Basel III

In reactie op de financiële en economische crisis hebben vertegenwoordigers van centrale banken en toezichthouders van de 27 grootste economieën ter wereld, waaronder de Europese Unie¹ en de Verenigde Staten, in september 2010 besloten dat banken grotere reserves kapitaal in kas moeten houden. Op deze manier moeten zij beter bestand zijn tegen toekomstige crises en moet voorkomen worden dat overheden moeten ingrijpen. Deze regels heten de Basel III-regels.

Tijdens de G20²-top in november 2010 is besloten de nieuwe regelgeving voor de financiële sector, het zogenoemde Basel III-akkoord, over te nemen. Naast de regels voor alle banken zullen de grootste banken (de 'systeembanken') waarschijnlijk extra strenge regels opgelegd krijgen. De voormalige president van de Europese Centrale Bank³ (ECB) Jean-Claude Trichet⁴ noemde de nieuwe regels 'een fundamentele verbetering' van het kapitaalsysteem.

De Raad⁵ en het Europees Parlement⁶ stemden in het voorjaar van 2013 allebei voor de richtlijn. Deze is in 2013 in werking getreden en moest voor 2014 zijn omgezet in nationale regelgeving. Eind 2017 werd het Bazels Comité, het internationale comité van centrale bankiers en toezichthouders, het eens over verdere aanscherping van de regels.

De belangrijkste maatregelen zijn:

• - 

  Strengere kapitaaleisen voor banken. Banken moeten meer kapitaal aanhouden én het kapitaal dat wordt aangehouden, moet aan bepaalde voorwaarden voldoen om te verzekeren dat het solide is.
• - 

  Van alle banken wordt geëist dat ze een buffer (meer kapitaal) aanhouden om onvoorziene problemen op te kunnen vangen: ze moeten genoeg liquide middelen aanhouden om ook in tijden van crisis dertig dagen lang aan alle betalingsverplichtingen te kunnen voldoen. Lidstaten mogen van systeembanken eisen dat ze hogere buffers aanhouden.
• - 

  Alle Europese en wereldwijde systeembanken moeten aan de Commissie doorgeven hoeveel belasting ze hebben betaald, hoeveel subsidie ze hebben ontvangen en hoeveel winst er is gemaakt. Na 2015 moeten die cijfers openbaar worden gemaakt.
• - 

  De hoogte van de bonussen van bankiers wordt gemaximeerd; in principe zou de bonus niet meer dan één jaarsalaris mogen zijn, of als de aandeelhouders daar voor stemmen, twee jaarsalarissen.
• - 

  Banken moeten uiterlijk in 2019 aan alle voorwaarden voldoen.

Lidstaten mogen zelf nog strengere regels opleggen.

De Europese Commissie⁷ heeft de eisen in 2011 concreet gemaakt: banken moeten meer geld in kas houden en minder risicovolle leningen en beleggingen uit hebben staan. De Commissie wilde een verdrievoudiging van het kapitaal van de banken in zes jaar tijd ten opzichte van 2010. Daarmee moet het risico dat problemen bij één financieel product onmiddellijk gevolgen heeft voor andere producten, worden teruggebracht. Bovenop de strengere kapitaalvereisten moeten alle banken een Europese én een nationale buffer aanleggen waar in tijden van crisis een beroep op kan worden gedaan, bijvoorbeeld in de vorm van aandelen. Ook mogen risicovolle beleggingen en leningen niet volledig worden meegeteld bij het inschatten hoe robuust een bank is en wil de Commissie dat de banken hun interne toezicht aanscherpen.

Om de Basel III-regels om te zetten in Europese wet- en regelgeving was instemming vereist van de Raad en het Europees Parlement. Met het oog op toekomstige besprekingen met het Europees Parlement bereikte de raadsformatie Economische en Financiële Zaken (Ecofin)⁸ op 15 mei 2012 intern overeenstemming over kapitaalregels voor banken en investeringsmaatschappijen. Dit zogeheten 'CRD 4-pakket' bestaat uit een verordening⁹ en een richtlijn¹⁰. De verordening geeft vereisten van voorzichtigheid die financiële instituties moeten respecteren en de richtlijn regelt de toegang tot activiteiten rondom waarborgsommen.

In december 2012 werd bekend dat de deadline voor het invoeren van de strengere bankregels door de G20-landen² niet gehaald zou worden. Inmiddels gelden de bankregels vanaf januari 2014. In maart 2014 kwam de Europese Commissie met een pakket van negen technische voorwaarden om de implementatie van dit pakket te bevorderen. Met deze technische voorwaarden wordt onder andere vastgelegd hoe autoriteiten en marktdeelnemers moeten omgaan met securitisatie (samenvoegen en verhandelen van effecten) en de wijze waarop bonussen uitbetaald moeten worden.

• 1. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 2. 

  Dit internationale forum bestaat uit de 19 grootste nationale economieën plus de Europese Unie. De officiële naam van de G20 is de 'Groep van Twintig Ministers van Financiën en Voorzitters van Centrale Banken'. De G20 heeft tot doel bij te dragen aan wereldwijde economische groei en ontwikkeling.
   
• 3. 

  De Europese Centrale Bank (ECB) is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Unie. De basisdoelstelling van de ECB is het handhaven van de prijsstabiliteit binnen de eurozone en daarmee het bewaken van de koopkracht en het beheersen van de inflatie.
   
• 4. 

  Jean-Claude Trichet (1942) was in 2003-2011 president van de Europese Centrale Bank. Eerder was hij onder meer kabinetschef van minister Balladur van Economische en financiële Zaken en Gouverneur van de Franse Centrale Bank.
   
• 5. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 6. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 7. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 8. 

  De raadsformatie Economische en Financiële Zaken (ECOFIN) bestaat uit de ministers (of staatssecretarissen) van economische zaken en/of financiën. Deze raad vergadert formeel één keer per maand, ook informele bijeenkomsten zijn mogelijk. Namens Nederland sluit doorgaans minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) aan.
   
• 9. 

  Dit bindende besluit van de Europese Unie geldt rechtstreeks in alle lidstaten van de Europese Unie. Hierdoor hebben verordeningen dezelfde werking als een nationale wet. In geval van strijdigheid gaat de verordening echter boven nationaal recht. Daarmee is een verordening het meest verstrekkende wetgevingsinstrument van de Europese Unie.
   
• 10. 

  Dit bindende besluit van de Europese Unie bevat doelstellingen waar alle lidstaten van de Europese Unie aan moeten voldoen. De lidstaten zijn verplicht de doelstellingen te verwezenlijken; de wijze waarop staat de lidstaten vrij. Lidstaten zijn verantwoordelijk voor de juiste en tijdige implementatie van richtlijnen.