad-landen¹³ (Hongarije, Polen, Tsjechië, Slowakije). Zij werden aangestuurd door de Poolse voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk¹⁴, met stilzwijgende instemming van de andere leiders. Grensbewaking is voortaan de 1e prioriteit.

Deze analyse stemt overeen met herhaalde verklaringen van Tusk. Hij zegt ‘dat effectief toezicht aan de grenzen van de EU de sleutel is naar een oplossing van het vluchtelingenprobleem`. Inmiddels is vanuit Brussel de grenscontrole samen met de landen op de Balkan extra versterkt. De Balkanroute moet voor vluchtelingen gesloten blijven, aldus betoogt ook Tusk steeds weer.

2016 wordt het jaar waarin de EU in enkele blokken uiteenvalt. Dit is begonnen met het Visegrad kwartet (Hongarije, Polen, Tsjechië, Slowakije). Zij blokkeren het officieel overeengekomen spreiden van de vluchtelingen. Verder valt met deze groep niet te praten over de (a)sociale dumping: het ontwrichten van de arbeidsmarkt in West-Europa met goedkope arbeidskrachten, zoals vrachtwagenchauffeurs en bouwvakkers.

Ten slotte wil deze groep de EU-instellingen verzwakken en hun eigen parlementen meer invloed geven op Brussel. ´Oost-Europa hangt er maar zo´n beetje bij. Wij moeten bij het Brusselse beleid betrokken worden´, zo klaagt de minister-president van Roemenië in de Frankfurter Allgemeine Zeitung van 15 september. Gaat het over de relatie Brussel-Oost-Europa dan weet deze Dacian Cioloṣ¹⁵ waarover hij het heeft. Van 2010 tot 2014 was hij in Brussel de Europese landbouwcommissaris.

Maar heeft de Roemeense leider mogelijk gelijk? Feit is dat Pinguin Companion to European Union drie volle pagina’s nodig heeft om het aantal opt-outs (uitzonderingen) te beschrijven dat het VK, Denemarken e.a. hebben gekregen om hun nationale eigenheid te beschermen. Waarom mogen de Visegradlanden, die eveneens een aparte positie innemen, zo’n opt out bij het vluchtelingenprobleem niet claimen? Premier Cioloṣ vraagt zoiets in genoemd interview overigens niet.

In Athene verrees op 9 september een bolwerk van Middellandsezeelanden: Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal, Griekenland, Cyprus en Malta. Zij willen niet langer bezuinigen om de euro te redden. Zij eisen ruimte om economische groei uit te lokken en het behoud van hun sociale voorzieningen. Ze vragen daartoe verdubbeling van het Investeringsplan-Juncker naar 630 miljard euro. Deze nieuwe Alliance of Europe’s South eist verder meer steun bij de bewaking van hun zuidelijke grenzen.

Vervolgens verwekte de Oostenrijkse sociaaldemocratische kanselier Christian Kern¹⁶ nog een totaal andere groep. Die omvat de landen waar de vluchtelingen vorig jaar massaal passeerden: Duitsland, Albanië, Bulgarije, Griekenland, Hongarije, Kroatië, Macedonië, Roemenië, Servië en Slovenië. Dit gemengde gezelschap hield op 12 oktober een Migration Summit in Wenen. Zij besloten de Balkanroute definitief te sluiten. Het overeind houden van het EU-Turkije vluchtelingenakkoord is hun grootste prioriteit.

Ten slotte staat Nederland met Duitsland, de Baltische Staten, Finland, Ierland en Oostenrijk op de barricaden voor naleving van de Europese budgetnorm: hoogstens drie procent overheidstekort en maximaal 60 procent staatsschuld. Die benadering staat haaks op die van Frankrijk, Spanje, Portugal die met Griekenland al jaren achtereen deze normen aan hun laars lappen.

Vanaf de start in 1951 is Frans-Duitse coöperatie de spil geweest waarom de EU draait. Willen die twee wat, dan gaat het vroeger of wat later door. Zijn Parijs en Berlijn tegen een voorstel, vergeet het dan maar. Van de Frans-Duitse as merk je in Brussel vandaag niet veel. Het bekende compromissen sluiten tussen kanselier Merkel en president Hollande¹⁷ gaat uiterst moeizaam.

´Welkom to EUgoslavia. Deze nieuwe groepsvorming weerspiegelt diepe malaise´, aldus weekblad Politico van 22 september, verwijzend naar het eerder door tegenstellingen verbrokkelde land. Dat landengroepjes apart vergaderen en met eigen wensenlijstjes komen is dan ook nieuw. Het gaat zelfs gepaard met staatsiefoto’s van de leiders van de ´Club Med´, van de landen met veel vluchtelingen, de groep zonder vluchtelingen, de Visegrad-4.

