Papieren rechtvaardigheid is geen echte rechtvaardigheid - Hoofdinhoud

De Tweede Kamer debatteerde op woensdag 19 maart over de wijziging van het Wetboek van strafvordering. Namens de SGP sprak Diederik van Dijk. Zijn inbreng is hieronder te lezen.

T.S. Eliot

Bij het kennisnemen van het indrukwekkende wettelijke, systematische bouwwerk waarover wij vandaag spreken, moest ik spontaan denken aan dichtregels van T.S. Eliot, uit The Rock:

They constantly try to escape

From darkness outside and within

By dreaming of systems so perfect

That no one will need to be good

Als ik het vertaal:

Ze - (politici, wetgevers, juristen?) - proberen voortdurend te ontsnappen

Van duisternis buiten en van binnen

Door te dromen van systemen die zo perfect zijn

Dat niemand goed hoeft te zijn.

Dit gedicht zegt, dat er uiteindelijk geen systeem is, of het nu een democratische rechtsorde is of een imposant juridisch bouwwerk, dat kan garanderen wat mensen zullen doen. We verlaten ons op dergelijke systemen, maar uiteindelijk draait het om de keuze die een individueel mens maakt. Het is iedere keer weer de keuze tussen goed en kwaad.

Zwaardmacht van de overheid

Nergens blijkt duidelijker dat mensen als vanzelf geneigd zijn om het kwade te kiezen dan op het terrein van het strafrecht. Het is een taak van de overheid om recht en gerechtigheid te bevorderen en het kwaad in de samenleving te bestrijden. Zij draagt de zwaardmacht. In dat licht beziet de SGP dit wetsvoorstel. Het voorstel bepaalt hóe recht wordt gedaan in ons land. Het raakt aan de kern van gerechtigheid, de bescherming van slachtoffers en de waarborging van de rechtsstaat. De herziening van dit wetboek is een majeure en complexe operatie die jaren in beslag heeft genomen. Ik wil daarom mijn respect uitspreken naar alle betrokken ministers, staatssecretarissen, ambtenaren, maar ook naar de uitvoeringsinstanties die hier doordacht aan hebben gewerkt. Ik maak ook een diepe buiging voor de collega’s die hieraan veel tijd hebben besteed en tal van amendementen hebben ingediend om deze wet zo mogelijk nog beter te maken.

Rechtvaardig

De SGP hecht groot belang aan een rechtvaardig strafproces, dat daadkrachtig optreedt tegen misdaad, maar ook de rechtszekerheid van de burger bewaakt. Rechtvaardigheid en effectiviteit moeten hand in hand gaan. Daarbij hoort een strafklimaat dat past bij de ernst van de gepleegde misdrijven. Een fundamenteel uitgangspunt van ons strafrecht is dat het ten principale een reactie of normering vanuit de samenleving is, gericht op de gedraging van de dader. Het strafrecht behelst naast het voorkomen van recidive óók vergelding en moet daarbij een afschrikwekkende werking hebben.

Slachtoffers

Aan een rechtvaardig strafproces is onvermijdelijk de positie van slachtoffers verbonden. Slachtoffers verdienen een volwaardige plaats in ons strafproces. De SGP steunt maatregelen die hun positie versterkt, zoals een betere informatievoorziening en snellere procedures. Ook de uitvoering van het nieuwe wetboek moet hierin voorzien. Slachtoffers mogen niet verdwalen in een bureaucratisch doolhof, maar moeten serieus genomen worden en hun rechten kunnen uitoefenen.

Innovatie en uitvoering

Wat de SGP betreft is de uitvoering van dit voorstel cruciaal. De herziening van het Wetboek van Strafvordering moet niet slechts een papieren werkelijkheid zijn. In de praktijk moet het leiden tot een snellere, eerlijkere en goed uitvoerbare strafrechtspleging.

In de criminele wereld wordt volop geïnnoveerd, waarbij zeker in de digitale wereld de ontwikkelingen elkaar in hoog tempo opvolgen. Dat vereist dat zowel de politie als het OM ook de ruimte moeten hebben om met zaken te experimenteren, om die ontwikkelingen bij te benen. Daarom mijn concrete vraag: in hoeverre voorziet het voorgestelde wetboek in die behoefte?

Wat de SGP betreft moet er expliciet ruimte zijn voor het experimenteren met nieuwe technologieën en opsporingsmogelijkheden waarbij we de randen opzoeken van de bestaande praktijk door in te spelen op nieuwe ontwikkelingen. Graag hoor ik van de minister hoe hij dit ziet.

De SGP vraagt ook aandacht voor gegevensdeling tussen diensten in de uitvoering. Het is onwenselijk dat onderzoeken opnieuw moeten worden uitgevoerd of als belangrijke bewijsstukken niet geldig zijn omdat er een vinkje in de AVG ontbreekt. Kan de minister verzekeren dat we dit goed hebben geregeld in dit voorstel?

De SGP legt de vinger bij de capaciteit en de middelen van politie, OM en rechtspraak. Goede wetgeving blijft immers zonder kracht als de uitvoering tekortschiet. Ik doe daarom een klemmend beroep op dit kabinet om écht de benodigde middelen vrij te maken om de opsporing, vervolging en rechtspraak robuust toe te rusten voor de taak die dit voorstel aan hen toebedeelt.

De SGP waarschuwt voor het gevaar om door te schieten in een té bureaucratische benadering. De uitvoerende instanties moeten met werkbare en begrijpelijke regels kunnen werken, zonder onnodige complexiteit. Meer ruimte voor de agent in de wijk, dan verdorren achter stapels dossiers.

Daarnaast hoopt de SGP dat we met dit voorstel een belangrijke stap kunnen zetten in het laten slinken van de stapels zedenzaken die al te lang wachten op behandeling. Het OM voldoet al té lang niet aan haar eigen norm om 80% van alle zedenaangiften binnen 6 maanden in behandeling te nemen.

We zullen daarbij ook recht moeten doen aan slachtoffers; voorkom secundaire victimisatie door een traag vervolgingsproces. Laten we werkelijk recht doen en zaken afronden, want papieren rechtvaardigheid is geen echte rechtvaardigheid.