Heemskerk wil niet voor afgod knielen - Het caoutchouc-artikel (1887) - Hoofdinhoud

De heer Heemskerk: Wat is algemeen stemrecht, heeft men gevraagd, volgens het spraakgebruik en de ondervinding er van in andere landen? Die vraag is gemakkelijk te beantwoorden, want cijfers maken het uit. Naar de doode letter beteekent het stemrecht voor de geheele bevolking. Daarnaar wordt door niemand verlangd. Men kan, ja, over het stemrecht van vrouwen wel een aardig discours houden, maar die zijde der quaestie komt toch niet ernstig in aanmerking.

Bij de berekening welke de cijfers zullen zijn voor algemeen stemrecht voor de mannelijke bevolking in Nederland ben ik gekomen tot het resultaat, dat door een bekwaam statisticus is nagerekend en bevestigd, dat dit, naar de Staatsregeling van 1798, beginnende met den leeftijd van 20 jaren, zou bedragen een cijfer van 1.181.000 kiezers.

Als men begint met den leeftijd van 23 jaar zou het zijn 1.077.000. Is er nu iemand die bij eenig nadenken niet zal toestemmen dat dit cijfer voor ons kleine land veel te groot is? Wil men hierin gaan beperken, wat met het berip van algemeen stemrecht eigenlijk strijdt, en wil men de bedeelden uitsluiten, dan zou het cijfer een 150.000 à 200.000 minder worden. Dit is niet zeer precies op te geven omdat de bouwstoffen der verslagen omtrent het armwezen niet alle bij het maken van statistiek van dezelfde beginselen uitgaan.

Sommige instellingen toch verstaan onder het woord: partijen (in die zaak gebruikelijk) de gezinnen, anderen beg rijpen daaronder de behoeftigen hoofdelijk. Maar globaal genomen zal het loopen tusschen de 100.000 of 200.000. Er zullen dus bij algemeen stemrecht een klein millioen kiezers zijn en onder dezen, want men moet en mag het volk niet vleien, zullen er eenige honderdduizenden zijn, van wie men gerust mag zeggen, dat zij niet vatbaar en geschikt zijn om eene staatkundige bevoegdheid uit te oefenen.

De uitsluiting van algemeen kiesrecht werd verleden jaar niet zonder nadenken en op goede g ronden door de Regeering voorgesteld, en ik mag er bijvoegen, door de Kamer en gros, behoudens protest van enkelen, aangenomen. En wat blijkt nu uit deze discussie zonneklaar? Dat de groote meerderheid de bezwaren van eene zoodanige uitbreiding van het kiesrecht volkomen inziet.

Hoogst leerzaam was in dit opzicht de rede van den heer Gleichman i, ofschoon die ten slotte toch tot de conclusie kwam, dat in de toekomst de deur er voor moet opengehouden worden. 'Voor de toekomst' is gauw gezegd. Als men er onder verstaat de tijd waarin ons de tanden niet meer zeer zuIlen doen, dan kan men er licht over heenstappen, maar zoo moet men niet rekenen.

Men heeft veel gesproken over de toekomst; maar in de toekomst zal het volk bestaan uit menschen van gelijke bewegingen als nu, behoudens kleine veranderingen, die de tijd langzamerhand baart; maar bovendien, zet men de deur nu open - de geachte afgevaardigde uit Roermond had daarin gelijk-waarom zal er dan niet dadelijk tegen worden gedrongen? De geachte afgevaardigde uit Amsterdam sprak omtrent dit punt behartigenswaardige woorden en die grootendeels de redenen uitdrukten , waarom de Regeering niet genegen is en waarom zij meent het land geen goed te doen met thans het algemeen stemrecht toe te laten.

Algemeen stemrecht veroorzaakt groote opdrijving van uitgaven, omdat de begeerte naar hetgeen uit de staatsruifte krijgen is, aanwakkert in enorme mate. Algemeen kiesrecht veroorzaakt hooge leeningen, hooge belastingen. Algemeen kiesrecht veroorzaakt toenemende militaire uitgaven, dat heeft de ondervinding geleerd, dat leert zij nog. Zijn dat zulke weldaden?