Waarom de crises niet aangrijpen voor debat over een verbeterde EU zonder de Britten? Waarom tegelijk met hun vertrek niet een herstart? En waarom geen initiatief van gelijkgezinde landen die vooruit willen met de EU? Deze vragen worden alom gesteld. Het antwoord is steeds dat de leiders in de Europese Raad en de Commissie vandaag zwaar in gebreke blijven.

De vragenstellers gaan echter voorbij aan de geschetste gespannen situatie. Er zijn nu landengroepen met politieke leiders zoals Kaczynski (Polen), Orbán (Hongarije) en genoemde Renzi die uiterst kritisch staan tegenover Europa. Ieder nieuw initiatief zou de onderlinge verdeeldheid nog meer manifest maken en dus contraproductief uitpakken.

Merkel heeft dat na haar zomervakantie perfect aangevoeld. Zij startte bilaterale consultaties met maar liefst vijftien nationale leiders (waaronder Mark Rutte¹⁸). Behoedzaam stippelde de kanselier de route naar Bratislava zó uit dat uitbarstingen daar zijn weggebleven. Dat was al een succes op zich. Nu een politiek initiatief lanceren om de grotere problemen aan te pakken doet de vlam in de pan slaan. Daarom is vandaag in Europa stilstand al vooruitgang.

Aanvankelijk zou in Bratislava het opbreken van de Britten uit de EU, de Brexit, het gesprek van de dag zijn. Maar ook dit onderling politiek gevoelige punt vermeden de leiders liever. Inmiddels blijkt een Brexit waarbij alleen Londen bepaalt wie het VK in mag of er uit moet, prioritair voor Theresa May¹⁹, de Britse prime minister.

Dit was het doorslaggevende punt bij het referendum. Daarom krijgt het voorrang boven de Britse toegang tot de EU- markt voor goederen, diensten en kapitaal, zo maakte May op 2 oktober duidelijk. Trekken de Britten deze lijn door, dan draait dit uit op een omvangrijk handelstekort met de EU ten nadele van laatstgenoemde.

Volgens insiders betekent de Britse aanpak dat aan de Brexit een vechtscheiding vooraf gaat. Merkel, Juncker, Hollande, Schulz²⁰ (Europees Parlement), Renzi en de Oost-Europese leiders zijn unaniem: vrij verkeer van goederen, kapitaal en diensten is onmogelijk zonder vrij verkeer van personen.

Op 13 oktober waarschuwde voorzitter Tusk in Brussel dat een Brexit alleen maar verliezers kent. ‘Het enige alternatief is geen Brexit’. Tusk speculeert er dus op dat het Britse vertrek te zijner tijd toch niet doorgaat. Eerder spraken de vroegere Britse prime minister Tony Blair²¹ en de Duitse sociaaldemocratische vicekanselier Sigmar Gabriel aldus. Maar de insiders in Brussel zien dit als ijdele hoop.

Voor de Europese Raad van oktober staan het migratievraagstuk, de handelspolitiek (TTIP/VS en CETA/Canada) en de gespannen verhouding met Rusland op de agenda. Voor het eerst zal Theresa May¹⁹ dan aanwezig zijn. Hoewel de Brexit niet is geagendeerd zal dit hoofdpijndossier toch wel ter sprake komen. Hetzelfde geldt voor het door de Nederlandse kiezers verworpen EU-verdrag met Oekraïne. Het is nog afwachten hoe premier Rutte dit politiek gevoelige punt, waarbij de reputatie van Nederland als betrouwbare partner in het geding is, aanpakt.

Europa à la carte, doormodderen in goed Nederlands, is het perspectief. Nu tegenstellingen de Unie verlammen en diverse leiders geen toenadering willen, (ja vanuit Warschau en Boedapest zelfs van harte dwars liggen) is stilstand al vooruitgang. Het magere actieprogramma van Bratislava kan voorkomen dat de meningsverschillen nog weer oplaaien terwijl men intussen tijd rekt.

Europa moet wachten op Duitsland en Frankrijk. Zij vertegenwoordigen de belangrijkste denkrichtingen. Zij betekenen samen qua economisch gewicht bovendien bijna de helft van de eurozone. Zonder hen komt er niets van de grond. Maar voorlopig hebben kanselier Merkel en president Hollande het thuis te druk met hun oppositie en hun herverkiezing. Pas na die verkiezingen in de herfst van 2017 komt Europa daar weer op de voorgrond. Mogelijk met nieuwe leiders.

• 1. 

