Procedure macro-economische onevenwichtigheden

Met deze procedure wil de Europese Unie¹ voorkomen dat er problemen ontstaan in de economieën van de lidstaten². De Europese Commissie³ verzamelt gegevens over de economische ontwikkeling van alle lidstaten en onderzoekt waar problemen kunnen ontstaan, zogeheten macro-economische onevenwichtigheden. Wanneer onevenwichtigheden worden gevonden, doet de EU voorstellen om die problemen aan te pakken. Indien een lidstaat uit de eurozone⁴ geen maatregelen neemt kan uiteindelijk een forse boete worden opgelegd.

Deze procedure vult de afspraken aan over maximaal toelaatbare overheidstekorten en staatsschulden, het Stabiliteits- en groeipact⁵. Verder raakt de procedure over macro-economische onevenwichtigheden aan het Europees semester⁶, dat er eveneens op gericht is een gezonde economische ontwikkeling te bevorderen.

Er wordt gekeken naar een aantal belangrijke economische indicatoren. Wanneer bepaalde grenzen worden overschreden, wordt die indicator als mogelijk risico voor de economische ontwikkeling van een land gezien. De meest belangrijke indicatoren staan hieronder. De totale set indicatoren is beperkt, zodat er snel een beeld ontstaat van hoe een land ervoor staat.

Voor de meeste indicatoren geldt dat er pas van een structureel probleem wordt gesproken wanneer een lidstaat gemiddeld over meerdere jaren een grens overschrijdt.

Naast deze indicatoren wordt ook gekeken naar een aantal andere zaken zoals bijvoorbeeld de algehele economische groei, de ontwikkeling van de arbeidsproductiviteit en de buitenlandse investeringen in een land.

Alertering

De Commissie verzamelt data van de lidstaten. Op basis daarvan kan de Commissie vaststellen of er sprake is van onevenwichtigheden in de economie van een lidstaat en of die een risico vormen. De bevindingen worden gepubliceerd in het zogeheten Alert Mechanism Report. Naast de indicatoren wordt gekeken naar een beperkt aantal andere macro-economische cijfers om een beter beeld van de economie in zijn geheel te krijgen. Mogelijke knelpunten die de economische ontwikkeling van een lidstaat belemmeren worden vervolgens nader onderzocht. Bij het onderzoek worden ook eerdere adviezen van Europese instellingen en mogelijk al lopende hervormingsprogramma's meegenomen.

Indien de Commissie vaststelt dat maatregelen nodig zijn om macro-economische onevenwichtigheden te corrigeren, volgt een set aanbevelingen aan de lidstaat. Die aanbevelingen vallen onder het regime van het Europees semester. In gevallen waarin de onevenwichtigheden gevaarlijke proporties aannemen volgt een strengere procedure.

Afdwingen van hervormingen

Het zwaardere deel van de procedure geldt alleen voor lidstaten die de euro als munt hebben. Het begint met een set aanbevelingen van de Commissie die door de Raad van Ministers⁸, de andere lidstaten dus, moeten worden bekrachtigd. Daarin wordt de lidstaat verzocht om de ernstige macro-economische onevenwichtigheden met de juiste maatregelen aan te pakken, of goede plannen te maken om dat snel te doen. Het kenmerk van die plannen is dat ze de meest ernstige onevenwichtigheden gericht aanpakken. Is dat het geval, dan wordt de procedure tot nader order stop gezet.

Wanneer lidstaten geen adequate hervormingsplannen hebben liggen of niet genoeg werk maken van die plannen, dan wordt de procedure doorgezet. De Raad besluit dan of de lidstaat in kwestie een bedrag gelijk aan 0,1% van het BBP over moet maken op een aparte rekening. De Raad besluit vervolgens nogmaals over een door de Commissie opgestelde set aanbevelingen, en stelt een deadline waarop de lidstaat met adequate maatregelen moet komen. Indien de lidstaat na het verstrijken van de deadline nog steeds geen voortgang maakt in het bestrijden van de macro-economische onevenwichtigheden en/of geen geschikte plannen daartoe kan presenteren, neemt de Raad een besluit of het eerder overgemaakte bedrag wordt omgezet in een jaarlijkse boete.

