Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IXB) en de begrotingsstaat van Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 2017 - Hoofdinhoud

Deze memorie van toelichting i is onder nr. 2 toegevoegd aan wetsvoorstel 34550 IX - Vaststelling begroting Financiën en Nationale Schuld 2017.

Officiële titel	Memorie van toelichting - Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Financiën (IXB) en de begrotingsstaat van Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 2017
Document­datum	20-09-2016
Publicatie­datum	02-05-2018
Kenmerk	34550-IX, nr. 2
Externe link	origineel bericht
Originele document in PDF

Tweede Kamer der Staten-Generaal

2

Vergaderjaar 2016-2017

34 550 IX Vaststelling van de begrotingsstaat van het

Ministerie van Financiën (IXB) en de begrotingsstaat van Nationale Schuld (IXA) voor het jaar 2017

Inhoudsopgave

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL 3

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING 4

• 1. 

  Leeswijzer 4

• 2. 

  De beleidsagenda 7

2.1 Het werkterrein van het Ministerie van Financiën op hoofdlijnen 7

2.2 Beleidsagenda 2017 7

2.3 De begroting op hoofdlijnen 12

2.4 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven 21

2.5 Beleidsdoorlichtingen 23

2.6 Overzicht garanties en achterborgstellingen 25

3 De beleidsartikelen (Financiën) 48

3.1 Artikel 1: Belastingen 48

3.2 Artikel 2: Financiële markten 67

3.3 Artikel 3: Financieringsactiviteiten publiek-private sector 73

3.4 Artikel 4: Internationale financiële betrekkingen 80

3.5 Artikel 5: Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen 85

3.6 Artikel 6: BTW-compensatiefonds 91

3.7 Artikel 7: Beheer materiële activa 94

• 4. 

  De niet-beleidsartikelen 96

4.1 Artikel 8: Centraal apparaat 96

4.2 Artikel 10: Nominaal en onvoorzien 100

• 5. 

  De beleidsartikelen (Nationale Schuld) 101

5.1 Artikel 11: Financiering staatsschuld 101

5.2 Artikel 12: Kasbeheer 107

kst-34550-IX-2 ISSN 0921 -7371 's-Gravenhage 2016

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

1

• 6. 

  Bijlagen 110

6.1 Rechtspersonen met een Wettelijke Taak en Zelfstandige Bestuursorganen 110

6.2 Verdiepingshoofdstukken 114

6.3 Moties en toezeggingen 128

6.4 Subsidieoverzicht 197

6.5 Evaluatie- en onderzoeksoverzicht 198

6.6 Begrippenlijst 202

6.7 Lijst met afkortingen 205

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

2

• A. 

  ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET BEGROTINGSWETSVOORSTEL

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel uitmaken van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 1, derde lid, van de Comptabiliteitswet 2001 elk afzonderlijk bij de wet vastgesteld. Het wetsvoorstel strekt ertoe om de onderhavige begrotingsstaten van het Ministerie van Financiën voor het jaar 2017 vast te stellen.

Alle voor dit jaar vastgestelde begrotingswetten tezamen vormen de Rijksbegroting voor het jaar 2017. Een toelichting bij de Rijksbegroting als geheel is opgenomen in de Miljoenennota 2017.

Met de vaststelling van deze wetsartikelen worden de uitgaven, verplichtingen en de ontvangsten van de begrotingsstaat van de Nationale Schuld en van de begrotingstaat van Financiën voor het jaar 2017 vastgesteld. De in de begroting opgenomen begrotingsartikelen worden in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht.

De Minister van Financiën,

J.R.V.A. Dijsselbloem

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

3

• B. 

  BEGROTINGSTOELICHTING

• 1. 

  LEESWIJZER

De begroting IX is opgebouwd uit negen beleidsartikelen met uiteenlopende beleidsterreinen en twee niet-beleidsartikelen. Deze beleidsartikelen weerspiegelen het gehele werkterrein van het Ministerie van Financiën inclusief het beheer van de staatsschuld en het kasbeleid van het Rijk.

De beleidsartikelen voor Financiën zijn:

• 1. 

  Belastingen

• 2. 

  Financiële markten

• 3. 

  Financieringsactiviteiten publiek-private sector

• 4. 

  Internationale financiële betrekkingen

• 5. 

  Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen

• 6. 

  BTW-compensatiefonds

• 7. 

  Beheer materiële activa

De niet-beleidsartikelen zijn:

• 8. 

  Centraal apparaat

• 10. 

  Nominaal en onvoorzien

De beleidsartikelen voor Nationale Schuld zijn:

• 11. 

  Financiering staatsschuld (transactiebasis)

• 12. 