  Jan Werts is sinds 1976 journalist en publicist in Brussel, waar hij eerder onder meer werkte als correspondent van de Haagsche Courant. Verder was hij zes jaar als journalist werkzaam in Washington. Hij promoveerde in 1991 aan de Vrije Universiteit Brussel in het Europees en internationaal recht op een dissertatie over de Europese Raad. In 2008 verscheen hiervan een herziene versie. Schrijft analyses over Europese Toppen, gebundeld in het document Hoe Europa al tien jaar lang crises bevecht - 100 plus analyses van Jan Werts (link opent in nieuw venster).
   
• 2. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 3. 

  Dit Europese verdrag voerde een aantal hervormingen door om de Europese Unie democratischer en beter bestuurbaar te maken nadat in 2004 en 2007 twaalf nieuwe landen lid zijn geworden van de Europese Unie. Het Verdrag van Lissabon is op 1 december 2009 in werking getreden.
   
• 4. 

  Angela Merkel (1954) was van 22 november 2005 tot 8 december 2021 bondskanselier van Duitsland. Zij leidde sinds 2018 een coalitie van CDU/CSU met de SPD. Zij is scheikundige en werkte als wetenschapper in de DDR. In 1990 werd zij voor de CDU lid van de Bondsdag. In 1991-1994 was Angela Merkel minister voor vrouwen- en jeugdzaken en in 1994-1998 minister van milieu. In 2000 volgde zij Helmut Kohl op als voorzitter van de CDU.
   
• 5. 

  Dit Europese verdrag heeft institutionele hervormingen mogelijk gemaakt die met het oog op de uitbreiding van de Europese Unie met de tien landen in het oosten en zuiden van Europa noodzakelijk waren. Het Verdrag van Nice is op 1 februari 2003 in werking getreden.
   
• 6. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 7. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 8. 

  Jean-Claude Juncker (1954) was van 1 november 2014 tot 1 december 2019 voorzitter van de Europese Commissie. Hij werd op 15 juli 2014 gekozen. Juncker was in 1995-2013 minister-president van Luxemburg. Eerder was hij staatssecretaris en minister onder meer van financiën. Hij bekleedde daarnaast functies bij de Wereldbank en het IMF. In 2005-2013 was hij voorzitter van de eurogroep. Juncker is lid van de Christelijke Volkspartij en leidde een coalitie van christendemocraten en sociaaldemocraten. Hij is diverse malen onderscheiden met internationale prijzen, zoals de Walter Hallsteinprijs en de Karelsprijs.
   
• 9. 

  Het Europees Grenswachtagentschap (Frontex) ondersteunt en coördineert de bewaking van de buitengrenzen van de Europese Unie. Lidstaten zijn in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor de bewaking van buitengrenzen. Het agentschap vult de lidstaten waar nodig aan.
   
• 10. 

  23 landen van de Europese Unie en vier niet-lidstaten hebben in een overeenkomst vastgelegd de personencontrole aan hun gemeenschappelijke grenzen af te schaffen. De in totaal 27 landen die zich bij dit verdrag hebben aangesloten, noemen we de Schengenlanden. De Schengenlanden hebben gezamenlijke afspraken gemaakt over het visumbeleid, het asielbeleid en de samenwerking tussen politie en jusitie.
   
• 11. 

  Viktor Orbán (1963) is sinds 29 mei 2010 minister-president van Hongarije. Hij is leider van de centrumrechtse/christendemocratische partij Fidesz. Orbán speelde een belangrijke rol bij de overgang van Hongarije van het communisme naar de democratie. Hij was oprichter van Fidesz, aanvankelijk een liberale jongerenbeweging. In 1990 werd hij lid van het Hongaarse parlement. Als leider van Fidesz-Hongaarse Volksparij werd hij in 1998 premier, tot 2002. Daarna was hij tot 2010 oppositieleider.
   
• 12. 

  Matteo Renzi (1975) was van 22 februari 2014 tot 13 december 2016 minister-president van Italië. Hij was voorman van de Democratische Partij, en is dat nu van de partij Italië Leeft. Hij volgde als premier zijn partijgenoot Enrico Letta op, nadat die het vertrouwen van zijn partij had verloren. Renzi was eerder burgemeester van Florence.
   
• 13. 

  De Visegrad-groep is een samenwerkingsverband dat op 15 februari 1991 officieel is opgericht door Polen, Hongarije en het toenmalige Tsjecho-Slowakije. Sinds Tsjechoslowakije in 1993 uiteenviel in Tsjechië en Slowakije bestaat de Visegrad-groep uit vier leden (V4). Het verbond tussen de vier landen is één van de sterkste in Oost-Europa, mede doordat deze door de geschiedenis heen al sterk met elkaar verbonden waren. Sinds 2004 zijn alle Visegrad-landen lid van de Europese Unie.
   