Gebruikte besluitvormingsprocedures

Voor het deel wat de alertering betreft wordt gebruikt gemaakt van raadpleging zonder deelname Europees Parlement⁹.

Voor het deel van de procedure waar dwingende maatregelen kunnen worden afgedwongen wordt dezelfde procedure gevolgd, maar de stemwijze in de Raad is aangepast:

• 1. 

  de Raad moet binnen tien dagen nadat de Commissie een voorstel indient over het voorstel beslissen; heeft de Raad geen besluit genomen wordt het voorstel als aangenomen beschouwd
• 2. 

  de Raad kan maatregelen alleen afkeuren, en heeft daar een gekwalificeerde meerderheid van stemmen voor nodig, anders wordt de maatregel aangenomen

De lidstaat die onderwerp is van de maatregelen is uitgesloten van stemming.

Er is voor deze manier van stemmen gekozen om te zorgen dat het bijzonder lastig is om dwingende maatregelen tegen lidstaten tegen te houden.

Het deel wat de alertering betreft vindt op basis plaats van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie:

• - 

  procedure: derde deel VwEU titel VIII hoofdstuk 1 art. 121¹⁰

Het deel wat de dwingende maatregelen betreft is gebaseerd op hetzelfde artikel met verder aanvullende afspraken.

• 1. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 2. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 3. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 4. 

  De eurozone bestaat uit de 20 EU-lidstaten die de euro hebben ingevoerd als wettig betaalmiddel. Deze lidstaten voeren gezamenlijk het eurobeleid. De landen waar de euro wel als betaalmiddel geaccepteerd wordt maar die geen lid zijn van de EU behoren niet tot de eurozone.
  
   
• 5. 

  In het Stabiliteits- en Groeipact spreken de landen die lid zijn van de Europese Unie af dat hun begrotingen in evenwicht zijn of een overschot hebben. Dat betekent dat de regeringen niet meer geld uitgeven dan ze ontvangen. Dat doel hoeft nog niet meteen bereikt te worden, maar de EU-landen moeten er wel naartoe werken. De afspraken zijn gemaakt in 1997.
   
• 6. 

  Het Europees semester is de jaarlijkse cyclus voor de afstemming van het economisch en begrotingsbeleid van de lidstaten van de Europese Unie. Binnen het kader van het semester analyseert de Europese Commissie de nationale begrotingen van EU-landen en geeft de landen vervolgens aanbevelingen, waarmee de lidstaten rekening moeten houden als zij hun nationale begroting voor het komende jaar opstellen.
   
• 7. 

  Het bruto binnenlands product (BBP) is de totale waarde van alle goederen en diensten die binnen de grenzen van een land zijn geproduceerd. Dit is het belangrijkste meetmiddel voor de marktwaarde van een land. De stijgingen en dalingen van het BBP zijn een graadmeter voor de ontwikkeling van de economie. In Nederland houdt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deze cijfers bij.
   
• 8. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 9. 

  Deze procedure is één van de bijzondere wetgevingsprocedures die in de Europese Unie gebruikt worden. De procedure zonder deelname van het Europees Parlement wordt gebruikt voor enkele economisch heel belangrijke kwesties. Het belangrijkste kenmerk van de procedure is dat het Europees Parlement geen enkele rol speelt in de besluitvorming.
   
• 10. 

  1. De lidstaten beschouwen hun economisch beleid als een aangelegenheid van gemeenschappelijk belang en coördineren het in het kader van de Raad, overeenkomstig het bepaalde in artikel 120.
   
• 11. 

  De Europese Unie heeft sinds het uitbreken van de eurocrisis in 2009 verschillende maatregelen genomen om eurolanden met financiële problemen bij te staan en om toekomstige problemen te voorkomen. Een belangrijk aspect is het beperken van het begrotingstekort en de staatsschuld van de eurolanden, ter uitvoering van de afspraken uit het Stabiliteits- en Groeipact.