Open coördinatiemethode (OCM)

Deze procedure is één van de bijzondere besluitvormingsprocedures¹ die in de Europese Unie gebruikt worden. De open coördinatiemethode (OCM) wordt gebruikt voor onderwerpen waar de lidstaten nog helemaal zelf over beslissen, maar wel hun beleid op elkaar willen afstemmen. Besluiten op basis van de open coördinatiemethode leiden dan ook niet tot bindende besluiten; de lidstaten kunnen niet aan de afspraken gehouden worden. De procedure is niet in de Europese verdragen² opgenomen.

In het kort verloopt de procedure als volgt: in de Raad van Ministers³ wordt een voorstel gedaan. De Raad, in samenwerking met de Europese Commissie⁴, spreekt doelstellingen af. Vervolgens zijn de lidstaten⁵ verantwoordelijk voor het nakomen van afspraken, ondersteund door de Commissie. Het Europees Parlement⁶ speelt nauwelijks een rol in de open coördinatiemethode.

Stap 1: initiatief

Een lidstaat, groep lidstaten of de Europese Commissie kan een voorstel sturen naar de Raad van Ministers.

Stap 2: afspraken vastleggen

De lidstaten onderhandelen, samen met de Europese Commissie, mede op basis van bestaand Europees beleid, over de te bereiken doelen, de stappen die nodig zijn om die te bereiken en hoe de voortgang gemeten kan worden. De rol van het Europees Parlement beperkt zich tot het geven van advies.

De Raad van Ministers legt de afspraken tussen de lidstaten vast.

Stap 3: uitvoering en controle afspraken

Voor de open coördinatiemethode is de uitvoering onderdeel van de procedure. Lidstaten moeten de afspraken uitwerken in nationale actieplannen. De lidstaten wisselen informatie uit over de meest succesvolle manieren om de doelen te bereiken.

De Commissie, met hulp van de lidstaten, houdt bij in hoeverre lidstaten de gestelde doelen halen. De gedachte is dat lidstaten niet bij de andere lidstaten willen achterblijven en daarom hun best zullen doen de doelstellingen wel te halen.

Stemwijze

Omdat de open coördinatiemethode niet in de Europese verdragen staat, en er ook daarbuiten geen harde regels voor zijn opgesteld, is er geen specifieke stemmethode vastgesteld. In de praktijk wordt er gezocht naar consensus tussen alle lidstaten.

De Europese Raad⁷ heeft deze procedure bedacht om de afstemming van het economisch beleid tussen de lidstaten, een principe dat in de Europese verdragen is vastgelegd, mogelijk te maken. De Europese Commissie heeft vervolgens regels uitgezet voor het gebruik van de open coördinatiemethode. Zo mag de OCM niet ingezet worden voor onderwerpen waar in de Europese verdragen al procedures zijn voorzien. Ook mogen voorstellen de verworvenheden van de Europese Unie niet aantasten of tegen de doelen die in de verdragen staan, in gaan.

In de praktijk wordt deze procedure vooral gebruikt op de terreinen onderwijs, werkgelegenheid en sociale zaken en gezondheidszorg. Die beleidsterreinen zijn voor een groot deel het domein van de lidstaten, de EU heeft daar nauwelijks iets over te vertellen. Toch kan de OCM gebruikt worden voor belangrijke Europese zaken, zoals bij de EU2020-strategie⁸.

Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon⁹ is er aan de procedure niets veranderd. Wel zijn een paar onderwerpen waar eerst met de OMC gewerkt werd of kon worden (bijvoorbeeld werkgelegenheid) nu opgenomen in de Europese verdragen.

De open coördinatiemethode is niet formeel vastgelegd. Er zijn wel kaders voor de procedure opgesteld door de Europese Commissie. Die vinden hun basis in dit rapport uit 2001.

• 1. 

  De bijzondere wetgevingsprocedure is een verzamelterm voor een groot aantal besluitvormingsprocedures in de Europese Unie. Wat al die besluitvormingsprocedures gemeen hebben is dat ze een uitzondering zijn op de gewone wetgevingsprocedure. Per bijzondere wetgevingsprocedure wordt aangegeven welke rol de verschillende Europese instellingen hebben in de besluitvorming; wie voorstellen mogen doen, wie er over mogen meebeslissen, en hoe er over voorstellen gestemd wordt.
   
• 2. 

  De geschiedenis van de Europese verdragen begint bij de oprichting van de eerste "Gemeenschap", de Europese Gemeenschap voor kolen en staal (de EGKS). Tussen 1952 (EGKS) en 2007 ("Lissabon") zijn negentien verdragen gesloten tussen een steeds toenemend aantal lidstaten.
   
• 3. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 4. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 5. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 6. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 7. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 8. 

  De EU 2020-strategie was de langetermijnstrategie van de Europese Unie voor een sterke en duurzame economie met veel werkgelegenheid. Deze strategie bouwde voort op de Lissabon-strategie (2000-2010) en moest ervoor zorgen dat de Europese economie zich ontwikkelde tot een zeer concurrerende, sociale en groene markteconomie. Net als bij de Lissabon-strategie was de looptijd van de EU 2020-strategie tien jaar.
   
• 9. 

  Dit Europese verdrag voerde een aantal hervormingen door om de Europese Unie democratischer en beter bestuurbaar te maken nadat in 2004 en 2007 twaalf nieuwe landen lid zijn geworden van de Europese Unie. Het Verdrag van Lissabon is op 1 december 2009 in werking getreden.
   
• 10. 

  De Europese Unie kent verschillende procedures om besluiten te nemen. Naast de gewone wetgevingsprocedure gelden er voor een aantal onderwerpen bijzondere wetgevingsprocedures. Daarnaast zijn er een aantal aparte procedures voor het vaststellen van afgeleide regelgeving.