• 14. 

  Donald Tusk (1957) was van 1 december 2014 tot 1 december 2019 de vaste voorzitter van de Europese Raad. In november 2007-september 2014 was hij minister-president van Polen. Tusk was medeoprichter en leider van het conservatief-liberale (maar bij de christendemocratische Europese Volkspartij aangesloten) Burgerplatformum. Hij leidde als premier een coalitie van zijn partij en de Poolse Boerenpartij (PSL). Eerder was hij lid van het Lagerhuis en van de Senaat.
   
• 15. 

  De Roemeen Dacian Ciolos (1969) is sinds 1 juli 2019 lid van het Europees Parlement. Hij was in 2010-2014 lid van Europese Commissie, belast met landbouw en plattelandsontwikkeling. Van november 2015 tot januari 2017 was hij premier als leider van een zakenkabinet. In 2019-2021 was hij fractieleider van Renew Europe in het Europees Parlement. Ciolos is landbouweconoom en landbouwkundig ingenieur en was werkzaam bij diverse projecten in oostelijk Frankrijk. Tevens was hij ambtenaar bij het DG Landbouw en Landelijke Ontwikkeling van de Europese Commissie, projectleider en adviseur van de Roemeense minister van Landbouw. In het kabinet-Popescu-Tariceanu (oktober 2007-december 2009) was hij partijloos minister van Landbouw. In 2009 werd Ciolos lid van een regeringscommissie voor landbouw- en plattelandsbeleid.
   
• 16. 

  De sociaaldemocraat Christian Kern (1966) was van 17 mei 2016 tot 18 december 2017 bondskanselier van Oostenrijk. Hij volgde in 2016 Werner Faymann op als leider van een coalitie van sociaaldemocraten en christendemocraten. De uit de wetenschapsjournalistiek afkomstige Kern was perschef van de SPÖ-fractie en bestuurder van een grote elektriciteitsmaatschappij. Daarna was hij president-directeur van de Oostenrijkse Spoorwegen.
   
• 17. 

  François Hollande (1954) was in 2012-2017 president van Frankrijk. Hij werd als kandidaat van de socialisten en radicalen op 6 mei 2012 gekozen. Hij was parlementslid en elf jaar secretaris-generaal van de Parti Socialiste, de Franse sociaaldemocratische partij. Verder was hij president van het regionaal bestuur in Corrèze en burgemeester van Tulle. François Hollande is econoom.
   
• 18. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 19. 

  Theresa May (1956) was van 13 juli 2016 tot 24 juli 2019 minister-president van het Verenigd Koninkrijk en tot 7 juni 2019 leider van de Britse Conservatieven. Na haar studie in Oxford werkte zij in het bankwezen en zij is sinds 1997 lid van het Lagerhuis. Daar klom zij als staatssecretaris en minister in de schaduwkabinetten van Duncan Smith, Howard, Hague en Cameron op tot een vooraanstaand lid van de Conservatieve fractie. In 2002 werd Theresa May partijvoorzitter en in 2005 vicefractievoorzitter. Bij het aantreden van het kabinet-Cameron in 2010 werd zij minister van Binnenlandse Zaken (onder belast met asielbeleid en veiligheid). In het Brexit-referendum was May voorstander van voortzetting van het EU-lidmaatschap.
   
• 20. 

  De Duitser Martin Schulz (1955) was van 17 januari 2012 tot 17 januari 2017 voorzitter van het Europees Parlement. In 2014 werd hij herkozen. Als leider van de SPD was hij in 2017 lijsttrekker en onderhandelaar bij de formatie, maar in februari 2018 trad hij terug. Schulz was in 2004-2011 fractievoorzitter van de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. De heer Schulz was aanvankelijk boekverkoper en werd later raadslid en burgemeester van Würselen (Noordrijn-Westfalen). In 1994 werd hij lid van het Europees Parlement voor de SPD.
   
• 21. 

  Tony Blair (1953) was in 1997-2007 minister-president van het Verenigd Koninkrijk. Sinds 2007 is hij VN-gezant voor het Midden-Oosten. Blair begon zijn loopbaan als advocaat en werd in 1983 voor Labour lid van het Lagerhuis voor een district in Noordoost Engeland. Na diverse posten in de schaduwkabinetten van Kinnock en Smith werd hij in 1994 leider van Labour en leider van de oppositie. Onder Blair ging Labour een veel gematigder koers ('New Labour') volgen. Hij voerde zijn partij in 1997, 2001 en 2005 naar verkiezingsoverwinningen.