  Kasbeheer (transactiebasis)

De begrotingstoelichting is als volgt opgebouwd. Hoofdstuk 2 bevat onder meer de beleidsagenda, de begroting op hoofdlijnen en een overzicht van de beleidsdoorlichtingen. Daarna volgen de beleidsartikelen (hoofdstuk 3 en 5) en niet-beleidsartikelen (hoofdstuk 4). Artikel 9 wordt niet meer genoemd omdat dit artikel, net als voorgaande jaren, niet meer in gebruik is. De budgettaire mutaties worden per artikel toegelicht in het verdiepingshoofdstuk in de bijlagen (hoofdstuk 6). Daarnaast zijn bijlagen opgenomen zoals het overzicht van rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT's) en zelfstandige bestuursorganen (ZBO's), de begrippenlijst en het overzicht met moties en toezeggingen.

De financiële monitor zal via een aparte internetbijlage bij de Miljoenennota gepubliceerd worden. Het begrotingsbeleid en algemeen financieel-economisch beleid worden toegelicht in de Miljoenennota en komen beknopt aan de orde in de beleidsagenda.

Financiële instrumenten

Bij het indelen van de uitgaven naar financieel instrument wordt aansluiting gezocht bij de rol en verantwoordelijkheid van de Minister. Hierdoor wordt de wijze waarop de uitgaven het ministerie verlaten leidend voor de indeling naar financiële instrumenten. Het Ministerie van Financiën maakt, naast de standaard financiële instrumenten zoals opdrachten, subsidies en garanties, ook gebruik van drie eigen instrumenten: rente, rekening-courant en deposito's, en financiering.

Het instrument rente komt onder meer terug op de artikelen 11 en 12 over de financiering van de staatsschuld en het kasbeheer. Bij artikel 11 en 12 wordt daarnaast gebruik gemaakt van het instrument leningen. In tegenstelling tot de meeste leningen op de Rijksbegroting gaat het daar om leningen die aan de Staat verstrekt worden voor de financiering van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

4

de staatsschuld. Op artikel 11 en 12 is ook het instrument rekeningcourant en deposito's opgenomen. Het gaat hier om de bankrekeningen waarop geldstromen van andere (lagere) overheden, de sociale fondsen en andere aan de rijksoverheid gelieerde instellingen in- en uitvloeien.

Het instrument financiering wordt gebruikt op artikel 3 bij onder meer kapitaalinjecties in staatsdeelnemingen. De definitie van financiering is als volgt: «van een financiering wordt gesproken, indien een financiële bijdrage aan een wederpartij wordt verstrekt als kapitaalverschaffing voor een investeringsgoed of als algemene vermogensverschaffing voor die wederpartij (een instelling, bedrijf of onderneming). Als een financiële bijdrage wordt verstrekt in de exploitatiesfeer, wordt gesproken van bekostiging. Bij een financiering voert de organisatie die de financiering ontvangt, de kapitaalverstrekking als kapitaalontvangst op de balans op.»

Financiering staatsschuld en kasbeheer

Sinds 2013 behandelt begroting IX tevens de schuld van de Nederlandse rijksoverheid. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de schuld die extern wordt gefinancierd, door bijvoorbeeld banken, beleggers en pensioenfondsen, en de schulden of tegoeden die verschillende aan de schatkist gelieerde instellingen - via het geïntegreerd middelenbeheer - hebben bij het Ministerie van Financiën. De extern gefinancierde schuld wordt in het artikel Financiering staatsschuld behandeld (artikel 11). Het geïntegreerd middelenbeheer wordt behandeld in het artikel Kasbeheer (artikel 12). Beide artikelen worden middels een aparte begrotingstaat vastgesteld.

De begroting van Nationale Schuld (artikel 11 en 12) heeft twee specifieke eigenschappen die zijn vastgelegd in de Comptabiliteitswet (CW). De eerste eigenschap is dat beide artikelen geen verplichting kennen om afzonderlijke ramingen op te nemen van de verwachte kasuitgaven en de verwachte juridisch vastgelegde financiële verplichtingen. Dit is het gevolg van de inherente onvoorspelbaarheid van de leenbehoefte van de Staat (artikel 11) en de fluctuerende geldstromen in het geïntegreerd middelenbeheer (artikel 12). De tweede eigenschap is dat de renteuitgaven en renteontvangsten van artikel 11 en artikel 12 in deze begroting niet op kasbasis, maar op transactiebasis worden verantwoord. Alle andere onderdelen van de rijksbegroting worden op kasbasis verantwoord. Dit is wettelijk vastgelegd in artikel 3, eerste lid van de Comptabiliteitswet. Er wordt bij artikel 11 en 12 dus niet gekeken naar de geldelijke betalingen en ontvangsten in het jaar, maar naar de rentekosten en renteopbrengsten die op transactiebasis aan een jaar worden toegerekend. Hiermee wordt voldaan aan de Europese voorschriften van het Europees Stelsel van Rekeningen (ESR) 2010.

