Tweede Kamerverkiezingen 2002

Op 15 mei 2002 waren er reguliere (vierjaarlijkse) verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer¹, maar er lagen ook grondwetsvoorstellen voor, zoals over de kroonbenoemingen. Grote winnnaars waren nieuwkomer LPF², van de op 6 mei vermoorde Pim Fortuyn³, en het CDA. De LPF kreeg als nieuwkomer 26 zetels, het CDA werd onder leiding van Jan Peter Balkenende⁴ de grootste. De drie regeringspartijen verloren 43 zetels, waarbij voor de PvdA fors achteruit ging. Naast de LPF was Leefbaar Nederland⁵ met twee zetels een nieuwkomer.

De verhitte campagne en de moord op Fortuyn hadden voor brede interesse in de politiek geleid. Dat was te zien aan de opkomst van 79,1 procent, die bijna zes procentpunt hoger lag dan in 1998.

Deze verkiezingen leidden tot de vorming van het kabinet-Balkenende I⁶ van CDA, LPF en VVD.

In onderstaande tabel zijn de kerngegevens van de verkiezingen in 2002 opgenomen.

In onderstaande tabel is per partij aangegeven wie de lijsttrekker was en met welk verkiezingsprogramma een partij mee heeft gedaan aan de verkiezingen.

Paarse Kabinetten

In de periode 1994-2002 regeerden twee kabinetten onder leiding van Wim Kok³⁸ met vertegenwoordigers uit PvdA⁹, VVD⁸ en D66¹¹. Tot de zomer van 2001 zag het er in de peilingen naar uit dat de verkiezingen van 2002 een tweestrijd tussen PvdA en VVD zouden worden. Ook de populariteit van GroenLinks steeg. In de loop van de kabinetsperiode groeide echter de kritiek op het tweede paarse kabinet. Dat zou te weinig daadkracht hebben, er werd te weinig gedaan aan de veiligheid op straat, aan de verloedering en aan de wachtlijsten in de gezondheidszorg.

Val Paars II

Het tweede Kabinet Kok viel³⁹ bijna een maand voor de verkiezingen.. Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) had de week daarvoor na jaren onderzoek het rapport gepubliceerd over de rol die Nederland gespeeld had bij de val van de Bosnische enclave Srebrenica, in 1995. Het was een kritisch rapport, met name over de communicatie tussen de legertop en het toenmalige kabinet-Kok I .

Moord op Pim Fortuyn

Voordat de nationale verkiezingen plaatsvonden in 2002 was Pim Fortuyn ook lijsttrekker van de lokale partij Leefbaar Rotterdam. Bij de gemeenteraadsverkiezingen op 6 maart 2002 wist deze partij dit PvdA-bolwerk te slechten. De overdonderende verkiezingszege van Leefbaar Rotterdam ging ten koste van de PvdA.

Aan het eind van de avond op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen verscheen Fortuyn met de belangrijkste andere politiek leiders op de televisie bij presentator Paul Witteman. De lijsttrekkers voor de Tweede Kamerverkiezingen konden reageren op de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen en de winst van de aan Pim Fortuyn verwante lokale partijen.

Met uitzondering van CDA-leider Balkenende reageerden de politici van de gevestigde grote partijen uiterst verkrampt op Fortuyn. Dit gold met name voor PvdA-leider Melkert²². In een historisch televisiedebat, waarvoor Melkert tijdens de uitzending te laat arriveerde, verwierf Fortuyn op die manier de sympathie van veel kijkers.

Na moeizame collegeonderhandelingen wist Leefbaar Rotterdam met CDA en VVD de PvdA buiten het college in Rotterdam te houden. Pim Fortuyn, hoewel fractievoorzitter van Leefbaar Rotterdam, speelde hierbij slechts een rol op de achtergrond. Hij was druk doende met de campagne voor de Tweede Kamerverkiezingen.

Discussies tijdens de campagne werden bemoeilijkt doordat de net opgerichte LPF geen partijprogramma had. Pas na de publicatie van Fortuyn's boek 'De puinhopen van Paars' werd enigszins duidelijk dat de LPF een terugtredende overheid voor ogen stond met minder 'geldverspilling' en meer veiligheid. In aangepaste vorm werd dit boek het verkiezingsprogramma van de LPF. Bij de presentatie van zijn boek werd Pim Fortuyn met taarten, gevuld met menselijke uitwerpselen, bestookt.

