Bescherm adresgegevens van boeren! - Hoofdinhoud

De commissie Binnnelandse Zaken debatteerde op donderdag 20 maart met minister Uitermark (Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties) over de Wet open overheid (WOO). Namens de SGP sprak André Flach. Zijn bijdrage aan het debat is hieronder te lezen.

De overheid als doorzonwoning. Dat is de optimistische filosofie van het huidige openbaarheidsregime. Je kunt helemaal door het overheidshuis heen kijken en het licht valt overal op. Inmiddels blijkt steeds duidelijker dat die filosofie niet deugt. Openbaarheid is niet alleen een feestje. Het wettelijke regime kan ook een tirannie worden die burgers beknelt en het functioneren van de overheid kan belemmeren.

De SGP mist het gevoel van urgentie als gaat om de negatieve effecten van openbaarheid. In plaats van snelle reparatie van problemen lijkt de regering alleen maar verder te willen op het pad van extra openbaarheidsverplichtingen. Het Verdrag van Aarhus zorgt al voor hoofdbrekens en ondertussen verkent de regering of we ons ook nog bij het Verdrag van Tromsø moeten aansluiten. Is het echt wenselijk om het verdragsnet steeds strakker aan te trekken of is een pas op de plaats logischer? Het land heeft meer lasten dan lusten van zulke verdragen.

Knelpunten

De SGP vraagt aandacht voor drie groepen die in de knel kunnen raken door de wetgeving.

Boeren

Allereerst noem ik de boeren. Hun woning en bedrijf vallen vaak samen en daarmee raakt de openbaarmaking van bedrijfsgegevens ook hun privéleven. Het is bijzonder zorgelijk dat een derde van de boeren na openbaarmaking van gegevens te maken krijgt met laster, treiterijen, intimidatie of bedreiging. Door toedoen van de overheid komen burgers in gevaar. We hebben dan niet de luxe om allerlei onderzoeken uit te voeren, maar we moeten snel en concreet zorgen voor oplossingen. Gaat de minister er bijvoorbeeld voor zorgen dat een einde komt aan het oneigenlijk oprekken van het begrip emissiegegevens? Andere landen zijn hierop veel strikter.

Is het trouwens evenwichtig dat de gegevens van burgers wel op straat komen, met alle gevolgen, terwijl de aanvragers anoniem kunnen blijven?

En wat vindt de minister van het cynische bedrijfsmodel dat belangenorganisaties tienduizenden euro’s van de overheid krijgen wegens te laat beslissen om daarmee boeren nog meer lastig te vallen?

Toezichthouders

In het verlengde van het voorgaande vraagt de SGP aandacht voor toezichthouders. Via de route van openbaarheid kan gevoelige informatie op straat komen die vertrouwelijk is verstrekt. Dat is allereerst een probleem voor burgers en hun persoonlijke levenssfeer. Het kan vervolgens ook het functioneren van het toezicht hinderen als burgers hierdoor minder bereidheid hebben om gegevens te delen. De Autoriteit persoonsgegevens is hier terecht kritisch over en pleit voor een aanscherping. Gaat de minister daarmee aan de slag?

Ambtenaren

In de derde plaats vraagt de SGP aandacht voor ambtenaren. Door de groeiende drang naar openbaarheid kan voor ambtenaren een guur klimaat ontstaan waarin hun persoonlijke leven vaker in de openbaarheid komt. Welke rol neemt de minister vanuit haar zorg voor de Rijksoverheid als werkgever?

Uitvoering gemeenten

Gemeenten spreken terechte zorgen uit over de zware belasting als gevolg van de wet. De SGP ziet graag dat de minister de concrete suggesties vanuit gemeenten, bijvoorbeeld vanuit de M50, serieus in overweging neemt. Het gaat dan bijvoorbeeld over mogelijkheden om de omvang van documenten te beperken, flexibele termijnen te kunnen hanteren en misbruik beter te kunnen aanpakken. Gaat de minister hiermee aan de slag?

Parlement en bestuur

De positie van het parlement vraagt bijzondere aandacht. De SGP vindt het onbevredigend dat het parlement bij een verzoek om informatie nul op het rekest krijgt, terwijl burgers bij een Woo-verzoek de informatie gewoon krijgen. Denk bijvoorbeeld aan het verzoek van de Kamer om de visie van de onderwijsinspectie over informeel onderwijs te ontvangen. De regering vond dat niet wenselijk, maar via de Woo kwam het gewoon openbaar.

Hoe zorgt de minister ervoor dat dit soort situaties in beginsel niet meer kunnen gebeuren? Als het gaat om openbaarheid vraag ik hier ook aandacht voor de positie van ambtenaren. Door de nieuwe lijn dat in het kader van de ministeriele verantwoording in beginsel alle stukken openbaar worden kan het functioneren van de ambtelijke organisatie belemmerd worden. In 2024 verscheen kritisch rapport van Barkhuysen en Van Slooten over de rechtspositie van ambtenaren waarin gepleit werd voor meer bescherming van persoonlijke beleidsopvattingen. Wil de minister daarop reageren, mogelijk schriftelijk?