Interventies ten behoeve van de financiële sector en maatregelen financiële stabiliteit Europa

Als gevolg van de kredietcrisis is door de Minister van Financiën een aantal maatregelen getroffen om het vertrouwen in de financiële sector en de reële economie te herstellen. In artikel 2 (paragraaf 3.2) wordt dieper ingegaan op het beleidsterrein financiële markten. Het beleid met betrekking tot ABN AMRO, ASR en SNS REAAL wordt toegelicht in artikel 3 (paragraaf 3.3). In artikel 4 (paragraaf 3.4) zijn de verstrekte garanties voor het stabiliteitsmechanisme en de lening aan Griekenland verwerkt. De effecten van de maatregelen met betrekking tot de kredietcrisis op de staatsschuld zijn verwerkt in artikel 11 (paragraaf 5.1).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

5

Groeiparagraaf

Ten opzichte van de begroting 2016 zijn drie verbeteringen doorgevoerd. De eerste verbetering is het verder optimaliseren van de beleidsagenda, een verbetering die is ingezet in de begroting 2016. In de begroting 2017 is voor de beleidsagenda aandacht besteed aan de haalbaarheid en toetsbaarheid van de doelen, en met welke instrumenten deze doelen bereikt dienen te worden.

De tweede verbetering is dat in de begroting 2017 een tabel met niet-juridisch verplichte uitgaven is opgenomen (paragraaf 2.4). Hierin staat per beleidsartikel aangegeven welk bedrag en percentage van de uitgaven juridisch en niet juridisch verplicht is, met een korte uitleg over de bestemming van de niet-juridisch verplichte uitgaven. Dit geeft in één oogopslag de budgetflexibiliteit per beleidsartikel weer.

Als laatste zijn binnen Artikel 1 Belastingen meerdere prestatieindicatoren aangescherpt, toegevoegd en geschrapt. De prestatieindicatoren zijn nu beter meetbaar en reflecteren de belangrijkste uitkomsten waarop de Belastingdienst kan sturen.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

6

• 2. 

  DE BELEIDSAGENDA

2.1 Het werkterrein van het Ministerie van Financiën op hoofdlijnen

De Minister van Financiën draagt de verantwoordelijkheid voor de voorbereiding en uitvoering van onder meer:

• a) 

  het algemeen financieel-economische en internationale financiële beleid;

• b) 

  het begrotingsbeleid en een doelmatig beheer van de Rijksfinanciën;

• c) 

  het financieringsbeleid;

• d) 

  het fiscale beleid;

• e) 

  het heffen, controleren en innen van de belastingen;

• f) 

  het beheer van roerende materiële activa van het Rijk.

Het begrotingsbeleid en het algemeen financieel-economisch beleid worden primair toegelicht in de Miljoenennota en komen slechts beknopt aan de orde in deze beleidsagenda. Ook de belastingontvangsten worden voornamelijk toegelicht in de Miljoenennota.

De financiën van de decentrale overheden, waarvoor de Minister van Financiën medeverantwoordelijk is, komen aan de orde in de Miljoenennota en in de begrotingen van het Gemeente- en Provinciefonds.

2.2 Beleidsagenda 2017

De beleidsagenda gaat in op ontwikkelingen die de begroting in financiële zin raken. In de beleidsartikelen worden de financiële informatie en beleidsinformatie die samenhangen met de voorgenomen uitgaven vermeld.

• 1. 

  Houdbare overheidsfinanciën

De schatkist op orde brengen is een van de pijlers onder het kabinetsbeleid. Dat gebeurt op gestage wijze, stap voor stap. Alleen een financieel schokbestendige overheid kan de maatschappelijke effecten van economisch zwaar weer dempen.

Het feitelijk tekort daalt in 2017 tot 0,5% van het bruto binnenlands product (BBP). Dat is een verbetering van 0,6%-punt ten opzichte van 2016. De schuld van de Europese Monetaire Unie (EMU-schuld) daalt van 63,4% van het BBP in 2016 tot 62,1% van het BBP eind 2017. Met deze verwachtingen laat het kabinet de overheidsfinanciën gezonder achter dan het geval was bij zijn aantreden. De Miljoenennota voor 2013 ging nog uit van een EMU-schuld van 71,9% van het BBP.

De overheidsfinanciën zijn nu beter toegerust op toekomstige uitdagingen dan vier jaar geleden toen het kabinet startte. Bovendien zijn de overheidsfinanciën op lange termijn houdbaar. Komende generaties kunnen tegen dezelfde belastingdruk genieten van dezelfde collectieve voorzieningen als de huidige generaties.

Als bijlage bij het rapport van de Studiegroep Begrotingsruimte is ook de beleidsdoorlichting naar het begrotingsbeleid gepubliceerd. Deze doorlichting laat onder meer zien dat de houdbaarheid van de overheidsfinanciën, zowel op korte als op lange termijn, fors is verbeterd de afgelopen jaren. De beleidsdoorlichting gaat daarbij ook in op het effect dat deze verbetering heeft gehad op de andere doelstellingen van het

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

7

begrotingsbeleid, namelijk het stabiliseren van de economie en het bevorderen van een efficiënte allocatie. De beleidsdoorlichting kijkt daarbij overigens langer terug dan de afgelopen kabinetsperiode.

• 2. 