Het kabinet reageerde op de kritiek met een notitie waarin de wapenfeiten van 'paars' breed werden uitgemeten. Voor veel kiezers bevestigde dit de indruk dat de gevestigde politici mijlenver af stonden van hun dagelijkse problemen. De peilingen gaven aan dat de LPF op een voor een nieuwe partij nog nooit eerder vertoonde verkiezingszege zou mogen rekenen ten koste van de paarse coalitie. Pim Fortuyn gaf dan ook aan dat hij het premierschap ambieerde.

Na een interview in het programma van Ruud de Wild op Radio 3 werd Pim Fortuyn op maandag 6 mei 2002 aan het begin van de avond vermoord in het Mediapark in Hilversum. De politiek reageerde geschokt en schortte de verkiezingscampagne à la minute op. Op verschillende plaatsen in het land verzamelden aanhangers van de LPF zich, en keerden zich tegen de gevestigde politici. In Den Haag braken rellen uit. Pas vroeg in de ochtend werd het daar weer rustig.

Kort na de moord werd de vermoedelijke dader gearresteerd. Zijn motieven waren onbekend. Bij de verhoren bleef hij zwijgen. Het betrof de milieu-activist Volkert van der Graaf. Deze bekende later de moord op Fortuyn en werd in 2003 tot 18 jaar gevangenisstraf veroordeeld.

In de Eerste Kamer werd Pim Fortuyn de dag na de moord door premier Kok en Eerste Kamervoorzitter Braks⁴⁰ herdacht. Honderdduizenden Nederlanders betuigden hun medeleven door het tekenen van condoléanceregisters en het leggen van bloemen. Nederland stond op zijn kop. Ook de plechtigheden rond de begrafenis van Pim Fortuyn op 10 mei waren een nationale gebeurtenis die massaal bezocht werd en rechtstreeks door de tv werd uitgezonden. De gebeurtenissen in Nederland waren wereldnieuws.

Na de moord op Fortuyn kwam de vraag aan de orde of de verkiezingen moesten worden uitgesteld. De LPF voelde daar niet voor. Het demissionaire kabinet liet het oordeel van de LPF zwaar wegen en besloot de verkiezingen door te laten gaan. De lijsttrekkers besloten echter de campagne stop te zetten. In de korte tijd die nog restte tot de verkiezingen 15 mei werd inderdaad publiekelijk geen campagne meer gevoerd.

Hieronder een overzicht van de gekozen Tweede Kamerleden die geïnstalleerd werden op 23 mei 2002.

Meer over

• 1. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 2. 

  De Lijst Pim Fortuyn (LPF) werd opgericht in 2002 na de breuk tussen de lijsttrekker Pim Fortuyn en de partij Leefbaar Nederland. De oorzaak van de breuk was een aantal ongelukkig gekozen uitspraken in De Volkskrant door Fortuyn. De partij heette officieel: Politieke Vereniging Lijst Pim Fortuyn. Op 6 mei 2002 werd de politiek leider van de partij, Pim Fortuyn, vermoord. Desondanks maakte de LPF samen met CDA en VVD deel uit van het kabinet Balkenende I.
   
• 3. 

  Voormalige hoogleraar en columnist die in 2001 op stormachtige wijze de politiek betrad en die op een onconventionele wijze politiek bedreef. Hedonistische, flamboyante, enigszins dandy-achtige man, die omstreden uitspraken niet schuwde, maar daarom ook fel werd bestreden. Had een grote geldingsdrang, die hem ertoe bracht de politiek in te gaan. Werd in 2001 gekozen tot lijsttrekker van Leefbaar Nederland. Zeer succesvol bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam. Na een conflict met Leefbaar Nederland kwam hij met een eigen lijst, de Lijst Pim Fortuyn. Fel bestrijder van het 'paarse kabinet' en het 'poldermodel'. Leek af te stevenen op een grote verkiezingswinst en had ambitie om minister-president te worden. Werd kort voor de verkiezingen vermoord; een moord die de gehele politiek schokte.
   
• 4. 

