Raad van de Europese Unie (Raad)

Bron: © Kevin Bergenhenegouwen

In deze instelling van de Europese Unie (kortweg 'de Raad van Ministers' of nog korter 'de Raad' genoemd) zijn de regeringen van de 27 lidstaten¹ van de EU vertegenwoordigd. De Raad oefent samen met het Europees Parlement² de wetgevings- en begrotingstaak uit.

Dit houdt in dat de Raad zijn goedkeuring moet geven aan elk wetsvoorstel van de Europese Commissie³ en aan elke voorgestelde EU-begroting. Nationale regeringen kunnen dus via de Raad invloed uitoefenen in de EU. De Raad neemt ook beslissingen over het buitenlands- en veiligheidsbeleid.

De Raad vergadert in wisselende samenstelling, afhankelijk van het beleidsterrein waarover gesproken wordt. Zo zullen bijvoorbeeld, als het over landbouw gaat, de 27 ministers voor Landbouw aan de vergadering deelnemen en spreken we van de Landbouwraad. Voor economische en financiële onderwerpen kennen we de Ecofin-Raad, voor het milieu de Milieuraad enzovoort.

De Raad van de EU is niet hetzelfde als de Europese Raad⁴, bestaande uit de staatshoofden en regeringsleiders. Deze Europese Raad heeft geen wetgevende taak, maar stelt de algemene politieke beleidslijnen van de Europese Unie vast.

De taakverdeling tussen de Organen van de Europese Unie laat zich als volgt samenvatten: de Europese Commissie³ neemt initiatieven tot Europese wet- en regelgeving. Het Europees Parlement² debatteert hierover en kan wijzigingen voorstellen, waarna het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie gezamenlijk beslissen.

De Raad voert drie hoofdtaken uit:

• - 

  Wetgeving
  De Raad stelt samen met het Europees Parlement de Europese regelgeving vast. De wetgevende bevoegdheden van de Raad zijn echter niet voor alle beleidsterreinen hetzelfde. Op terreinen waar de lidstaten de wetgeving meer in eigen hand willen houden, heeft de Raad over het algemeen meer zeggenschap. Dit weerspiegelt zich in het bestaan van verschillende wetgevingsprocedures⁵.

• - 

  Coördinatie van economisch beleid tussen de lidstaten
  De Raad stelt, op basis van een door de Europese Raad⁴ goedgekeurd voorstel van de Commissie³, jaarlijks globale richtsnoeren vast voor het economisch beleid van de lidstaten. De coördinatie wordt verwezenlijkt in het kader van de Economische en Monetaire Unie⁶, waarin de Ecofin-raad⁷ (Economische en financiële zaken) een vooraanstaande rol speelt.

• - 

  Begrotingsbevoegdheid
  De Raad stelt samen met het Europees Parlement het budget vast voor de Europese beleidsagenda. De Raad en het Parlement wijden twee lezingen aan de behandeling van de begroting om het eens te worden over de hoogte en de bestemming van de uitgaven. Sinds 1986 worden de jaarlijkse uitgaven opgenomen in een meerjarenprogrammering - de "financiële vooruitzichten" - die door de Raad en het Parlement samen wordt vastgesteld.

De Raad heeft verder een beperkte rol bij uitvoering van de besluiten.

Nederland wordt in de Raad vertegenwoordigd door ministers en staatssecretarissen uit het kabinet-Schoof⁸.

• 1. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 2. 

  Het Europees Parlement (EP) vertegenwoordigt ruim 450 miljoen Europeanen en bestaat momenteel uit 720 afgevaardigden (inclusief voorzitter). Nederland heeft 31 zetels in het Europees Parlement. Het Europees Parlement wordt geacht een stem te geven aan de volkeren van de 27 landen die aan de Unie deelnemen, en vooral te letten op het belang van de Unie in zijn geheel.
   
• 3. 

  Deze instelling van de Europese Unie kan worden beschouwd als het 'dagelijks bestuur' van de EU. De leden van de Europese Commissie worden 'Eurocommissarissen' genoemd. Elke Eurocommissaris is verantwoordelijk voor één of meerdere beleidsgebieden.
   
• 4. 

  De Europese Raad bestaat uit de regeringsleiders of staatshoofden van de 27 lidstaten van de Europese Unie, de vaste voorzitter en de voorzitter van de Europese Commissie. Alleen de regeringsleiders of staatshoofden hebben stemrecht tijdens de vergaderingen. De Europese Raad heeft geen wetgevingstaak, maar stelt wel de politieke richting van de EU vast.
   
• 5. 

  De Europese Unie kent verschillende procedures om besluiten te nemen. Naast de gewone wetgevingsprocedure gelden er voor een aantal onderwerpen bijzondere wetgevingsprocedures. Daarnaast zijn er een aantal aparte procedures voor het vaststellen van afgeleide regelgeving.
   
• 6. 

  De Economische en Monetaire Unie (EMU) is in 1991 opgericht door de Europese regeringsleiders. Het doel was een gezamenlijk economische politiek op te zetten, de prijsstabiliteit te bevorderen en de werking van de interne markt te verbeteren.
   
• 7. 

  De raadsformatie Economische en Financiële Zaken (ECOFIN) bestaat uit de ministers (of staatssecretarissen) van economische zaken en/of financiën. Deze raad vergadert formeel één keer per maand, ook informele bijeenkomsten zijn mogelijk. Namens Nederland sluit doorgaans minister van Financiën Eelco Heinen (VVD) aan.
   
• 8. 

  Dit kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB trad op 2 juli 2024 aan. Het kwam zeven maanden na de verkiezingen van 22 november 2023 en bijna een jaar na de ontslagneming van het kabinet-Rutte IV tot stand. Formateur was staatsraad Richard van Zwol (CDA) en minister-president de partijloze oud-topambtenaar Dick Schoof.