Gezonder, groener en gelijker uit deze crisis komen. - Hoofdinhoud

Voorzitter! Tijdens de Tweede Wereldoorlog maakten de mannen in kamp Sint-Michielsgestel plannen om het land na de oorlog weer op te bouwen. Het land lag in puin, er was diepe verdeeldheid onder de mensen en er was heel veel verdriet. Nederland moest beter uit de oorlog komen. Die mannen hadden een visie.

De wederopbouw van Nederland was een succes. Er kwam onderwijs dat van dubbeltjes kwartjes maakte, volkshuisvesting zodat iedereen in een nette huur- of koopwoning kon wonen, een fijnmazige infrastructuur en welvaartsgroei voor iedereen. Ook bouwden de politici aan een stevig fundament van internationaal recht. Het Vluchtelingenverdrag en de Europese Unie zijn voortvloeisels van de diepe overtuiging dat er nooit meer zo’n oorlog mocht komen en we nooit meer vluchtelingen aan hun lot mochten overlaten.

We staan in 2020 weer voor enorme opgaven.

Voorzitter, we staan in 2020 weer voor enorme opgaven. Ze zijn anders dan 75 jaar geleden, maar een aantal parallellen zijn wel te trekken. We hebben een gezondheidscrisis, die een economische en een sociale crisis heeft veroorzaakt. En nog steeds een ontwrichtende klimaatcrisis en een schrijnende vluchtelingencrisis. Net als 75 jaar geleden, moeten we weer beginnen aan wederopbouw. Die moet verder kijken dan de gezondheidscrisis van de afgelopen maanden. Onze drie planbureaus, SCP, CPB en PBL, deden in mei en begin deze maand weer een oproep om te beginnen aan duurzaam herstel dat breder is dan alleen economisch herstel. De PvdA-fractie wil graag met de regering van gedachten wisselen over de vraag hoe we gezonder, groener en gelijker uit deze crises komen.

De PvdA-fractie maakt zich zorgen om groepen mensen die het al zwaar hadden, maar nog zwaarder door de gevolgen van de coronapandemie.

De PvdA-fractie maakt zich zorgen om groepen mensen die het al zwaar hadden, maar nog zwaarder door de gevolgen van de coronapandemie. Bijvoorbeeld onze kwetsbare ouderen, mensen met een beperking, en de medewerkers die hen verzorgen. Toen de verpleeghuizen werden gesloten in april hebben te veel ouderen tien weken in eenzame opsluiting gezeten. Een mevrouw die ik daarover sprak zei dat ze als kind de angst in de oorlog had meegemaakt, maar zich van toen ook de troost en de saamhorigheid herinnerde. Nu had ze tien weken niemand van haar familie om haar verdriet mee te delen. Tien weken geen bezoek, geen knuffel. En ze had het zo nodig gehad. Haar zoon had ze twee dagen voor de sluiting van de verpleeghuizen begraven Die gekmakende eenzaamheid, het deed haar nog pijn om erover te praten.

Ook in de gehandicaptenzorg pakken de maatregelen soms hartverscheurend uit. Mensen met een beperking moeten verhuizen, hun vaste begeleiders waren niet goed herkenbaar doordat ze ingepakt in plastic schorten, brillen en met mondkapjes zorg verleenden en ze konden geen bezoek meer van hun ouders ontvangen omdat het aantal besmette medewerkers en cliënten toeneemt. Het is heel pijnlijk.

Zorgmedewerkers werken zich een slag in de rondte.

Zorgmedewerkers werken zich een slag in de rondte. Toch maar weer een extra dienst, toch maar geen vakantie, want je cliënten hebben je nodig. In de zorg zeg je geen nee tegen mensen. In de verpleeghuiszorg of gehandicaptenzorg wonen mensen en kan je geen afdelingen sluiten, zoals in de ziekenhuizen. Door de coronacrisis is in de zorg weer pijnlijk voelbaar dat er een tekort aan medewerkers is. De vraag is ook of de huidige medewerkers het vol houden. Een paar weken geleden was ik een verzorgingshuis in het Brabantse Erp. Een aantal medewerkers zeiden dat ze een tweede golf niet meer wilden meemaken. Ze zijn verbaasd en soms ook boos over de mensen die in polonaise demonstreren tegen de maatregelen. Ze zijn getraumatiseerd door wat ze hebben gezien en meegemaakt. Een van de verpleegkundigen zei: mijn tranen zijn nu wel op.