  Zeeuwse CDA-politicus die negen jaar partijleider en acht jaar premier was. Afkomstig uit de wetenschap en partijideoloog, die eigen verantwoordelijkheid van burgers voorstond. Als Tweede Kamerlid financieel woordvoerder. Werd in 2001 onverwacht lijsttrekker van het CDA na de machtstrijd tussen De Hoop Scheffer en Van Rij. Leidde vanaf 2002 als premier kabinetten van wisselende samenstelling in een na de moord op Fortuyn politiek instabiele periode. Probeerde terugkeer van 'normen en waarden' op de politieke agenda te zetten. Nadat zijn tweede kabinet diverse hervormingen had doorgevoerd, was zijn vierde kabinet op dat punt minder daadkrachtig. Een bankencrisis werd wel bezworen. In zijn publieke optredens soms wat onhandig, maar niettemin - of juist daardoor - lange tijd populair en succesvol. De verkiezingen van 2010 verliepen voor zijn partij echter desastreus, waarna hij de politiek verliet. Sinds 2022 minister van staat.
   
• 5. 

  Leefbaar Nederland was een democratische partij die op 21 maart 1999 werd opgericht als landelijke voortzetting van Leefbaar Hilversum en Leefbaar Utrecht. Zij streefde naar een hoger democratisch gehalte van de Nederlandse samenleving. Burgers moesten meer zeggenschap krijgen over hun leefomgeving, maar ook worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. De partij was voorstander van de rechtstreeks gekozen burgemeester en van referenda. Voormannen waren Jan Nagel, Fred Teeven en, korte tijd, Pim Fortuyn.
   
• 6. 

  Na acht jaar 'paars' (de kabinetten Kok I en Kok II) trad in 2002 een centrumrechtse coalitie aan van CDA en VVD samen met nieuwkomer LPF (de Lijst Pim Fortuyn). De enorme winst van deze nieuwe partij (26 zetels) bij de Tweede Kamerverkiezingen van 15 mei 2002 maakte een kabinet zonder deze partij bijna onmogelijk. CDA-leider Jan-Peter Balkenende werd de nieuwe premier.
   
• 7. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 8. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 9. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 10. 

  GroenLinks haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 10 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Paul Rosenmöller. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Overvloed en onbehagen'. GroenLinks had voor de verkiezingen 11 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 11. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 12. 

  De ChristenUnie is een christelijke partij, met op sociaal en ecologisch gebied progressieve en op ethisch gebied behoudender standpunten. Politiek leider van de ChristenUnie is sinds januari 2023 Mirjam Bikker. De partij ontstond in januari 2000 als samenwerkingsverband tussen het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). Per 22 januari 2000 zijn de partijen gefuseerd.
   
• 13. 

  De SGP is een behoudende christelijke (reformatorische) partij aan de rechterkant van het politieke spectrum, die strikt volgens Bijbelse normen politiek wil bedrijven. Politiek leider van de SGP is Chris Stoffer. De partij werd opgericht op 24 april 1918 en is daarmee de oudste nog bestaande partij van Nederland.
   
• 14. 

  De VSP was een belangenpartij. De partij ontstond in 2001 na een fusie van de Algemene Senioren Partij en de Ouderenunie. De partij kwam op voor de belangen van senioren in Nederland, zonder dat daarbij het algemeen maatschappelijk belang in het gedrang mocht komen.
   
• 15. 

  De Vrije Indische Partij (VIP) was een partij die de belangen wilde behartigen van iedereen die iets met het voormalige Nederlands-Indië of Suriname te maken had. De VIP werd opgericht in 1994 en is in 2006 opgehouden te bestaan. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2002 heeft de VIP samen met de Ouderenunie met één lijst aan de verkiezingen deelgenomen, maar deze combinatie wist geen zetels te behalen.
   
• 16. 

  De Ouderenunie was de opvolger van de Unie 55+, waarvoor Bertus Leerkes van 1994-1998 in de Tweede Kamer zat. De partij zette zich vooral in voor de behartiging van de belangen van ouderen, maar wilde het algemeen maatschappelijk belang niet uit het oog verliezen. Aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2002 werd deelgenomen via een gecombineerde lijst met de Vrije Indische Partij (VIP), maar dat leverde geen zetels op.
   
• 17. 

  Duurzaam Nederland was een democratische milieupartij. De partij werd opgericht in 2002 als afsplitsing van Leefbaar Nederland.
   
• 18. 

  De PvdT is een politieke partij, die zich richt op democratische vernieuwing en praktische oplossingen. De partij deed mee aan de Tweede Kamerkiezingen van 12 september 2012. Eerder, in 2002 en 2003, nam de PvdT eveneens deel aan de verkiezingen, maar er werd geen zetel behaald. Lijsttrekker was Johan Vlemmix.
   
• 19. 