  Investeringsagenda Belastingdienst (artikel 1 Belastingen)

De Investeringsagenda¹ waarmee de Belastingdienst in mei 2015 is gestart moet leiden tot een dienst die op termijn beter kan presteren, goedkoper wordt en meer in control is. In de Investeringsagenda worden de volgende verandergebieden onderscheiden: 1. Interactie met burgers en bedrijven, 2. Informatiegestuurd toezicht en inning, 3. Ontwikkeling Data & Analytics, 4. Sturing, verantwoording en effectmeting, en 5. Ondersteuning door informatievoorziening. De verandergebieden 1 en 2 voert de Belastingdienst uit binnen de kaders van zijn handhavingstra-tegie. De verandergebieden 3 t/m 5 zijn randvoorwaardelijk en ondersteunend aan de twee eerste verandergebieden.

De Belastingdienst beoogt met «handhaving» het gedrag van burgers en bedrijven zodanig te beïnvloeden dat zij structureel (fiscale) regels naleven (compliance). Dit zorgt voor de borging van de continuïteit van belastingopbrengsten en de rechtmatige betaling van toeslagen.

De eerste twee verandergebieden zijn gericht op een grondige vernieuwing van de primaire processen.

Verandergebied 1 is gericht op realisatie van een moderne interactie (het verkeer tussen de burger en de Belastingdienst). Dit zal zich in de toekomst vooral afspelen in een webportaal waarbij ondersteuning op maat geleverd kan worden. In 2017 worden hiervoor de eerste voorzieningen ontwikkeld waarmee burgers en bedrijven vanuit de website, en later ook vanuit de portals, gericht hun vragen kunnen stellen aan informanten van de Belastingtelefoon. Hierbij wordt het mogelijk om vanuit het persoonlijk domein verdiepingsinformatie via de website op te halen. Doordat de bezoeker zich kenbaar heeft gemaakt, wordt het mogelijk alleen die informatie aan te bieden die in die situatie relevant is. Bij «Toeslagen» is in het kader van moderne interactie het project «natuurlijke dialoog» gestart: toeslaggerechtigden worden actief benaderd om problemen op te lossen nog voordat de financiële afwikkeling plaatsvindt. Om daarnaast beter te kunnen voldoen aan de digitale verwachtingen van burgers en bedrijven, worden in 2017 de volgende producten opgeleverd: digitalisatie van de eerste aangifte «omzetbelasting van starters» en «suppleties omzetbelasting», en het inrichten van online betalen in diverse portalen van de Belastingdienst. Met deze laatst genoemde voorziening kan de burger direct aan zijn betaalverplichting voldoen wat leidt tot een verhoging van de compliance, een reductie van acceptgirokaarten en het terugbrengen van onvolledige betalingen.

In verandergebied 2 (Informatiegestuurd toezicht) geeft de Belastingdienst nadere invulling aan de handhavingsregie. De Belastingdienst kijkt daarbij op een systematische en gestructureerde manier naar alle belastingplichtigen en voert op centraal niveau analyses uit naar patronen en trends die wijzen op (de oorzaken van) niet-naleving. Op basis daarvan worden bewust keuzes gemaakt en prioriteiten gesteld voor de inzet van handha-vingsinstrumenten en de uitvoering van activiteiten (het sturen van de handhaving op basis van informatie). Door slimmer gebruikte maken van gegevens kan het nalevingtekort (zijnde het percentage belastingplich-

¹ https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-31066-236.html

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

8

tigen dat de regels niet naleeft) en het daaraan gerelateerde bedrag aan verschuldigde belastingen worden teruggedrongen. De Belastingdienst probeert daarmee zoveel mogelijk proactief en in de actualiteit te handelen in plaats van reactief te zijn. Dit gebeurt op verschillende manieren. In de invordering zijn extra opbrengsten te halen door het continu monitoren van nieuwe verhaalmogelijkheden. Het nieuwe risicomodel voor de inkomstenheffing (niet-winst) stelt de Belastingdienst in staat om beter de kans op een correctie in de aangifte te voorspellen. Voor de omzetbelasting (OB) wordt het nieuwe risicomodel ingezet bij de toetsing van verzoeken voor teruggave belasting over de toegevoegde waarde (btw). Voor de aanpak van OB-carrouselfraude zal met hulp van innovatieve netwerkanalyses de fraude eerder worden opgespoord. Om vroegtijdig faillissementsrisico's bij grote ondernemingen en midden- en kleinbedrijf (MKB) te signaleren en aan te pakken wordt het Early Warning System ontwikkeld met kengetallen en patronen met betrekking tot ondernemingen die in financiële problemen dreigen te geraken. Om verbeteringen in de uitwisseling van informatie tussen de Belastingdienst en het notariaat te bewerkstelligen worden notarisgegevens ten behoeve van diverse fiscale processen digitaal ontsloten.

