Analyse: zijn er politieke gevolgen van verwerping door de Eerste Kamer? - Hoofdinhoud

Analyse, Bert van den Braak i

De verwerping van het wetsvoorstel over de mogelijkheid om een polis aan te bieden met een beperkte vrije artsenkeuze heeft allereerst budgettaire gevolgen. Die spelen overigens pas in 2016. Indirect zouden er ook politieke gevolgen van de verwerping kunnen zijn, maar in het verleden bleken die gevolgen vaak mee te vallen.

Verwerping van ingrijpende wetsvoorstellen door de Eerste Kamer komt overigens zelden voor. De twee bekende grondwetsvoorstellen (correctief referendum en gekozen burgemeester) zijn op zichzelf staande gevallen, omdat daarbij sprake was van het niet halen van de tweederde meerderheid. In 1999 was de impact wel groter, omdat toen de tegenstem van Hans Wiegel i (lid van regeringspartij VVD) de doorslag gaf. De crisis werd echter snel bezworen. 

In 2005 verbond Thom de Graaf i zelf consequenties aan de verwerping (vooral door toedoen van oppositiepartij PvdA) van het voorstel tot grondwetsherziening. Daarbij speelde overigens mee, dat er in de coalitie weinig enthousiasme was voor zijn voorstel tot invoering van een tweestemmenstelsel.

De Eerste Kamer heeft sinds 1890 nooit meer een minister tot aftreden gedwongen. Toen in 1927 minister Van Karnebeek i een nederlaag leed in de Senaat door verwerping van de goedkeuringswet over het Verdrag met België, besloot hij zelf op te stappen.

Nederlagen van anderen, zoals van Jo Ritzen i in 1995, toen het wetvsoorstel over de prestatiebeurs door toedoen van een VVD'er en D66'er werd verworpen, hadden geen verder politiek gevolg. Het wetsvoorstel werd later opnieuw ingediend en toen wel aangenomen. Gevolgen waren er evenmin in 1962 toen de VVD-Senaatsfractie het vertrouwen opzegde in de 'eigen' minister van Defensie S.H. Visser i.

Dat uit de tegenstem van drie fractieleden - tegen de wens van de eigen partij, de eigen fractievoorzitter en de eigen fractie - onbetrouwbaarheid van een gehele partij blijkt, is tamelijk overtrokken. En die nederlaag is de minister al helemaal niet aan te rekenen. Alsnog oplossen van het ontstane probleem is de enige logische politieke consequentie.

Lees verder: analyse op de MI-site door prof. A.W. Heringa