Stemwijze Raad

De Raad van de Europese Unie¹ ('Raad van Ministers') stemt over voorstellen van de Europese Commissie², de lidstaten³ of de Europese Centrale Bank⁴. Afhankelijk van het onderwerp neemt de Raad op een bepaalde wijze besluiten. In de Europese verdragen⁵ staat precies beschreven hoe er op welk beleidsterreinen gestemd wordt.

De door de Raad van de Europese Unie gebruikte stemwijzen zijn:

• - 

  gekwalificeerde meerderheid van stemmen⁶; dit geldt voor de meeste voorstellen
• - 

  eenparigheid van stemmen⁷; dit geldt vooral voor politiek gevoelige onderwerpen
• - 

  gewone meerderheid van stemmen⁸; dit wordt soms gebruikt bij minder belangrijke en technische zaken
• - 

  vier vijfde van de leden⁹; dit wordt gebruikt bij het schorsen van een lidstaat

De wijze waarop de Raad besluiten neemt kan door zowel een uitgebreide als door een eenvoudige wijziging in de Europese verdragen¹⁰ worden aangepast.

Een lidstaat kan een andere lidstaat machtigen om voor hem te stemmen.

In de praktijk komt het in de meeste gevallen niet tot een stemming in de Raad van Ministers. Er wordt zoveel mogelijk gestreefd naar consensus: iedere lidstaat moet het eens zijn met het voorstel dat er ligt.

Iedere lidstaat kan verzoeken om te stemmen over een voorstel. Als een meerderheid van het totaal aantal leden van de Raad een dergelijk verzoek steunt, dan wordt er ook echt gestemd.

Vitaal nationaal belang

Het is een ongeschreven regel dat de Raad geen besluit neemt als een lidstaat kan aantonen dat een voorstel tegen de meest belangrijke nationale belangen van die lidstaat ingaat. Deze mogelijkheid bestaat bij de verschillende stemwijzen.

Formele besluitvorming in de Raad kan alleen plaatsvinden tijdens officiële Raadsvergaderingen. Wanneer dat niet mogelijk blijkt en een Raadsvergadering een informele status heeft, zoals tijdens de coronacrisis, toen fysiek bijeenkomen niet mogelijk was en werd uitgeweken naar videoconferences, kan via een omweg toch een besluit worden genomen.

De permanente vertegenwoordigers van de lidstaten (Coreper¹¹) kunnen via een schriftelijke procedure na afloop van de informele raadsvergadering een besluit nemen. Het uitgangspunt hierbij is dat Coreper niets anders doet dan voorgenomen besluiten bekrachtigen.

• 1. 

  In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement de wetgevings- en begrotingstaak uit.
   
• 2. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 3. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 4. 

  De Europese Centrale Bank (ECB) is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Unie. De basisdoelstelling van de ECB is het handhaven van de prijsstabiliteit binnen de eurozone en daarmee het bewaken van de koopkracht en het beheersen van de inflatie.
   
• 5. 

  De geschiedenis van de Europese verdragen begint bij de oprichting van de eerste "Gemeenschap", de Europese Gemeenschap voor kolen en staal (de EGKS). Tussen 1952 (EGKS) en 2007 ("Lissabon") zijn negentien verdragen gesloten tussen een steeds toenemend aantal lidstaten.
   
• 6. 

  De Raad van Ministers kan met gekwalificeerde meerderheid een voorstel aannemen wanneer 55% van het aantal lidstaten, met een minimum van vijftien, vóór stemt. Ook moet in de lidstaten die voor zijn, ten minste 65% van de totale bevolking van de Europese Unie wonen. Met het huidige aantal lidstaten (27) betekent 55% dat minimaal vijftien lidstaten voor moeten stemmen.
   
• 7. 

  Eenparigheid van stemmen wil zeggen dat een voorstel alleen aangenomen kan worden wanneer geen enkele lidstaat tegen het voorstel stemt, én alle lidstaten een stem uitbrengen. Dit wordt ook wel unanimiteit genoemd. Bij afwezigheid van een lidstaat kan een voorstel niet worden aangenomen.
   
• 8. 

  Een voorstel wordt aangenomen als meer dan de helft van de lidstaten vóór stemt. Het gaat om de helft plus één van alle lidstaten van de Europese Unie, niet alleen om de lidstaten die een stem uitbrengen. Een lidstaat kan zich onthouden van stemming. Als een lidstaat afwezig is kan er, zolang minstens de helft plus één van de lidstaten aanwezig is, wel over voorstellen worden gestemd.
   
• 9. 

  Wanneer vier vijfde van alle lidstaten van de Europese Unie vóór stemt wordt het voorstel aangenomen.
   
• 10. 

  De Europese verdragen kunnen middels drie verschillende procedures gewijzigd worden. Deze procedures worden zelden gebruikt, maar zijn van groot belang voor het functioneren van de Europese Unie en de manier waarop er in de Europese Unie besluiten worden genomen.
   
• 11. 

  Coreper bestaat uit de permanente vertegenwoordigers (ambassadeurs) die de belangen van hun lidstaten in Brussel bewaken. Deze permanente vertegenwoordigers bereiden de vergaderingen van de verschillende formaties van de Raad van Ministers voor, en stellen de agenda's vast. Uitzondering hierop zijn de landbouwaangelegenheden, die onder het Speciaal Comité voor de Landbouw (SCL) vallen.