  De NMP was een belangenpartij gericht op ondernemers. Een aantal voormalige leden van de politieke groepering Nederland Mobiel heeft zich aangesloten bij de NMP. Lijsttrekker bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2006 was Jos Bron.
   
• 20. 

  De Republikeinse Volkspartij (RVP) deed in de kieskring Den Haag als lijst 17 mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 15 mei 2002, maar behaalde geen zetels. In 2003 is de partij door de Kiesraad geschrapt als geregistreerde aanduiding.
   
• 21. 

  De PvdA haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 23 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Ad Melkert. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Samen voor de toekomst'. De PvdA had voor de verkiezingen 45 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 22. 

  Gewiekste en ambitieuze PvdA-politicus die in 2002 Wim Kok opvolgde als partijleider, maar direct na de verkiezingsnederlaag aftrad. Aanvankelijk actief in de PPR en begin jaren tachtig secretaris van een jeugdforum. Stapte in 1982 over naar de PvdA en kwam voor die partij in 1986 in de Tweede Kamer. Spoedig een vooraanstaand lid en vanaf 1989 financieel woordvoerder. Kruiste in het eerste kabinet-Kok als minister van Sociale Zaken regelmatig de degens met minister van Financiën Zalm. Als fractievoorzitter hield hij strak de hand aan de fractiediscipline. Had het imago van carrièrepoliticus en bond daardoor moeilijk kiezers aan zich. Bète noire voor de aanhangers van Fortuyn. Na zijn vertrek uit de Haagse politiek werkzaam bij de Wereldbank, vicepresident van het Ontwikkelingsprogramma van de VN en in 2009-2011 VN-gezant voor Irak. Maakte in 2016-2022 deel uit van de Afdeling advisering van de Raad van State.
   
• 23. 

  De VVD haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 24 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Hans Dijkstal. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Ruimte, respect & vooruitgang'. De VVD had voor de verkiezingen 38 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 24. 

  Flamboyante, goedlachse liberale voorman en minister die wars was van populisme. Kwam na een loopbaan als zelfstandig adviseur en het wethouderschap van Wassenaar in 1982 voor de VVD in de Tweede Kamer. Aanvankelijk een niet zo opvallende woordvoerder minderheden en welzijn. Werd in 1990 echter vicefractievoorzitter. Betoonde zich voorstander van samenwerking met de PvdA en werd in 1994 als 'bruggenbouwer' vicepremier in het (paarse) kabinet-Kok I. Na de verkiezingen van 1998 fractievoorzitter en politiek leider van de VVD. Verliet na de teleurstellende verkiezingen van 2002 de politiek en vervulde daarna vele bestuurs- en adviesfuncties. Jazzliefhebber, saxofoonspeler en met fractiegenote Annemarie Jorritsma enige jaren lid van het Tweede Kamercabaret.
   
• 25. 

  Het CDA haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 43 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Jan Peter Balkenende. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Betrokken samenleving, betrouwbare overheid'. Het CDA had voor de verkiezingen 29 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 26. 

  D66 haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 7 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Thom de Graaf. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Toekomst in eigen hand'. D66 had voor de verkiezingen 14 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 27. 

  Thom de Graaf (1957) is sinds 1 november 2018 vicepresident van de Raad van State. Daarvoor was hij van 7 juni 2011 tot 20 september 2018 Eerste Kamerlid voor D66. Van juni 2015 tot juni 2018 was hij tevens fractievoorzitter. In 2007-2012 was hij burgemeester van Nijmegen en van 1 februari 2012 tot 26 september 2018 was hij voorzitter van de Vereniging Hogescholen. De heer De Graaf werd op jonge leeftijd gemeenteraadslid in Leiden en was daarnaast topambtenaar op Binnenlandse Zaken. In 1994 werd hij Tweede Kamerlid. Hij was lid van de enquêtecommissie IRT. In 1997 volgde hij Wolffensperger op als fractievoorzitter en hij leidde de D66-fractie tijdens paars II en Balkenende I, maar stapte na de verkiezingsnederlaag van 2003 op. Keerde in het kabinet-Balkenende II terug als vicepremier en minister voor Bestuurlijke vernieuwing. Zag in 2005 zijn voorstel voor de gekozen burgemeester stranden in de Senaat en trad toen af.
   
• 28. 

