Recht van petitie Europese Unie

Op Europees niveau hebben burgers het recht hebben zich met verzoeken of klachten schriftelijk tot het Europees Parlement¹ te richten. De klacht, het verzoek of verzoekschrift noemt men een petitie. Voor het indienen van een petitie gelden een aantal strikte voorwaarden.

Iedere burger van de Europese Unie² en iedere in de Europese Unie gevestigde rechtspersoon, zoals een naamloze of besloten vennootschap, een stichting of een vereniging, kan een petitie indienen. Het onderwerp van de petitie moet de indiener direct aangaan. Petities gaan daarom vaak over individuele gevallen.

Het onderwerp van de petitie moet vallen binnen een van de werkterreinen van de Europese Unie.

Petities zijn gericht tot het Europees Parlement. Petities worden behandeld door de Commissie verzoekschriften van het Europees Parlement³. Die commissie onderhoudt contacten met andere Europese instellingen en nationale overheidsorganen. Ze kan ervoor kiezen om de petitie zelf in behandeling te nemen, de petitie over te dragen aan een andere commissie van het Europees Parlement of de Europese Commissie⁴ verzoeken duidelijkheid te verschaffen en een onderzoek in te stellen. In uitzonderlijke gevallen wordt de petitie door het hele Parlement behandeld, en wordt een onderzoek ingesteld in het land waar de klacht zijn oorsprong vindt.

Het indienen van een petitie kan in iedere officiële taal van de Europese Unie.

Petities zijn in enkele gevallen aanleiding geweest voor de Europese Commissie om een inbreukprocedure⁵ te starten tegen lidstaten⁶.

De Europese Ombudsman & SOLVIT

Voor klachten over misstanden en wanbeheer betracht door de Europese Unie zelf kunnen burgers zich richten tot de Europese Ombudsman⁷.

De Europese Commissie ondersteunt een netwerk, SOLVIT⁸ genaamd, waar mensen en bedrijven terecht kunnen als zijn slachtoffer zijn van de verkeerde toepassing van regels voor de interne markt.

Het Europese petitierecht heeft niet veel gemeen met het Nederlandse petitierecht⁹. In Nederland kunnen burgers petities indienen over bijna ieder mogelijk onderwerp, ongeacht of ze er een direct belang bij hebben.

Op Europees niveau lijkt het Nederlands petitierecht dan ook meer op het recht om een Europees burgerinitiatief¹⁰ op te starten. Daarmee kunnen burgers de Europese Commissie⁴, het dagelijks bestuur van de EU, verzoeken om een bepaald onderwerp in behandeling te nemen. Ook het burgerinitiatief is aan een aantal voorwarden gebonden.

Het recht van petitie vindt zijn basis in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie¹¹ (VwEU):

• - 

  principe (directe relatie burgers en EU): tweede deel VwEU art. 24¹²
• - 

  summiere uitwerking: zesde deel VwEU titel I hoofdstuk 1 eerste afdeling art. 227¹³

• 1. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 2. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen. Dit zijn onder meer het Europees Parlement, de Europese Commissie, de Raad en het Europese Hof van Justitie.
   
• 3. 

  Deze parlementaire commissie behandelt verzoekschriften die zijn ingediend door inwoners van de Europese Unie. Het indienen van verzoekschriften bij het Europees Parlement is één van de grondrechten van Europese burgers (art. 227 van het Verdrag betreffende de werking van de EU). De commissie onderhoudt tevens de contacten van het parlement met de Europese Ombudsman.
   
• 4. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 5. 

  De inbreukprocedure (ook wel beroep wegens niet-nakoming genoemd) wordt gebruikt wanneer een lidstaat Europese wetgeving niet uitvoert. Door middel van de inbreukprocedure kunnen lidstaten verplicht worden Europese regelgeving alsnog goed en volledig toe te passen.
   
• 6. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 7. 

  Europese burgers, bedrijven of instellingen kunnen een klacht over wanbeheer van een Europese instelling indienen bij de Europese Ombudsman. Deze stelt naar aanleiding van de klacht een onderzoek in. De meeste klachten betreffen onnodige vertraging bij procedures, weigering om informatie te verstrekken, discriminatie en machtsmisbruik. De Ombudsman kan ook op eigen initiatief een onderzoek instellen.
   
• 8. 

  SOLVIT is een online-dienst die bemiddelt bij grensoverschrijdende problemen en klachten van EU-burgers en -bedrijven over inbreuk op hun EU-rechten door overheidsinstanties in EU-landen, Noorwegen, IJsland of Liechtenstein. Meestal komen deze geschillen voort uit het niet of verkeerd toepassen van de Europese regels voor de interne markt door overheidsinstanties. SOLVIT helpt door de betrokken instanties op de EU-rechten te wijzen en te bemiddelen tussen beide partijen. Er zijn SOLVIT-centra in alle lidstaten van de EU, maar ook in Noorwegen, IJsland en Liechtenstein.
   
• 9. 

  Dit recht geeft aan dat burgers het recht hebben zich met verzoeken of klachten schriftelijk tot een betrokken overheidsinstantie te richten, zoals de regering of de volksvertegenwoordiging. Het verzoek of verzoekschrift noemt men een petitie. In de petitie staat het probleem dat verholpen dient te worden en een verzoek, en bevat een lijst van ondertekenaars. De ondertekenaars onderschrijven een petitie door het zetten van een handtekening.
   
• 10. 

  Sinds 1 april 2012 kunnen de inwoners van de Europese Unie verzoeken doen aan de Europese Commissie om een bepaald onderwerp op de agenda te zetten. Dit Europees burgerinitiatief (EBI) heeft tot doel de democratie in de Europese Unie te versterken door burgers, organisaties of bedrijven rechtstreeks bij het wetgevingsproces te betrekken.
   
• 11. 

  Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) is een gewijzigde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG). De gewijzigde versie is in 2009 van kracht geworden. In het VwEU staat wat de bevoegdheden zijn van de Europese Unie, en op welke manier de Europese Unie die bevoegdheden kan uitoefenen. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 12. 

  Het Europees Parlement en de Raad stellen volgens de gewone wetgevingsprocedure bij verordeningen de bepalingen vast voor de procedures en voorwaarden voor de indiening van een burgerinitiatief in de zin van artikel 11 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, met inbegrip van het minimum aantal lidstaten waaruit de burgers die het verzoek indienen, afkomstig dienen te zijn.
   
• 13. 

  Iedere burger van de Unie, alsmede iedere natuurlijke of rechtspersoon met verblijfplaats of statutaire zetel in een lidstaat heeft het recht om individueel of tezamen met andere burgers of personen een verzoekschrift tot het Europees Parlement te richten betreffende een onderwerp dat tot de werkterreinen van de Unie behoort en dat hem of haar rechtstreeks aangaat.
   
• 14. 

  Democratie is één van de kernwaarden van de Europese Unie. Niet alleen zijn de lidstaten van de Europese Unie op democratische beginselen gebaseerd, ook de Europese Unie is gegrond op een representatieve democratie. Volwassen EU-burgers hebben het recht zich kandidaat te stellen en te stemmen voor het Europees Parlement. In het Verdrag van Maastricht (1993) staat dat besluiten in zo groot mogelijke openheid en zo dicht mogelijk bij de burger dienen te worden genomen.