Ten behoeve van de bestrijding van de legacy-problematiek bij de ICT Belastingdienst loopt het Programma Rationalisatie dat als doel heeft in drie jaar tijd (2015-2017) de verhouding tussen de kosten van beheer en onderhoud ICT versus nieuwbouw ICT te verbeteren van 85-15% richting de meer marktconforme verhouding van 70-30%. Dit gebeurt door het opruimen van lokaal ontwikkelde applicaties en door het saneren van dubbelingen in de verschillende systemen.

Wat de sturing betreft wordt gewerkt aan een bekostigingsmodel dat inzicht moet geven in de kosten van uitvoering van bestaande/nieuwe wetgeving en in de bijdrage van diverse werkprocessen. In het voorjaar van 2017 zal met een eerste conceptmodel worden proefgedraaid.

De investeringen voor bovengenoemde activiteiten worden in onderstaande tabel vermeld. Tevens worden de besparingen, gerelateerd aan de investeringsagenda, weergegeven.

Investeringen en besparingen Investeringsagenda Belastingdienst (bedragen x € 1 min.)

• 3. 

  Fiscale voornemens (artikel 1 Belastingen)

Vereenvoudiging van het belastingstelsel vormt een belangrijk onderdeel van de fiscale beleidsagenda. Onder vereenvoudiging verstaat het kabinet zowel het verbeteren van de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van het belastingstelsel door de Belastingdienst, als het terugdringen van administratieve lasten en het verduidelijken van regels of verminderen van het aantal regels. Meer informatie hierover is te vinden in de brief die de Staatssecretaris van Financiën op Prinsjesdag 2016 aan de Tweede Kamer heeft gestuurd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

9

Een ander hoofdpunt van het fiscale beleid is het tegengaan van belastingontwijking. Het kabinet zal zich ook in 2017 in Europees en internationaal verband blijven inzetten voor transparantie en informatieuitwisseling tussen Belastingdiensten van verschillende landen om zo belastingontwijking tegen te gaan. Daarnaast is onder Nederlands voorzitterschap van de Europese Raad in 2016 de richtlijn anti-belastingontwijking² aangenomen. Nederland heeft zich daarbij, net als alle andere 27 lidstaten van de Europese Unie, gecommitteerd aan maatregelen gericht op het tegengaan van belastingontwijking³. Het kabinet zal in 2017 een conceptwetsvoorstel aanbieden voor internetcon-sultatie, met het oog op implementatie van deze richtlijn per 1 januari 2019. Tegelijkertijd is belangrijk, in samenhang met de maatregelen tegen belastingontwijking, aandacht te hebben voor het behoud van een aantrekkelijk fiscaal vestigingsklimaat voor zowel binnenlandse als buitenlandse investeerders.

Tenslotte gaat Nederland in het kader van het bestrijden van belastingontwijking in 2017 door met de heronderhandeling van belastingverdragen met 23 ontwikkelingslanden om deze verdragen te voorzien van een antimisbruikbepaling.

• 4. 

  Een open, diverse en innovatieve financiële sector (artikel 2 Financiële markten)

De afgelopen jaren hebben de maatregelen op het terrein van de financiële markten vooral in het teken gestaan van het herstel van vertrouwen in de financiële sector. Er zijn zowel nationaal als Europees concrete stappen gezet naar een meer robuuste financiële sector met weerbare en stabiele banken. De oprichting van de bankenunie heeft hieraan mede bijgedragen en de komende jaren zal hier onverminderd aan worden gewerkt. Hierbij zal het vooral gaan om verdere uitwerking van de maatregelen die op dit moment worden afgesproken in het kader van de routekaart naar verbetering en versterking van de bankenunie.

Naast blijvende aandacht voor een robuuste en stabiele financiële sector, wordt gewerkt aan initiatieven die bijdragen aan een meer open, diverse en innovatieve Nederlandse financiële sector. Diversiteit, concurrentie en transparantie in de Nederlandse financiële sector leiden ertoe dat gevestigde marktpartijen worden uitgedaagd tot verlagen van prijzen en vergroten van keuzemogelijkheden voor consumenten en bedrijven. Dit bevordert de financiële stabiliteit en de economische groei.

De Nederlandse bankensector is zeer geconcentreerd. Enkele grote banken, die een breed spectrum aan activiteiten uitvoeren en een variëteit aan producten aanbieden, domineren de binnenlandse markten. Bovendien treden er de laatste jaren weinig tot geen nieuwe spelers toe tot de Nederlandse financiële sector. Ook toetreding van «traditionele» bancaire partijen is minimaal. Tegelijkertijd is er een opmars van technologische innovatie. FinTech-bedrijven - een verzamelbegrip voor (vaak jonge of startende) ondernemingen in de financiële sector die

² Richtlijn (EU) 2016/1164 van de raad van 12 juli 2016 tot vaststelling van regels ter bestrijding van belastingontwijkingspraktijken welke rechtstreeks van invloed zijn op de werking van de interne markt.