  Paul Rosenmöller (1956) is sinds 13 juni 2023 voorzitter van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer. Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de GroenLinks-Eerste Kamerfractie en tevens fractievoorzitter. Tussen 1994 en 2002 was hij politiek leider van zijn partij, na in 1989 Tweede Kamerlid te zijn geworden. Eerder was hij vakbondsbestuurder, onder meer in de Rotterdamse haven. Stapte voor de verkiezingen van 2003 vrij onverwacht uit de politiek en werd programmamaker bij de IKON. Was na zijn Kamerlidmaatschap onder meer voorzitter van de VO-raad en bestuurslid van pensioenfonds ABP. Had als Tweede Kamerlid veel belangstelling voor het wel en wee van de Antillen.
   
• 29. 

  De SP haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 9 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Jan Marijnissen. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Eerste weg links'. De SP had voor de verkiezingen 5 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 30. 

  Politiek voorman en lange tijd 'het gezicht' van de Socialistische Partij. Voor die partij vanaf 1994 zestien jaar Tweede Kamerlid, waarvan veertien jaar fractievoorzitter. Werd eerder, in 1975, lid van de gemeenteraad van Oss en bleef dat tot 1993 en was in 1987-1989 lid van Provinciale Staten van Noord-Brabant. Fabrieksarbeider - hij was worstmaker bij 'Unox' en constructie-bankwerker/lasser - die altijd duidelijke taal sprak. Goed debater, die een belangrijke factor was bij de groei van zijn partij in de periode tot 2006. Moest in 2008 vanwege gezondheidsproblemen voortijdig zijn leiderschap neerleggen. Hij bleef tot 2015 wel partijvoorzitter; een functie die hij sinds 1988 had.
   
• 31. 

  De SGP haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 2 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Bas van der Vlies. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Tot Uw dienst'. De SGP had voor de verkiezingen 3 zetels in de Tweede Kamer.
   
• 32. 

  Politiek voorman van de SGP, die als nestor van de Tweede Kamer gezag verwierf. Studeerde weg- en waterbouw en was werkzaam in het onderwijs. Kwam in 1981, na ruim acht jaar Statenlid in Utrecht te zijn geweest, in de Kamer. Vanaf 1986 fractievoorzitter en partijleider. Voerde in de Kamer het woord over uiteenlopende onderwerpen. Minzame, hardwerkende volksvertegenwoordiger die zich dienstbaar opstelde en geen eerzucht kende. Als nestor ontwikkelde hij zich, ondanks het tamelijk politieke isolement van zijn partij, tot het staatsrechtelijk en 'zedelijk' geweten van de Kamer. Waarschuwde geregeld tegen verruwing van de parlementaire mores.
   
• 33. 

  De ChristenUnie haalde bij de verkiezingen van 15 mei 2002 4 zetels in de Tweede Kamer. Lijsttrekker was Kars Veling. Het verkiezingsprogramma was getiteld 'Durf te kiezen voor normen'. De ChristenUnie was ontstaan uit een fusie van GPV en RPF die bij de verkiezingen van 1998 samen nog 5 zetels in de Tweede Kamer haalden.
   
• 34. 

  Bescheiden, aimabele en gewaardeerde senator van het GPV en later van de ChristenUnie, waarvan hij in 2002 ook de eerste lijsttrekker werd. Als docent, rector en hoogleraar goed ingevoerd in het onderwijs. Was geïnteresseerd in toepassing van ICT, zowel in het onderwijs als op andere terreinen. Raakte na voor zijn partij teleurstellend verlopen Tweede Kamerverkiezingen oververmoeid. Toen hij niet opnieuw gekandideerd werd, trok hij zich terug uit de politiek en keerde hij terug naar het onderwijs. Was in 2011-2016 directeur van het Huis voor democratie en rechtsstaat (ProDemos).
   
• 35. 

  Leefbaar Nederland was van 23 mei 2002 tot 31 januari 2003 vertegenwoordigd in de Tweede Kamer. De fractie had twee leden: Fred Teeven en Dick Jense.
   
• 36. 

  Kamerlid en staatssecretaris, die daarvoor als officier van justitie naam had gemaakt als 'crimefighter'. Was in 2002-2003 fractievoorzitter van Leefbaar Nederland en toonde zich toen een gedegen Kamerlid. In 2010 keerde hij terug in de Tweede Kamer, maar nu voor de VVD. Als staatssecretaris van Veiligheid van Justitie verdedigde hij in het parlement meer dan de minister veel justitiewetgeving. In het kabinet-Rutte II had hij de lastige portefeuille asielbeleid. Trad in maart 2015 af toen minister Opstelten viel over de 'bonnetjesaffaire' over de deal uit 2000 die Teeven als OvJ met een crimineel had gesloten. Hij keerde kort daarna terug als Tweede Kamerlid. Ongecompliceerde, hardwerkende politicus, die na zijn vertrek uit de politiek als buschauffeur en ondernemer aan de slag ging.
   
