Raad van State (RvS) - Hoofdinhoud
De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat i en heeft als voornaamste taak de regering i en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
Voorzitter van de Raad van State is de Koning i, maar feitelijk is de vicepresident de fungerende voorzitter. Huidig vicepresident is Thom de Graaf i. De Raad van State bestaat uit de Raad, Afdeling advisering en Afdeling bestuursrechtspraak. De vicepresident is tevens voorzitter van de Afdeling advisering.
De Raad van State is gevestigd in Den Haag aan de Kneuterdijk, maar de raad komt wekelijks bijeen in een vergaderzaal aan het Binnenhof. Dit zullen ze niet doen tijdens de renovatie van het Binnenhof.
De twee belangrijkste taken van de Raad van State zijn het adviseren van regering en parlement en het rechtspreken als hoogste bestuursrechter. Het adviseren over wetgeving en bestuur wordt gedaan door de Afdeling advisering. Die afdeling kan ook om nader advies (voorlichting) worden gevraagd.
Advies
De Raad van State geeft in een advies aan wat hij vindt van een wetvoorstel. De regering is verplicht de Raad om advies te vragen over alle wetsvoorstellen, Algemene Maatregelen van Bestuur (AmvB) i en de goedkeuringswetten voor internationale verdragen. Ook initiatiefvoorstellen i worden voor advies aan de Raad van State voorgelegd. De Raad let voor zijn advies op de beleidsmatige, de juridische en de wetstechnische kwaliteit van een voorstel. Eind juni 2021 vulde de Raad van State deze drie toetsen aan met een vierde toets, voor digitaliseringsaspecten in wetgeving.
Voorlichting
Krachtens artikel 21a van de Wet op de Raad van State kan de Afdeling advisering op verzoek van een minister of van Tweede of Eerste Kamer voorlichting geven in aangelegenheden van wetgeving en bestuur. Dat gebeurt soms als er onduidelijkheid is over bijvoorbeeld strijdigheid met internationale recht of grondrechten.
Bestuursrechtspraak
De afdeling Bestuursrechtspraak spreekt recht in hoogste instantie in geschillen tussen de burger en overheid, bijvoorbeeld als een burger het niet eens is met een beslissing van een gemeente of provincie maar ook wanneer (lagere) overheden onderling een geschil hebben.
Tot slot heeft dit Hoge College van Staat in bijzondere gevallen, bijvoorbeeld als de Koning daartoe niet in staat is en de opvolging onzeker is, de bevoegdheid om het koninklijk gezag waar te nemen. In de jaren tachtig van de negentiende eeuw heeft de Raad van State tweemaal deze taak moeten vervullen.
Omdat de Raad van State een Hoog College van Staat is, zijn de meeste zaken omtrent de Raad vastgelegd in de Nederlandse grondwet. In de grondwetsartikelen worden onder andere het lidmaatschap en de taken van deze instantie geregeld. Daarnaast is het in de grondwet vastgelegd dat de adviezen van de Raad van State in principe openbaar zijn. Ook het waarnemen van koninklijk gezag wanneer de Koning daartoe niet in staat is, kent een grondwettelijke basis.
Organisatie
De Raad van State bestaat uit de vicepresident en maximaal tien leden. Daarnaast zijn er zogeheten staatsraden en staatsraden in buitengewone dienst. Dit zijn specialisten die samen met de leden van de Raad van State zitting hebben in de twee afdelingen.
De leden van de Raad zijn altijd tevens lid van één van beide afdelingen of van beide afdelingen. Voor staatsraden geldt dat ook zij in één of beide afdelingen benoemd kunnen worden maar het aantal dubbelbenoemingen is beperkt tot maximaal tien. Bij de uitvoering van taken is er geen onderscheid tussen leden en staatsraden.
Een lid van de afdeling Bestuursrechtspraak dat eerder betrokken was bij advisering over wetgeving die een rol speelt bij een voorliggend geschil, mag niet deelnemen aan de behandeling van dat geschil.
De Raad doet zelf aanbevelingen voor de benoeming van leden, staatsraden en staatsraden in buitengewone dienst. Zij worden benoemd door de regering. Zij treden af op eigen verzoek of bij het bereiken van de leeftijd van 70 jaar.
In de Afdeling advisering is de prinses van Oranje i sinds 7 december 2021 van rechtswege lid. Ook koningin Máxima i heeft daarin zitting (maar zij is daarvan geen lid).