³ Richtlijn 2016/1164 bevat de maatregelen (i) een beperking van de aftrekbaarheid van rente in de vorm van een earnings-stripping-regeling, (ii) een regeling voor exitheffingen, (iii) een algemene antimisbruikregel, (iv) een regel voor gecontroleerde buitenlandse vennootschappen en vaste inrichtingen (cfc's) en (v) een regeling voor kwalificatieconflicten door hybride structuren.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

10

gebruik maken van technologische ontwikkelingen en een innovatief bedrijfsmodel hanteren - willen toetreden tot de Nederlandse financiële sector en de gevestigde instellingen trotseren. De huidige wet- en regelgeving en toezichtkaders zijn geschoeid op de leest van een niet-digitale wereld. Samen met De Nederlandsche Bank (DNB) en de Autoriteit Financiële Markten (AFM) wordt dan ook gewerkt aan initiatieven om FinTech-bedrijven te laten toetreden tot de Nederlandse financiële sector. Deze initiatieven hebben vooral betrekking op maatregelen ter verbetering van het vergunningverleningproces en mogelijkheden om te kunnen differentiëren in type vergunning in combinatie met meer proportionaliteit.

In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten zijn bedrijven in Nederland, net als elders in Europa, in sterke mate afhankelijk van bancaire financiering en is er vraag naar versterking van de mogelijkheden voor financiering. Verbeterde toegang tot de kapitaalmarkt heeft een aantal voordelen. Op macroniveau wordt hierdoor de financiering van de Nederlandse economie minder kwetsbaar. Ook geeft betere kapitaalmarkttoegang bedrijven een alternatief als banken in de problemen komen of om andere redenen minder krediet verlenen. Zowel op nationaal als Europees terrein zijn in dit kader recent stappen gezet. Voorbeelden hiervan zijn kredietunies en crowdfunding.

In Europees verband wordt er gewerkt aan het in de steigers zetten van een kapitaalmarktunie. De kapitaalmarktunie is gericht op het vergroten van de diepte van de kapitaalmarkt en het bevorderen van marktintegratie. Dit zal moeten leiden tot een verdere verdieping en verbreding van de financieringsmogelijkheden voor de reële economie. In navolging op het eerder uitgebracht groenboek kapitaalmarktunie heeft de Europese Commissie op 30 september 2015 het Actieplan kapitaalmarktunie gepresenteerd. Hierin staan bijvoorbeeld voorstellen van de Europese Commissie voor herziening van de verordeningen over Europese durfkapitaalfondsen (European Venture Capital Funds, afgekort EuVECA) en Socialeondernemingsfondsen (European Social Entrepreneurship Funds, afgekort EuSEF), een wetgevingsinititiatief over insolventie, en studies en evaluaties van de Europese Commissie ter ondersteuning van het komen tot een kapitaalmarktunie. Ook is er op de voorstellen om te komen tot een Europees kader voor eenvoudige, transparante en gestandaardiseerde securitisaties (simple, transparent and standardized securitisations, oftewel STS-securitisaties) - die ook deel uitmaakten van het Actieplan - eind vorig jaar voortvarend een Raadsakkoord bereikt. Op het moment dat het Europees Parlement ook haar standpunt heeft bepaald kunnen de triloogonderhandelingen van start gaan. Op een andere belangrijke pijler van de kapitaalmarktunie, de herziening van het Europese prospectusregime, is daarnaast op 8 juni 2016 onder Nederlands voorzitterschap een Raadsakkoord bereikt. Ook hier geldt dat op het moment dat het Europees Parlement haar standpunt heeft bepaald de onderhandelingen zullen starten.

• 5. 

  Financieel beheer en verkoop van de financiële deelnemingen (artikel 3 Financieringsactiviteiten publiek-private sector)

Zoals in de kabinetsvisie op de Nederlandse bankensector en de Kamer-brief over de toekomstplannen voor ABN AMRO en SNS REAAL werd verwoord, is het kabinet voornemens de belangen van de Staat in de financiële instellingen te verkopen. Het voornemen tot uiteindelijke verkoop van de aandelen van ABN AMRO en ASR is vrijwel direct na de verwerving van de aandelen in 2008 door het kabinet geuit. Op

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

11

20 november 2015 en 10 juni 2016 zijn respectievelijk ABN AMRO (opbrengst: € 3.838 min.) en ASR (opbrengst: € 1.057 min.) gedeeltelijk naar de beurs gebracht. De Staat zal haar hele belang in ABN AMRO en ASR de komende jaren verder afbouwen.

Op 28 juni 2016 heeft de Staat een koopovereenkomst getekend met Lone Star voor de verkoop van Propertize. De totale verkoopprijs bedraagt € 859,3 min. De overdracht van de aandelen vindt naar verwachting eind september plaats. Met betrekking tot de toekomst van SNS Bank heeft de Minister op 1 juli 2016 een brief naar de Kamer gestuurd. De Minister onderschrijft het oordeel van NLFI dat het te vroeg is om een besluit te nemen over de toekomst van SNS Bank. Zodra SNS Bank voldoende gereed is zullen de relevante opties voor toekomstige eigendomsstructuren verder worden uitgewerkt. NLFI geeft aan dat het twee tot drie jaren vergt om tot optimale lange termijn waardecreatie te komen. De Minister van Financiën zal de Kamer komend jaar infomeren over de voortgang. Tot slot zullen komend jaar stappen worden gezet om de voormalige holding van SNS REAAL, SRH, verder af te wikkelen.

