Initiatiefverslag (INI)

Het initiatiefverslag is een stuk waarin de Commissie verzocht wordt om met een formeel wetsvoorstel te komen. Het initiatiefverslag wordt via eigen procedures door het Europees Parlement¹ opgesteld en heeft binnen de Europese Unie niet de status van een wetgevende procedure. Het initiatiefverslag wordt wel gezien als een belangrijk politiek signaal aan de Europese Commissie² dat wetgeving op een bepaald onderwerp wenselijk is.

In het kort komt een initiatiefverslag als volgt tot stand: een commissie van het Europees Parlement stelt een voorstel op over een onderwerp waar zij graag Europese wetgeving wil zien. Dat voorstel wordt samen met een resolutie aan het volledige Europees Parlement voorgelegd. Als het Europees Parlement instemt met de resolutie wordt het voorstel voorgelegd aan de Europese Commissie.

Stap 1: voornemen EP-commissie

Een commissie van het Europees Parlement kan de intentie uitspreken een initiatiefverslag op te willen stellen over een onderwerp dat binnen de bevoegdheden van de Europese Unie³ valt.

Stap 2: goedkeuring conferentie van voorzitters

Vóór de parlementaire commissie verdere stappen kan ondernemen moet de conferentie van voorzitters, het overleg tussen alle fractievoorzitters, goedkeuring geven aan het voornemen om een initiatiefverslag op te stellen.

De commissie stuurt een verwijzing naar de rechtsgrond op basis waarvan ze het te verzoeken voorstel wil onderbouwen en korte toelichting naar de conferentie van voorzitters. De conferentie van voorzitters moet binnen twee maanden een besluit nemen.

In principe weigert de conferentie van voorzitters inwilliging van dergelijke verzoeken alleen als er niet aan de voorwaarden is voldaan - het valt buiten de bevoegdheden van de EU.

Stap 3: opstellen initiatiefverslag

De parlementaire commissie stelt een initiatiefverslag op dat de volgende zaken omvat:

• - 

  een ontwerpresolutie waar in elk geval de rechtsgrond voor het te verzoeken voorstel is onderbouwd
• - 

  een ontwerpvoorstel, de inhoudelijke aanbevelingen van wat het parlement in het voorstel wil zien
• - 

  een toelichting vergezeld van een financieel memorandum over hoe eventuele kosten voor de Europese begroting die het voorstel met zich meebrengt kunnen worden opgevangen

Wanneer de commissie het initiatiefverslag gereed heeft gaat het naar de plenaire vergadering van het EP.

Stap 4: plenaire behandeling

Tijdens de plenaire behandeling van het initiatiefverslag Europees Parlement kunnen amendementen worden ingediend door leden van het Europees Parlement. Over de amendementen en het uiteindelijk voorstel wordt in principe gestemd op basis van een meerderheid van uitgebrachte stemmen⁴. Er kunnen twee dingen gebeuren:

• 1) 

  het Europees Parlement stemt vóór het initiatiefverslag, welk vervolgens naar de Europese Commissie wordt gestuurd
• 2) 

  het Europees Parlement verwerpt het initiatiefverslag

Stap 5: follow-up instellingen (EC)

De Europese Commissie moet binnen drie maanden na een verzoek tot een passend voorstel te hebben ontvangen van het EP besluiten hoe ze het verzoek wil afhandelen. De Commissie kan twee dingen doen:

• 1. 

  De Commissie dient een voorstel in over het onderwerp zoals verzocht door het Europees Parlement. De Commissie is hierbij niet gebonden aan mogelijke suggesties en teksten die door het EP zijn opgesteld
• 2. 

  De Commissie dient géén voorstel in en informeert het Europees Parlement waarom de Commissie niet voldoet aan het verzoek van EP

Indien de Commissie een voorstel indient wordt een van de wetgevende procedures⁵ gevolgd. Indien de Commissie geen voorstel indient kan het EP dat niet afdwingen; wel kan het de Commissie mogelijk vragen stellen over waarom ze besloten heeft geen voorstel in te dienen.