De vicepresident heeft de feitelijke leiding over de Raad van State. De vicepresident bekleedt tevens het voorzitterschap van de Afdeling advisering van dit Hoge College van Staat, die adviezen uitbrengt over onder meer wetsvoorstellen en verdragen. Verder is de vicepresident een belangrijk (persoonlijk) adviseur van het staatshoofd bij staatkundige kwesties.
Benoeming
Sinds 2010 worden de vacatures voor de vicepresident en de leden van de Raad van State in de Staatscourant gepubliceerd en kan iedereen in principe solliciteren. Van tevoren stelt de Raad een profiel op van de gezochte kandidaat of kandidaten.
De Raad wordt bij de benoeming van de vicepresident gehoord. Het zijn de ministers van Binnenlandse Zaken en van Justitie die de uiteindelijke voordracht doen waarna de kandidaat bij Koninklijk Besluit voor het leven benoemd wordt.
De Raad van State telt ten hoogste tien gewone leden, en daarnaast staatsraden en staatsraden in buitengewone dienst. Vicepresident is Thom de Graaf i. Hij is tevens voorzitter van de Afdeling advisering. Mr. Rosa Uylenburg is voorzitter van de afdeling Bestuursrechtspraak.
Huidige leden
| foto | naam lid | aanvang functie |
|---|---|---|
| E. (Eric) Helder | 2023-11-01 | |
| L.F.M. (Luc) Verhey | 2023-07-01 | |
| J.E.M. (Jaap) Polak | 2010-05-01 | |
| B.P. (Ben) Vermeulen | 2008-02-01 | |
| H.G. (Hanna) Sevenster | 2007-06-01 |
Historisch overzicht leden
Neem contact op met de redactie van PDC voor volledig overzicht van de leden van de Raad van State.
Staatsraden, voorzover lid van de Afdeling advisering
| foto | naam lid | aanvang functie |
|---|---|---|
| J.M.M. (Han) Polman | 2024-09-15 | |
| J.H. (Janneke) Gerards | 2024-08-01 | |
| C.G. (Kees) van der Staaij | 2024-06-01 | |
| S.F.M. (Sylvia) Wortmann | 2023-11-01 | |
| E. (Eric) Helder | 2023-06-01 | |
| S.J.C. (Sigrid) Hemels | 2022-06-01 | |
| B.J. (Bruno) Bruins | 2021-09-01 | |
| W.D. (Mirjam) Bult-Spiering | 2021-09-01 | |
| K.M. (Kathalijne) Buitenweg | 2021-06-01 | |
| J.M.L. (Jacques) Niederer | 2020-03-01 | |
 | M.C. (Maria) van der Sluijs-Plantz | 2018-10-01 |
| M.B. (Marijke) Vos | 2018-10-01 | |
| F.H.G. (Frank) de Grave | 2018-09-03 | |
| R. (Richard) van Zwol | 2017-10-01 | |
| R.J.M. (Ronald) van den Tweel | 2015-06-24 | |
| G.J.J. (Guus) Heerma van Voss | 2012-04-01 | |
| L.F.M. (Luc) Verhey | 2011-03-01 |
De naam Raad van State kent haar oorsprong in de Bourgondische tijd, maar de taken en positie zijn in de loop der tijden sterk gewijzigd. De vroegste vergelijkbare instelling was de Conseil d'Etat die Keizer Karel V in 1531 instelde. De Raad was vanaf 1588 ondergeschikt aan de Staten-Generaal i.
Tijdens de Franse tijd (1795-1813) bestonden er achtereenvolgend verschillende Staatsraden die vergelijkbare functies hadden als de Raad van State. De naam Raad van State komt met de Grondwet van 1814 terug in het Nederlandse bestel.
Sinds invoering van de ministeriële verantwoordelijkheid i in 1848 kan de Koning niet meer zelfstandig advies vragen aan de Raad van State en neemt de Koning ook geen deel meer aan de werkzaamheden van de Raad. In 1861 werden voor het eerst de samenstelling, taken en werkwijze van de Raad bij wet geregeld. Sindsdien wordt ook het voorzitterschap uitgeoefend door de vicepresident van de Raad en zit de Koning alleen nog bij ceremoniële vergaderingen i voor. De rechtsprekende taak als hoogste bestuursrechter kent de instantie sinds 1887.
De meest recente wijziging ten aanzien van de Raad van State is die van 2010. Toen regelde de Wet herstructurering Raad van State de striktere scheiding van de adviserende en rechtsprekende taak van de Raad. Zo was het niet langer mogelijk dat een lid van de Raad van State een zaak behandelde over een wet waarover hij eerder geadviseerd had.
Meer over