2.3 De begroting op hoofdlijnen

In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen inzicht gegeven in de samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven en (niet-belasting)ontvangsten op begrotingshoofdstuk IX (Financiën en Nationale Schuld). Er wordt onderscheid gemaakt tussen de (niet-)beleidsartikelen 1 tot en met 10 (Financiën) en de beleidsartikelen 11 en 12 (Nationale Schuld). Eerst worden de belangrijkste mutaties vanaf de stand 1^e suppletoire begroting 2016 toegelicht. Daarna wordt er door middel van grafieken meer inzicht in de uitgaven en ontvangsten gegeven. In de verdiepingshoofdstukken wordt meer in detail ingegaan op samenstelling en ontwikkeling van de uitgaven en (niet-belasting)ontvangsten per artikel.

Beleidsartikelen Ministerie van Financiën

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

12

Toelichting

Investering digitale overheid

In het kader van de generieke digitale infrastructuur ontvangt de Belastingdienst middelen om communicatie met burgers en bedrijven technisch gezien mogelijk te maken.

Apparaatsuitgaven BD

De verwachte uitgaven als gevolg van het doorbelasten van uitgaven voor werkzaamheden aan derden, vallen lager uit. Deze nemen structureel met € 12,5 min. af. De ontvangsten worden met hetzelfde bedrag neerwaarts bijgesteld.

Overname schuld Propertize

Op 28 juni 2016 heeft de Nederlandse Staat een koopovereenkomst getekend met Lone Star voor de verkoop van de aandelen van Propertize. De Staat neemt daarbij de staatsgegarandeerde schuld van € 2,35 mld. van Propertize over. Daarnaast wordt € 29 min. van de verkoopprijs ingehouden om de toekomstige rentebetalingen te kunnen voldoen.

Kapitaalinjectie TenneT

Eind 2015 heeft TenneT de Staat als enig aandeelhouder verzocht om extra kapitaal ter beschikking te stellen om de wettelijk verplichte investeringen in het Nederlandse net te realiseren. Op basis van een second opinion, uitgevoerd door een extern deskundige, is geconcludeerd dat de investeringsagenda in Nederland inderdaad tot een kapitaalbehoefte leidt. Vanaf 2017 zal TenneT € 780 min. ontvangen, verspreid over drie tranches. Het feit dat er sprake is van een financiële transactie maakt dat de kapitaalinjectie niet relevant is voor het EMU-saldo en het uitgavenkader.

Uitkering aan Griekenland

Op 24 mei 2016 is de Eurogroep een pakket schuldmaatregelen voor Griekenland overeengekomen. Een van de afspraken is dat vanaf begrotingsjaar 2017 de toekomstige SMP- en ANFA-winsten, conform de afspraak uit het tweede leningenprogramma, weer kunnen worden doorgegeven aan Griekenland. Dit betekent dat de SMP- en ANFA-winsten uit 2016 niet uitgekeerd zullen worden aan Griekenland.

Aanpassing BCF

De mutatie betreft een bijstelling van de raming van het BCF op basis van de beschikking van het afgelopen jaar, aangevuld met het voorschot van het vierde kwartaal van het afgelopen jaar en driemaal het voorschot van het eerste kwartaal uit het lopende jaar.

Ruilvoetproblematiek

Een deel van de ruilvoetproblematiek die is toebedeeld aan de begroting van Financiën wordt ingevuld met middelen op het artikel Nominaal en onvoorzien.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

13

Toelichting

Apparaatontvangsten BD

De verwachte ontvangsten als gevolg van het doorbelasten van uitgaven voor werkzaamheden aan derden, vallen lager uit. Deze nemen structureel met € 12,5 min. af. De uitgaven worden met hetzelfde bedrag neerwaarts bijgesteld.

Boetes en schikkingen

De mutatie betreft een technische ramingsbijstelling op grond van meevallende realisaties.

Conversie schuld KNM

In juni 2016 is een groot deel van de vordering van het Ministerie van Financiën op de Koninklijke Nederlandse Munt (KNM) geconverteerd naar eigen vermogen. Mede dankzij het normaliseren van het vermogen kon KNM een noodzakelijke verlenging van de bankgarantie voor de Chili-order bewerkstelligen. Tevens kan KNM nieuwe orders financieren. Daarmee is er een betere uitgangspositie voor de verkoop van KNM, waartoe het kabinet in april 2016 besloot, gecreëerd. Het resterende deel van de vordering is omgezet in een lening.