Maar, wanneer dat nu zoo is en wanneer de leden van deze Vergadering bij groote meerderheid daarvan overtuigd zijn, waarom za l men dan eene kniebuiging voor dien afgod maken? Het is toch niet mogelijk, het kan bij niemand opkomen, om daarin zekere populariteit te zoeken. Zal de Regeering, die mocht zeggen: fiat algemeen stemrecht, en de afgevaardigden, die daaraan hunne stem schenken, na een paar weken misschien, die aura popularis niet met droeve en lange gezichten aanzien, wanneer zij de zaak meer zullen overdacht hebben?

Want de zaak wordt zelfs niet meer gewaardeerd, zoodra zij algemeen wordt; heeft iemand, die het niet best betalen kan om naar de komedie te gaan, een vrijbiljet of eenige plaatsen om er heen te gaan met zijn gezin, dan zal hij dankbaar zijn en recht genieten; maar zet de komedie voor allen open, dan zal er weldra niemand naar toegaan.

Dit is geen onderstelling; men weet dat. Men heeft gezegd: de Rijksmuseums met hare kunstschatten moeten, vooral des Zondags, gratis natuurlijk, opengesteld worden voor den werkman , die in de week geen tijd heeft ; wat zal hij daar een kunstzin de industrie nog eens daargelatenmaar welk een kunstgenot zal hij daar opdoen! En wat heeft men gezien? Dat er bijna niemand op Zondag komt.

Wat leert de ondervinding buitenslands (en dit is nog ernstiger)? Dat juist degenen, die het algemeen stemrecht hebben ingevoerd, achter de bank zijn gezet. Omdat de vergaderingen, waaruit zij voortgesproten waren, hen niet geavanceerd genoeg vonden , of dat zij zich geplaatst hebben tegenover de resultaten van het algemeen stemrecht. Wie is de man geweest, die in Frankrijk het algemeen stemrecht heeft doorgedreven? De advocaat Ledru-Rollin, lid van het provisioneel bewind van 1848, en reeds in 1849 heeft hij... gerechtelijk is het bewezen, tegen de resultaten van zijn algemeen stemrecht geconspireerd.

Meermalen zijn tegen de resultaten van het algemeen stemrecht volksbewegingen van hoogst ernstigen aard in enkele Staten van Noord-Amerika ontstaan – ik spreek niet van den Amerikaanschen burgeroorlog, die door andere sociale oorzaken is ontstaan, zoodat het verkeerd zou zijn om die hierbij aan te halen. De resultaten van het algemeen stemrecht in een van de grootste steden van de wereld, in New York, hebben gedurende eenige jaren een gezelschap van menschen aan het hoofd van het bestuur gebracht, die gerechtelijk overtuigd zijn van de gemeentekas voortdurend te hebben bestolen. Dat is een erkend feit.

Zij die zich de verdedigers van de volksvrijheden en van de rechten van den werkman noemden, zijn tegen de resultaten van het algemeen stemrecht met de vreeselijkste wapenen in de hand in de stad Chicago gekomen en verleden jaar met uiterst strenge straffen daarvoor gestra, zonder eenige verschoon ing. Waarlijk, Mijn heer de

Voorzitter, wij kunnen en mogen ons voor dien afgod niet buigen, maar wij meenen dat de eisch, die verleden jaar gesteld is en dien wij gaarne en ten volle onderschreven - men moet erkennen dat wij ons woord hebben gehouden - dat aan den gewonen wetgever eene groote mate van vrijheid moet worden toegekend, billijk was, omdat werkelijk meer ruimte moet worden gelaten dan thans de Grondwet doet. Maar, hoe nu die twee denkbeelden te vereenigen? Ik geloof dat het niet mogelijk is, om daar eenige andere formule voor te vinden, die juister uitdrukt wat men wil, dan maatschappelijke welstand en geschiktheid.

Handelingen: 1886/87 II, p. 1254