• 37. 

  De Lijst Pim Fortuyn was van 2002 tot 2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd. Na de moord op partijleider Fortuyn werd de partij geteisterd door onderlinge ruzies. Dat leidde in de loop der jaren tot zetelverlies en in 2006 behaalde de partij helemaal geen zetels.
   
• 38. 

  Minister-president die acht jaar lang een coalitie leidde met daarin de politieke tegenvoeters PvdA en VVD (de paarse kabinetten). Was van betrekkelijk eenvoudige komaf en klom via de vakbond op tot minister. Volgde in 1986 Den Uyl op als partijleider en was minister van Financiën in het derde kabinet-Lubbers. Voerde een stringent ombuigingsbeleid. Dat beleid werd onder zijn premierschap (Paars I) voortgezet en leidde tot groei van de werkgelegenheid. Kreeg als minister-president te maken met het debacle in Srebrenica en de bijna-crisis rond het huwelijk van de kroonprins. Zijn tweede kabinet was vooral in de laatste periode minder succesvol door problemen in de zorg en het onderwijs en dat leidde mede tot een verkiezingsnederlaag van de PvdA. Werd in 2003 minister van staat. Integere, resultaatgerichte en meer op samenbinden dan op bezielen ingestelde rasbestuurder. Internationaal gerespecteerd. Kon soms wat nors zijn als er in zijn ogen onterechte kritiek was.
   
• 39. 

  Dit kabinet, in de wandelgangen veelal 'Paars II' genoemd, was een voortzetting van het kabinet-Kok I. Hoewel het kabinet het bijna de volle vier jaar uithield, verliep de samenwerking tussen PvdA, VVD en D66 minder soepel dan in de vorige kabinetsperiode. PvdA-leider Wim Kok werd voor de tweede keer premier.
   
• 40. 

  Vooraanstaand CDA-politicus uit een Brabants boerengezin. Werkte in Brussel als landbouwraad en werd toen hij nog maar drie jaar Tweede Kamerlid was al minister van Landbouw in het eerste kabinet-Van Agt. Keerde vervolgens na een jaar onderbreking in 1982 op die post terug. Kreeg als minister te maken met zaken als de mestproblematiek, problemen rond het dierenwelzijn en de visfraude. Omdat coalitiegenoot PvdA vond dat hij tegen dat laatste te weinig had gedaan en het vertrouwen in hem opzegde, trad hij in 1990 af. Werd daarna voorzitter van de KRO, senator en voorzitter van de CDA-Eerste Kamerfractie. Sloot zijn politieke loopbaan af als voorzitter van de Eerste Kamer, een ambt dat hij met de hem kenmerkende gemoedelijkheid vervulde. Was in 2007-2008 waarnemend burgemeester van Eindhoven
   
• 41. 

  In de nieuwe Tweede Kamer van 2002 waren randstedelingen en mannen veruit in de meerderheid. 95 Leden kwamen uit de provincies Noord- en Zuid-Holland en Utrecht en er waren 101 mannen. De nieuwe Kamer was ook hoog opgeleid: bijna 125 leden hadden een universitaire opleiding of hogerberoepsopleiding gevolgd.
   
• 42. 

  Aan de Tweede Kamerverkiezingen deden landelijk 15 partijen mee. Eén partij, de Republikeinse Volkspartij, deed slechts in één kieskring mee, namelijk in Den Haag. De meeste partijen hadden in alle kieskringen dezelfde lijst. Leefbaar Nederland kwam evenwel in alle kieskringen met een afzonderlijke lijst.
   
• 43. 

  Wat is er te zeggen over Tweede Kamerverkiezingen in het verleden, bijvoorbeeld over de grootste winst en het grootste verlies, over resultaten van regeringspartijen en over de kansen op succes van nieuwe partijen?
   
• 44. 

  De leden van de Tweede Kamer worden in principe eens in de vier jaar gekozen op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Ook na de val van een kabinet worden bijna altijd verkiezingen gehouden. Kiesgerechtigd zijn alle Nederlanders die op de dag van de kandidaatstelling 18 jaar of ouder zijn, mits niet het kiesrecht vanwege een veroordeling is ontnomen.