Het applaus voor de zorg hebben ze met gemengde gevoelens ontvangen. Het geklungel over de zorgbonus ondergaan ze gelaten. Wat ze nodig hebben is meer tijd om je werk goed te doen, meer ruimte voor reflectie, intervisie, tijd om op adem te komen, tijd voor vrije dagen. Als dat structureel uitblijft zullen meer medewerkers uitvallen met burn-outs en afhaken. Herkent de minister-president onze analyse? Voor de PvdA-fractie is het helder. We moeten nu maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat deze mensen in de zorg blijven en meer collega’s krijgen. De crisistijd heeft laten zien dat het noodgedwongen laten varen van regels en meer mogelijkheden geven om over de grenzen van instellingen samen te werken eerder leidt tot betere dan slechtere zorg. Waarom lukt het deze regering dan niet om hier structureel vorm aan te geven?

We moeten nu maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat deze mensen in de zorg blijven en meer collega’s krijgen.

Al jaren worden in het kader van het programma ‘ontregel de zorg’ schrapsessies georganiseerd en ontregelbussen het land in gestuurd. Maar de effecten zijn zeer beperkt, zo blijkt uit onderzoek, of worden weer tenietgedaan door nieuwe wetten en regels. De zorg moet slimmer georganiseerd worden om zonder veel bureaucratie de juiste zorg op de beste plek te kunnen leveren. Een SER-commissie verkent op dit moment de kansen en mogelijkheden om die knelpunten bij het aantrekken en behouden van zorgprofessionals weg te nemen, zodat een nieuw kabinet aan de slag kan met de conclusies.

Voorzitter, via u de vraag aan de regering: is dat niet te laat? Welke lessen heeft deze regering zelf geleerd de afgelopen jaren en op welke manier denkt zij de komende maanden zelf nog te kunnen bijdragen aan het verbeteren van de organisatie van en de arbeidsomstandigheden in de zorg? Elke maand die gewacht wordt is er één te veel. Wat gaat deze regering, deze regeerperiode doen om de zorgmedewerkers te ontlasten en meer mensen in de zorg te laten werken? Is de regering bereid om met medewerkers in de zorg zelf een plan te maken om meer tijd en ruimte te geven voor duurzame inzetbaarheid?

Elke maand die gewacht wordt is er één te veel.

Voorzitter, de PvdA-fractie maakt zich zorgen over de jongeren die nu stage hadden moeten lopen of net de arbeidsmarkt op wilden gaan. Zij zijn afgelopen maanden afgesloten van de kans om zich te laten zien en afgesloten van de beste manier om te leren hoe de wereld werkt, door een stage in de praktijk. Het ziet er niet naar uit dat de kans op een stage binnenkort nog komt. Vooral in het MBO, waar leerlingen echt in de praktijk hun vak moeten leren betekent dat het tekort aan stageplekken een ramp kan worden.

Deze zomer kreeg ik een mailtje van een studente dat begon met ‘Hoi’. Ik was nogal chagrijnig over de aanhef. Dat doe je toch niet, iemand die je nog niet kent met ‘Hoi’ aanspreken? Daarom mailde ik haar terug met de opmerking dat als je zo een mail begint, dat die meestal in de spambox terecht komt. Ze mailde me direct terug. Dat had niemand haar ooit verteld. Zo deed iedereen in haar omgeving dat. Het is zo belangrijk dat studenten praktijkervaring op kunnen doen. Dat geldt dus niet alleen voor MBO studenten. Tijdens een stage zie je hoe de dynamiek in een groep werkt, leer je hoe je zelf bent in relatie tot anderen en welke omgangsvormen passend zijn. Een generatie lijkt niet de kans te krijgen om dit soort processen te leren, want als de coronacrisis voorbij is staat een nieuwe lichting stagiaires te trappelen.

Het is zo belangrijk dat studenten praktijkervaring op kunnen doen.

Voorzitter, via u de vraag aan de regering: heeft zij deze groep leerlingen en studenten in kaart gebracht? En wat gaat zij doen om samen met de studentenorganisaties, het middelbaar en hoger onderwijs en het bedrijfsleven het gemis aan stages op te lossen en bij te dragen aan de ontwikkeling van de jongeren tot vaardige werkenden? En welke verantwoordelijkheid neemt de centrale overheid in deze als grote werkgever en opdrachtgever?

Voorzitter, David Attenborough heeft in zijn laatste serie laten zien hoe gedurende zijn leven mensen flinke delen van de aarde verwoest hebben. De scène over Borneo, waarin te zien is hoe het regenwoud op het eiland is gekrompen, is pijnlijk om te zien. Wij hopen dat zijn documentaire meer mensen wakker schudt. We moeten nu ons gedrag aanpassen!