Het Europees Parlement heeft geen bevoegdheden om met wetsvoorstellen te komen. Dat recht is voorbehouden aan de Europese Commissie, en op een enkel terrein, de Europese Commissie en de lidstaten. Sinds het Verdrag van Maastricht⁶ (1993) mag het EP wel verzoeken indienen bij de Commissie. Met het initiatiefverslag heeft het EP een soort verkapt recht van initiatief, omdat de Commissie het opvolgen van een verzoek van het EP in de praktijk moeilijk naast zich neer kan leggen, al is de Commissie niet gebonden aan de inhoudelijk voorzet van het EP.

Het Europees Parlement kan alleen verzoeken voor voorstellen indienen waar de EU bevoegd is te handelen. Dat kan een geheel nieuw onderwerp zijn waar nog geen wetgeving over bestaat, of het EP kan verzoeken om bestaande wetgeving te wijzigen.

In principe brengt het Europees Parlement geen initiatiefverslag uit over een onderwerp waar wetgeving voor in de maak is. Het is in die gevallen passender en effectiever eventuele wensen in de onderhandelingen met de Raad van Ministers⁷ en/of de Commissie in te brengen.

Overige mogelijkheden

Het EP heeft naast het initiatiefverslag nog een belangrijk moment waarop zij haar wensen voor nieuwe wetgeving kan inbrengen: bij het vaststellen van het werkprogramma van de Commissie. In de vergadering van juli neemt het EP een resolutie aan waarin zij laat weten welke onderwerpen zij wil terugzien in het werkprogramma, en de Commissie houdt daar rekening mee wanneer zij in september haar werkprogramma bekend maakt.

Het EP kan de Commissie gedurende het hele jaar middels resoluties aansporen met wetgeving te komen, maar dat geldt niet als formeel verzoek en is een veel minder krachtig instrument.

Het initiatiefverslag vind haar basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie⁸ (VwEU):

• - 

  procedure: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 eerste afdeling art. 225⁹
• - 

  Reglement van Orde (artikelen 45, 46, 52 en bijlage XIII - het interinstitutioneel akkoord tussen Commissie, Raad en EP)

• 1. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 2. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 3. 

  De Europese Unie gaat over verschillende onderwerpen. Dat hebben de lidstaten van de Europese Unie vastgelegd in de Europese verdragen. Per beleidsterrein is aangegeven wat de bevoegdheden van de EU en van de lidstaten zijn. Er zijn grote verschillen: soms neemt de EU het voortouw en mogen de lidstaten niet op eigen gelegenheid beleid maken; op sommige terreinen delen de lidstaten en de EU bevoegdheden en soms ondersteunt de EU de lidstaten, maar mag zij zelf geen beleid maken. Er zijn ook een aantal terreinen waar de EU helemaal geen bevoegdheden heeft.
   
• 4. 

  Het Europees Parlement neemt een voorstel aan wanneer de helft plus één van het totaal aantal Europarlementariërs vóór het voorstel stemt. Dat betekent dat elk voorstel minimaal 353 stemmen vóór moet halen. Dat houdt ook in dat tenminste de helft plus één van het aantal leden van het Europees Parlement een stem uit moet brengen, wil een voorstel aangenomen kunnen worden.
   
• 5. 

  De Europese Unie kent verschillende procedures om besluiten te nemen. Naast de gewone wetgevingsprocedure gelden er voor een aantal onderwerpen bijzondere wetgevingsprocedures. Daarnaast zijn er een aantal aparte procedures voor het vaststellen van afgeleide regelgeving.
   
• 6. 

  Dit Europese verdrag vormde in 1993 de Europese Gemeenschap om tot Europese Unie. Het Verdrag (formeel: Verdrag betreffende de Europese Unie) legde verder de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) en van de invoering van een gemeenschappelijke munt (de euro).
   
• 7. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 8. 

  Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) is een gewijzigde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG). De gewijzigde versie is in 2009 van kracht geworden. In het VwEU staat wat de bevoegdheden zijn van de Europese Unie, en op welke manier de Europese Unie die bevoegdheden kan uitoefenen. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 9. 

  Het Europees Parlement kan met meerderheid van stemmen van de leden waaruit het bestaat de Commissie verzoeken passende voorstellen in te dienen inzake aangelegenheden die naar het oordeel van het Parlement besluiten van de Unie voor de tenuitvoerlegging van de Verdragen vergen. Indien de Commissie geen voorstel indient, deelt zij de redenen daarvoor aan het Europees Parlement mee.