Raadswerkgroep

Raadswerkgroepen maken onderdeel uit van het besluitvormingsproces¹ over nieuwe regelgevende voorstellen in de Europese Unie. In raadswerkgroepen buigen ambtenaren uit de verschillende EU-lidstaten² zich over de voorstellen die de Europese Commissie³ naar de Raad van Ministers⁴ stuurt. De raadswerkgroepen doen het voorbereidende werk alvorens voorstellen in het comité van permanente vertegenwoordigers⁵ (Coreper), de ambassadeurs van de lidstaten bij de EU, en uiteindelijk in de Raad ter sprake komen.

Raadswerkgroepen bestaan uit nationale ambtenaren uit de verschillende EU-lidstaten. Zij kunnen afkomstig zijn van het Secretariaat-Generaal van de Raad⁶, van de permanente vertegenwoordigingen⁷ van de lidstaten of ze worden rechtstreeks door de lidstaat uitgezonden.

De raadswerkgroep wordt voorgezeten door een ambtenaar van het land dat de Raad voorzit⁸. Er is ook een medewerker van de Europese Commissie bij de vergaderingen aanwezig. Hij of zij heeft echter geen stemrecht.

Met name de kleinere lidstaten laten soms dezelfde individuen die deelnemen aan de expertgroepen⁹ van de Commissie in de fase van de beleidsvoorbereiding, ook deelnemen aan de raadswerkgroepen.

Er bestaan rond de paar honderd verschillende raadswerkgroepen, de meeste permanent van karakter. Het comité van permanente vertegenwoordigers kijkt bij ieder nieuw voorstel of het kan worden ondergebracht bij een bestaande raadswerkgroep, of dat er een nieuwe raadswerkgroep moet worden opgericht. Ad-hoc werkgroepen bereiden één besluit voor en houden dan op te bestaan.

De meeste raadswerkgroepen bestaan al geruime tijd en zijn, al naar gelang het aantal voorstellen dat zij in behandeling hebben, meer of minder actief. Als er een compromis onder handbereik is, kan een werkgroep zelfs meerdere keren per week vergaderen.

Dagelijks vergaderen er tussen een handvol tot enkele tientallen raadswerkgroepen in Brussel.

De bespreking van een nieuw voorstel door een raadswerkgroep kost in de praktijk meestal meerdere bijeenkomsten gedurende een aantal weken. Bij gecompliceerde of politiek gevoelige onderwerpen kan dit oplopen tot maanden of zelfs jaren. Wanneer de voorzitter denkt dat er consensus bestaat, of wanneer de voorzitter vaststelt dat verder onderhandelen niet langer zinvol is, brengt een raadswerkgroep verslag uit aan Coreper. In het verslag aan Coreper geeft de raadswerkgroep aan over welke punten overeenstemming is bereikt, en welke punten gevoelig liggen.

Tijdens de onderhandelingen kan de raadswerkgroep de Commissie vragen om een voorstel nader toe te lichten of om bepaalde wijzigingen aan te brengen. De Commissie kan besluiten een voorstel in te trekken als ze het volstrekt oneens is met het verloop van de onderhandelingen in de raadswerkgroepen. Dit komt in de praktijk zelden voor.

Het kan gebeuren dat na behandeling van een voorstel in Coreper of in de Raad een voorstel terug wordt verwezen naar de raadswerkgroep. De raadswerkgroep wordt dan verzocht om specifieke punten verder te bespreken en uit te onderhandelen. Ook in deze gevallen brengt de raadswerkgroep verslag uit aan Coreper.

Volgens onderzoek zijn de raadswerkgroepen met name succesvol in het uitwerken en uitonderhandelen van de meer technische aspecten van nieuwe voorstellen. Kwesties die al van tevoren politiek gevoelig liggen worden vaak op een hoger niveau besproken.

Ook zouden Coreper en uiteindelijk ook de Raad in verreweg de meeste gevallen de compromissen die op raadswerkgroep niveau bereikt zijn intact laten. Dat houdt in dat - in elk geval waar het politiek niet gevoelige regelgeving betreft - de raadswerkgroepen veel invloed hebben op hoe de uiteindelijke regelgeving eruit komt te zien.

In hoeverre extern onderzoek naar het functioneren van de raadswerkgroepen correct is, is lastig na te gaan. Veel van wat er zich in de raadswerkgroepen afspeelt wordt namelijk niet openbaar gemaakt.

• 1. 

  De Europese Unie kent verschillende procedures om besluiten te nemen. Naast de gewone wetgevingsprocedure gelden er voor een aantal onderwerpen bijzondere wetgevingsprocedures. Daarnaast zijn er een aantal aparte procedures voor het vaststellen van afgeleide regelgeving.
   
• 2. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 3. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 4. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 5. 

  Coreper bestaat uit de permanente vertegenwoordigers (ambassadeurs) die de belangen van hun lidstaten in Brussel bewaken. Deze permanente vertegenwoordigers bereiden de vergaderingen van de verschillende formaties van de Raad van Ministers voor, en stellen de agenda's vast. Uitzondering hierop zijn de landbouwaangelegenheden, die onder het Speciaal Comité voor de Landbouw (SCL) vallen.
   
• 6. 

  Dit Secretariaat-Generaal staat de Raad van de Europese Unie en de Europese Raad, met inbegrip van de voorzitterschappen, het Comité van permanente vertegenwoordigers (Coreper) en overige comités en werkgroepen van de Raad, bij. Dit instituut draagt op alle niveaus zorg voor de voorbereiding en het goede verloop van de werkzaamheden van de Raad. Het Secretariaat waarborgt daarmee de continuïteit van de werkzaamheden van de instelling.
   
• 7. 

  De Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de Europese Unie is een afvaardiging van ambtenaren die de belangen van Nederland behartigt. De lidstaten van de Europese Unie hebben elk een Permanente Vertegenwoordiging in Brussel. Op dit moment is Robert de Groot de Permanente Vertegenwoordiger van Nederland in Brussel.
   
• 8. 

  Elk half jaar (van januari t/m juni en van juli t/m december) wordt de Europese Unie afwisselend voorgezeten door een lidstaat. Het land dat voorzitter is, leidt de vergaderingen van de Raad van de Europese Unie. Het Voorzitterschap van de Raad speelt een essentiële rol bij de sturing van het wetgevend en politiek besluitvormingsproces.
   
• 9. 

  Dit type werkgroepen van de Europese Unie adviseert de Europese Commissie bij het opstellen van nieuwe wetgeving en nieuw beleid. Daarnaast houden ze zich bezig met controle, coördinatie en samenwerking met de lidstaten. Expertgroepen kunnen tijdelijk of permanent zijn ingesteld. De deskundigen worden niet betaald, maar krijgen een onkostenvergoeding. Expertgroepen zijn samengesteld uit deskundigen van nationale overheden, vertegenwoordigers van belangenorganisaties en/of experts uit het bedrijfsleven.