Oud-Europarlementariër Duff: Europees Hof zet streep door toetredingsovereekomst EU-EVRM

DEN HAAG (PDC) - Het Europees Hof van Justitie¹ ziet grote bezwaren tegen de voorlopige overeenkomst tussen de EU² en de Raad van Europa³ over de toetreding van de EU tot het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens⁴ (EVRM). In zijn advies dat op 18 december 2014 werd gepubliceerd voorziet het Hof problemen in de verdeling van taken tussen het Hof van Justitie¹ in Luxemburg en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens⁵ in Straatsburg. Oud-Europarlementairër Andrew Duff⁶ (Liberal Democrats, VK), stelt dat de EU hiermee in grote problemen is geraakt.

De Europese Unie verplicht al haar lidstaten het EVRM te onderschrijven. Dat verdrag is geen onderdeel van de Europese Unie, maar van de Raad van Europa, waarvan ook landen als Turkije en Rusland deel uitmaken. De Unie is echter zelf niet aangesloten bij dat Verdrag. De Europese Commissie⁷ en het Europees Parlement⁸ willen dit rechtzetten en Duff vindt dat een goede zaak.

Het Hof in Luxemburg verwijst in veel zaken naar de EU's eigen Grondrechtenhandvest⁹, dat in veel gevallen verder gaat dan het EVRM. Door zich aan te sluiten bij het EVRM erkent de EU tegelijkertijd ook het Mensenrechtenhof in Straatsburg als externe toezichthouder op het Hof in Luxemburg waar het gaat om fundamentele rechten. Het handelen van de EU op dit gebied kan dan door het hof in Straatsburg worden beoordeeld. En hoewel de EU heeft bedongen dat het eigen Grondrechtenhandvest verder mag gaan dan het EVRM, mogen uitspraken van het Hof op grond van het handvest niet in tegenspraak zijn met het EVRM.

Daarnaast vreest het Hof in Luxemburg dat het Mensenrechtenhof in Straatsburg zich ook kan gaan bemoeien met prejudiciële beslissingen over EU-wetgeving en het beslechten van conflicten tussen EU-lidstaten¹⁰. Dit zijn volgens het EU-verdrag¹¹ exclusieve bevoegdheden van het Europees Hof, maar de voorlopige toetredingsovereenkomst is hier volgens de EU-rechters te vaag over. Verder vrezen de rechters in Luxemburg dat hun collega's in Straatsburg meer te zeggen krijgen over het EU-buitenlandbeleid dan de EU-rechters zelf.

Duff, een federalist, stelt voor dat het huidige principeakkoord wordt aangepast, al zullen de lidstaten van de Raad van Europa daar wel mee moeten instemmen. Verder moet de EU het intern eens worden over hoe met in de toekomst om wil gaan met het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Tot slot zou het EU-verdrag volgens Duff moeten worden aangepast om het Europees Hof meer bevoegdheden te geven over het EU-buitenlandbeleid en zouden de lidstaten de constitutionele identiteit van de EU expliciet moeten respecteren. Duff noemt dit 'de Viktor Orban¹²-clausule'.

Bronnen:

• 1. 

  Het in 1952 opgerichte Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ-EU) moet ervoor zorgen dat de wetten en regels die in Europa gemaakt worden, goed worden toegepast. De Europese wetten - het gemeenschapsrecht - moeten in alle lidstaten hetzelfde worden uitgevoerd. Het Hof van Justitie ziet er verder op toe dat het EU-recht in alle lidstaten op dezelfde manier wordt toegepast.
   
• 2. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 3. 

  Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog was er in Europa grote behoefte aan een organisatie die zich zou richten op het bevorderen van mensenrechten en democratie. In 1949 richtten Europese landen daarom de Raad van Europa op. Dit orgaan is géén onderdeel van de Europese Unie en moet niet verward worden met de Raad van de Europese Unie of de Europese Raad. Vrijwel alle Europese landen zijn lid.
   
• 4. 

  Het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) is een Europees verdrag waarin de mensen- en burgerrechten van alle inwoners van de aangesloten landen zijn vastgelegd. Dit verdrag is op 4 november 1950 te Rome tot stand gekomen, in navolging van de in 1948 opgestelde Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
   
• 5. 

  Bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens kunnen individuen, groepen, organisaties en landen een klacht indienen tegen een lidstaat, door een beroep te doen op het Europees Verdrag tot Bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM). Het Europees Hof van de Rechten van de Mens is geen instelling van de Europese Unie maar van de Raad van Europa, waar bijna 50 landen bij zijn aangesloten.
   
• 6. 

  Andrew Duff () was van 20 juli 1999 tot 30 juni 2014 lid van het Europees Parlement. Duff maakte deel uit van de Fractie Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa en komt uit het Verenigd Koninkrijk.
   
• 7. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 8. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 9. 

  In het Handvest van de grondrechten zijn alle grondrechten ('mensenrechten') opgenomen die in de Europese Unie gelden. Het gaat om onderwerpen als vrijheid, gelijkheid, solidariteit en burgerschap. De meeste van deze rechten zijn al extra beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) van de Raad van Europa.
   
• 10. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 11. 

  In dit verdrag staan de waarden waar de Europese Unie en alle lidstaten zich aan moeten houden, en de belangrijkste doelstellingen van de Europese Unie. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 12. 

  Viktor Orbán (1963) is sinds 29 mei 2010 minister-president van Hongarije. Hij is leider van de centrumrechtse/christendemocratische partij Fidesz. Orbán speelde een belangrijke rol bij de overgang van Hongarije van het communisme naar de democratie. Hij was oprichter van Fidesz, aanvankelijk een liberale jongerenbeweging. In 1990 werd hij lid van het Hongaarse parlement. Als leider van Fidesz-Hongaarse Volksparij werd hij in 1998 premier, tot 2002. Daarna was hij tot 2010 oppositieleider.