Ik zie een parallel met de coronamaatregelen. Als nu we voor onze ouderen en mensen met een zwakke gezondheid offers kunnen brengen om besmettingen te voorkomen, zouden we dat nu niet ook kunnen doen voor onze jongeren. Het is hun toekomst waarin ze moeten leven. Is het nu niet de tijd om te stoppen met het op industriële wijze houden van dieren en daar 70% van onze landbouwgrond voor te gebruiken? Waarom moeten wij al dat vlees voor de export produceren en blijven zitten met de viezigheid?

Als nu we voor onze ouderen en mensen met een zwakke gezondheid offers kunnen brengen om besmettingen te voorkomen, zouden we dat nu niet ook kunnen doen voor onze jongeren.

Voorzitter, er is een gewaagde oplossing, die past bij de geest van de wederopbouw en de Deltawerken: het dier uit de voedselketen halen. Moet Nederland niet de voorloper worden in het onderzoek en de productie van kweekvlees en melk direct uit gras? Door gebrek aan investeerders dreigt de commerciële doorontwikkeling van kweekvlees en melk direct uit gras te stoppen.

Voorzitter, in de Tweede Kamer hebben ze het over het Groeifonds. Dit zou volgens de PvdA nou zo’n project dat je met het Groeifonds kunt financieren. Het reduceert CO2 uitstoot, het leidt tot dierenwelzijn, het leidt tot een schoner milieu en het maakt ons weer voorloper op innovatie. Voorzitter, graag een reactie van de regering op dit voorstel.

Het reduceert CO2 uitstoot, het leidt tot dierenwelzijn, het leidt tot een schoner milieu en het maakt ons weer voorloper op innovatie.

Ambitie begint met kleine stapjes. Er is een Fries plan dat navolging verdient in heel Nederland. Daar spreken verschillende partijen af om 2 cent extra op een liter melk te betalen. Dat extra geld gaat naar natuurherstel en biodiversiteit. Als je dat op nationale schaal zou doen, leidt dat tot een fonds van circa 100 miljoen euro per jaar. Is de regering bereid om naar dit Friese plan te kijken en om in overweging te nemen om dit op landelijke schaal uit te rollen?

Voorzitter, de PvdA staat nog steeds versteld van de harteloosheid die het kabinet heeft laten zien na het uitbranden van het kamp in Moria. Als een Scrooge kruidenieren met sommetjes, zodat er maar niet over mensen gesproken hoefde te worden. De beelden van mensen die op een tapijt van modder moeten slapen deze herfst doet onze maag omdraaien. Dit kabinet heeft nog een paar maanden om te doen wat het moet doen: met de welwillende landen deze mensen opnemen en de procedure hier te laten volgen. Niet iedereen kan hier blijven, maar ze kunnen zeker niet in Moria blijven. Hoeveel mensen zijn hier inmiddels gearriveerd? En wat gaat het kabinet doen om samen met de welwillende landen hulp te bieden aan de mensen die nu nog op Moria verblijven en nog liever zorgen dat de verdeling van de vluchtelingen over de Europese landen nu eindelijk eens snel en goed verloopt?

Niet iedereen kan hier blijven, maar ze kunnen zeker niet in Moria blijven.

Voorzitter, nog een laatste opmerking. Vorig jaar tijdens de APB vertelde ik over Yusuf Khalid, die als 14-jarige de Kindertroonrede uitsprak over depressie bij kinderen. En over de racistische drek die hij vervolgens over zich heen kreeg. De minister-president was het met de PvdA-fractie eens dat het bestrijden van racisme chefsache is. We willen de regering bedanken dat ze dit jaar werk heeft gemaakt van de bestrijding van racisme en erkent dat de regering ook erkent dat institutioneel racisme aangepakt moet worden. De PvdA-fractie steunt daarom ook van harte het voorstel van de collega’s Jorritsma en Rosenmöller tot een parlementair onderzoek naar het niet handhaven van artikel 1 van de grondwet.

Voorzitter, tot slot, 2020 is een verdrietig, saai, beangstigend en eenzaam jaar voor te veel mensen. Wij hopen dat dit ook het jaar wordt waarin we de wederopbouw starten. Dat we, voortgedreven door een ideaal, een visie - net als de mannen in Sint Michielsgestel - van Nederland een groener, gezonder en gelijker land gaan maken.

Wij hopen dat dit ook het jaar wordt waarin we de wederopbouw starten.