Montesquieu Reeks - Hoofdinhoud

Op 3 november 2023 is het 175 jaar geleden dat de Grondwet van 1848 werd afgekondigd. Die Grondwet legde de basis voor de parlementaire democratie. Deze bundel gaat over de ontwikkeling van de Grondwet gedurende de afgelopen 175 jaar. Tijdens een symposium op 2 november 2023 is de bundel aan de minister gepresenteerd. Precies één dag voor de dag waarop de Grondwet van 1848 175 jaar geleden werd afgekondigd dus.

Vlak voor het kerstreces 2022-2023 ging het ontwerp van de in 2019 aangekondigde Wet op de politieke partijen (Wpp) in consultatie. Het wetsontwerp bundelt bestaande en nieuwe regels over politieke partijen: over interne organisatie, financiering, politieke advertenties, een toezichthouder en het veelbesproken partijverbod. Een keur aan auteurs evalueren in deze bundel de aankomende wet, en plaatsen hem in historische en internationale context.

Hoe hebben lokale partijen leiding gegeven aan de formaties na de gemeenteraadsverkiezingen in gemeenten waar zij de grootste werden? Hoe heeft de collegevorming in gemeenteraden zich ontwikkeld over de afgelopen 12 jaar? En hoe verhoudt het politieke klimaat in het lokaal bestuur zich tot het gepolariseerde politieke debat op landelijk niveau? De eenentwintigste Montesquieu-bundel gaat uitgebreid in op deze ontwikkelingen.

Is de druk op het lokaal bestuur gegroeid? Hoe heeft de positie van de burgemeester zich de afgelopen jaren ontwikkeld? Is het gemeenteraadswerk zwaarder geworden voor de raadsleden? En wat te zeggen over de financiële tekorten, de versnippering in de raden en de lokale journalistiek? Lees het in de twintigste Montesquieu-bundel.

Geen kabinetsformatie is dezelfde, maar deze was wel erg bijzonder. Pandemie, affaires, een langzittende premier met krasjes, een unieke journalistieke foto van een document onder de arm van een verkenner, een versplinterd parlement en een dalend publiek vertrouwen. De kabinetsformatie van 2021 kan daarmee bijna een 'perfecte storm' genoemd worden.

De bundel gaat in op verschillende soorten toezichthouders met de bijbehorende bevoegdheden en bevat beschouwingen op onafhankelijk publiek toezicht van zowel (rijks)inspecties als markttoezichthouders.

Een bestuurskundige kijk naar uitdagingen en kansen voor Fryslân en Zeeland, in het licht van de discussie over de relatie tussen centrum en periferie.

Gedoe over de dividendbelasting, de stikstofcrisis met een vol Malieveld, de coronacrisis als game changer en tenslotte een ongemakkelijke affaire over kindertoeslagen die uitgroeide tot een schandaal van de eerste orde. Deze bundel maakt een (eerste) balans op van het derde kabinet onder leiding van premier Rutte.

Integriteit is nooit ver weg: wat moeten we ermee, hoe organiseren we het en houden er toezicht op, hoe raken de normen niet verstard maar bewegen we tegelijkertijd mee met nieuwe opvattingen en verschijnselen? Dat is het onderwerp van bundel 15 van het Montesquieu Instituut.

Is de Nederlandse democratie vatbaar gebleken voor corona? Hoe heeft de politiek gereageerd op de coronacrisis? Hebben onze democratie en rechtsstaat stand gehouden in het voorjaar van 2020? Dat is het onderwerp van bundel 14 van het Montesquieu Instituut.

Heeft de Nederlandse democratie en rechtsstaat groot, achterstallig onderhoud nodig, of blijft het beperkt tot kruimelwerk? Zorgt het advies van Staatscommissie Remkes voor te hoge constitutionele verwachtingen? Dit is de vraag die centraal staat in de nieuwste bundel van het Montesquieu Instituut.

Verkiezingen zijn het feest van de democratie. Maar valt er tijdens de Europese verkiezingen van 2019 eigenlijk nog wel iets te vieren? Wat is de invloed van brexit? En wat is de staat van de democratie in de EU en de lidstaten? In deze bundel geven diverse wetenschappers antwoorden op de belangrijkste vragen voor de Europese verkiezingen.

De uitslag van de gemeenteraads­verkiezingen in maart 2018 liet een versplinterd beeld zien. Wat is de stand van de lokale democratie na deze verkiezingen en voor welke uitdagingen staan de gemeenten voor de periode 2018-2022?

In het essay 'Te zorgen dat de wetten behoorlijk worden uitgevoerd' schenkt Van den Berg aandacht aan de historische ontwikkeling en het eigen karakter van het ambt van commissaris van de Koning.

Deze bundel staat in het teken van de kabinetsformatie van 2017. Stratego, Risk en Scrabble geeft antwoord op de vraag of de kabinetsformatie zonder koninklijke bemoeienis en in radiostilte beter verliep dan voorheen. Daartoe wordt niet alleen de kabinetsformatie zelf geëvalueerd, maar blikken de auteurs ook terug op een tal van andere onderwerpen omtrent de vorming van Rutte-III.

Dit jaar is het 100 jaar geleden dat het het algemeen kiesrecht voor mannen werd ingevoerd. Twee jaar later werd dit kiesrecht uitgebreid tot vrouwen. In deze bundel wordt teruggeblikt op wat een eeuw geleden tot stand kwam, waarbij onder meer de gevolgen in kaart worden gebracht en de voor- en nadelen worden gewogen.

Begin maart 2016 verschijnt de bundel Het eerste raadgevend referendum over het fenomeen referendum en over het associatieakkoord tussen de Europese Unie en Oekraïne uit 2014, onderwerp van het referendum. Aanleiding voor het verschijnen van de bundel is het eerste raadgevende referendum op 6 april 2016.

Hoe heeft het Team-Juncker het gedaan in het eerste jaar nadat het op 1 november 2014 van start ging? In deze 6e bundel 'De Commissie-Juncker: Laatste kans voor Europa? Tussenbalans na een jaar' maken verschilende auteurs onder eindredactie van Gerrit Voerman en Jan van der Harst de balans op.

Deze bundel gaat in op aspecten die bij de discussie over het tweekamerstelsel een rol spelen. Vanuit een politicologische visie over de toekomst van de Eerste Kamer, naar de rol van de Eerste Kamer bij de kabinetsformatie. En van de wijze waarop de verkiezingen plaatsvinden tot een overzicht van wetsvoorstellen die gestrand zijn in de Eerste Kamer.

Wikkend en wegend maakt het Montesquieu Instituut in deze bundel een tussenbalans op van het tweede kabinet onder leiding van premier Mark Rutte. De tussenbalans cirkelt om vragen als: Hoe bijzonder was het kabinet? Hoe heeft zich de eerste twee jaar staande gehouden? En hoe zal het verder gaan?

Op 17 december 2012 organiseerde het Montesquieu Instituut een symposium waarbij wetenschappers stilstonden bij de formatie.In dit 3e deel van de Montesquieu Reeks zijn in bewerkte vorm deze inleidingen verzameld met een woord vooraf van mr. H.D. Tjeenk Willink.

Preadviezen over de rol van de Tweede kamer, de Eerste Kamer en de Koning bij de kabinetsformatie. Uitgebracht in het kader van een Parlementaire Conferentie over de kabinetsformatie, georganiseerd door het presidium van de Tweede Kamer.

Wetenschappers en (oud) - politici hebben hun licht laten schijnen over de politieke en parlementaire erfenis van Pim Fortuyn. In het eerste deel van de Montesquieu Reeks zijn deze bijdragen gebundeld.