Stikstofcrisis: samen komen tot een passende oplossing - Hoofdinhoud

Een onduidelijk en onhandig kaartje, ontbrekende plannen voor andere sectoren die ook schadelijke stikstof uitstoten, en geen toekomstperspectief voor de boeren. Je kunt de gepresenteerde stikstofreductieplannen van Minister voor Natuur en Stikstof van der Wal (VVD) en Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Staghouwer (CU) gerust een valse start noemen. Hoe dan ook, Nederland staat voor een enorm ingrijpende opgave: stikstofreductie. Onweerlegbaar is dat men te lang op te grote voet heeft geleefd en dat mens en dier ook op dit moment met te veel in een te klein gebied leven. Dit is een moeilijke boodschap voor sommige boeren die al generaties lang hetzelfde werk op dezelfde grond doen. Maar er moet wat gebeuren en dit zal voor boeren verscheidene gevolgen hebben. De biodiversiteit in natuurgebieden piept en kraakt. Als we nu niets doen, zadelen we ons nageslacht op met een onomkeerbaar probleem.

Redacteur: Pieter van Daalen

Het stikstofprobleem

Stikstof is op zichzelf niet schadelijk voor mens en milieu, bijna 80 procent van de lucht om ons heen bestaat uit stikstof. Bepaalde chemische verbindingen met stikstof zijn echter wel schadelijk voor mens en milieu. Dit betref enerzijds de verbinding stikstofoxide, wat ontstaat bij de verbranding van fossiele brandstoffen, en anderzijds de chemische verbinding ammoniak, wat ontstaat door mest van dieren.

Ammoniak daalt sneller neer dan stikstofoxiden. Hierdoor komt deze stikstofverbinding sneller in de omliggende omgeving terecht. Als een boerderij dicht bij een natuurgebied ligt, wordt het grenzende natuurgebied dus sneller aangetast. De verbindingen die neerslaan zorgen voor een voedselrijke grond. Dit klinkt goed, maar sommige planten gedijen juist in voedselarme grond. Zo worden bijvoorbeeld orchideeën, die floreren in voedselarme grond, verdrongen door brandnetels. Als gevolg hiervan zien insecten en vogels hun voedsel verdwijnen. Daar komt bij dat stikstof de bodem verzuurt, waardoor belangrijke stoffen als calcium, die als voeding dienen voor insecten en vogels, uit de bodem wegspoelen. Stikstofverbindingen zorgen er ook voor dat algen en kroos beter kunnen groeien, hierdoor is er minder zuurstof in het water, wat slecht is voor de biodiversiteit.

Een duidelijk probleem, toch boze boeren

Dat er een probleem is, lijkt mij dus duidelijk. Toch zijn veel boeren erg boos. Deze woede resulteerde de afgelopen weken in soms verwerpelijke protesten door een deel van de boeren. Door middel van blokkades, gewelddadige protesten en het intimideren van politici en bestuurders zetten deze boeren hun boodschap op een kwalijke, maar in hun ogen nodige, manier kracht bij.

De woede van de protesterende boeren komt vooral voort uit onzekerheid over de toekomst en een gevoel van onderwaardering bij het kabinet. Deze boeren zijn bang dat er in de toekomst geen plaats meer voor hen zal zijn, dit gevoel was er al en werd versterkt door het stikstofkaartje. De boeren hebben de indruk dat het kabinet het de boeren onmogelijk wil maken om hun werk te blijven doen en uit zijn op hun grond om bijvoorbeeld woningen te bouwen. Hiernaast steekt het bij boeren dat zij vooralsnog als enige sector maatregelen opgelegd hebben gekregen om hun stikstofuitstoot te reduceren.

Is die woede gerechtvaardigd?

Dat Minister van der Wal en Staghouwer pas in januari reductieplannen presenteren voor andere sectoren is naar mijn mening inderdaad een kwalijke zaak. Zoals ChristenUnie-kamerlid Pieter Grinwis ook onderstreepte, is de stikstofcrisis een probleem van iedereen. Ook van jou en mij. De kwaliteit van water, lucht en bodem gaat ons allemaal aan en het is dan ook een gemiste kans dat de gepresenteerde stikstofreductieplannen op dit moment alleen maatregelen voor de boeren bevatten en niet voor sectoren als luchtvaart en verkeer.

Waar ik het niet mee eens ben is de manier waarop een deel van de boeren de stikstofplannen neerzetten en hoe deze het gesprek over de inhoud laten ondersneeuwen door in sommige gevallen gewelddadig te protesten. ‘’No farmers, no food’’ is bijvoorbeeld een veelgehoorde leus. Dit impliceert dat de plannen zoals ze nu staan ervoor zullen zorgen dat onze voedselvoorziening zal verdwijnen. Dit argument is feitelijk onjuist. Van het vlees wordt 60% geëxporteerd en dus zullen consumenten weinig merken van de verkleining van de veestapel.

Hoe nu verder

Waar het overgrote deel van de boeren zich neerlegt bij de stikstofplannen en samen de schouders er onder zet, trekt een deel van de boeren nu de aandacht op een negatieve manier naar zich toe. Boeren hebben al jaren laten zien dat ze goed in staat zijn om zich te verduurzamen. De boerensector in Nederland is het meest ontwikkeld van Europa. Dit hebben de boeren samen bereikt en dit zou voor de boeren een motivatie moeten zijn om deze maatregelen in overleg met de provincies tot een goed einde te brengen. De provincies zullen samen met de boeren naar een passende oplossing moeten zoeken. Een oplossing waar iedere boer over mee mag praten. Dit kan door middel van verduurzaming, door kleinschaliger en intensiever te werken, of door verplaatsing. Onder de laatste optie valt het uitkopen van boeren, waar ruime uitkoopregelingen voor zullen zijn. Dat de maatregelen in sommige gevallen pijn zullen doen, is onvermijdelijk. Toch betreft dit een veel kleiner deel van de boeren dan nu wordt geïmpliceerd.

Concluderend stel ik dat de manier waarop de overheid op dit moment lijnrecht tegenover een groep protesterende boeren staat, geen recht doet aan de inhoud. Het zetten van vraagtekens bij de communicatieve aanpak van Van der Wal en Staghouwer is begrijpelijk, maar wat ondanks dit alles overeind blijft staan is dat er werk aan de winkel is. De huidige staat van de natuur liegt er niet om en daar betalen de komende generaties de prijs voor. Het is aan de boeren om samen met de provincie tot een passende oplossing te komen en het is aan het kabinet om een perspectief te schetsen voor de boeren. Alleen samen komen we deze crisis door. De boeren, de overheid, jij en ik en de andere sectoren zullen samen de schouders onder dit probleem moeten zetten. Samen zoeken naar een oplossing om de wereld een stukje beter te maken en goed achter te laten.