Verkoop 1^e tranche ASR

Op 10 juni 2016 is ASR succesvol naar de beurs gebracht. Bij deze beursgang heeft de Staat 36,3% van de aandelen van ASR verkocht. Dit heeft € 1,06 mld. opgeleverd.

Verkoop aandelen Propertize

Op 28 juni 2016 heeft de Nederlandse Staat een koopovereenkomst getekend met Lone Star voor de verkoop van de aandelen van Propertize. Lone Star neemt, met haar consortiumpartner J.R Morgan, Propertize over voor € 895,3 min., inclusief een voorwaardelijk bedrag van € 22,5 min. en rentebetaling van € 29 min.

Overname schuld Propertize

Zie Uitgaven: Overname schuld Propertize

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

14

Dividenden staatsdeelnemingen

Vanwege recente marktontwikkelingen, waaronder de beursgang van ASR, wordt de raming voor de dividenden staatsdeelnemingen naar beneden bijgesteld.

Winstafdracht DNB

De meerjarenraming toont, ondanks de verwachte toekomstige balans-groei, een dalende trend. Deze daling wordt veroorzaakt door het aflopen van de hoogrentende portefeuilles en de dalende (negatieve) rentevergoeding waarmee voor de toekomstige aankopen in de eigen beleggings-en monetaire portefeuilles wordt gerekend.

Renteontvangsten Griekenland

Wegens een lagere CPB-rekenrente worden de ramingen van de renteontvangsten naar beneden bijgesteld.

Bijstelling premieontvangsten exportkredietverzekeringen

De ramingen van de premieontvangsten zijn geactualiseerd voor de jaren

2017 t/m 2020, waarbij de ramingen naar boven zijn bijgesteld.

Beleidsartikelen Ministerie van Financiën in grafieken

Uitgaven

De totale uitgaven op de artikelen 1 tot en met 10 bedragen € 6,6 mld. in 2017. Hiervan is € 3,0 mld. apparaatsuitgaven (zie grafiek 1). De overige uitgaven (excl. artikel 10, waarop € 0,1 mld. staat) zijn programmauitgaven (€ 3,4 mld., zie grafiek 2). De apparaatsuitgaven van de Belastingdienst worden in artikel 1 toegelicht, de apparaatsuitgaven van het kerndepartement in artikel 8.

Grafiek 1: apparaatsuitgaven (bedragen x€ 1.000)

■ Belastingdienst □ Kerndepartement

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

15

Grafiek 2: programma-uitgaven (bedragen x € 1.000)

I—121.045

De programma-uitgaven worden nader toegelicht in de artikelen. De grootste programma-uitgaven zijn: BTW-compensatiefonds (€ 2,9 mld., artikel 6), de kapitaalinjectie Tennet (€ 150,0 min., artikel 3) en de uitgaven aan de belasting- en invorderingsrente (€ 115,1 min., artikel 1).

Ontvangsten

De totale niet-belastingontvangsten op de artikelen 1 tot en met 10 bedragen € 5,5 mld. in 2017. Hiervan is € 73 min. apparaatsontvangsten (zie grafiek 3). De overige ontvangsten zijn programmaontvangsten (€ 5,4 mld., zie grafiek 4). De apparaatsontvangsten van de Belastingdienst worden in artikel 1 toegelicht, de apparaatsontvangsten van het kerndepartement in artikel 8.

Grafiek 3: apparaatsontvangsten (bedragen x € 1.000)

■ Belastingdienst □ Kerndepartement

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

16

Grafiek 4: programmaontvangsten (excl. belastingontvangsten) (bedragen x € 1.000)

■13.927

In grafiek 4 wordt een overzicht gegeven van de programma-ontvangsten op de departementale begroting van Financiën. De grootste programmaontvangsten zijn de dividenden en afdrachten staatsdeelnemingen (€ 1,2 mld., artikel 3), de belasting- en invorderingsrente (€ 392,6 min., artikel 1) en de ontvangsten van boetes en schikkingen (€ 248,8 min., artikel 1).

Meerjarig overzicht uitgaven en ontvangsten

Grafiek 5: overzicht uitgaven en ontvangsten (bedragen x € 1 mld.)

2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021

■ Uitgaven (linkeras) ■ Niet-belastingontvangsten (linkeras) - Belastingontvangsten (rechteras)

Grafiek 5 geeft een overzicht van de uitgaven en ontvangsten op de departementale begroting van het Ministerie van Financiën. De ontvangsten zijn uitgesplitst naar belasting- en niet-belastingontvangsten.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

17

In 2015 waren de ontvangsten hoger dan in latere jaren vanwege de verkoop van de 1^e tranche aandelen van ABN Amro (€ 3,8 mld.) en de afbetaling van het overbruggingskrediet van SNS Reaal (€ 1,1 mld.). In 2016 zijn de ontvangsten en uitgaven hoger vanwege de verkoop van de 1^e tranche aandelen van ASR (€ 1,1 mld.) en de verkoop van Propertize.

Garanties

Grafiek 6: uitstaande garanties (bedragen x € 1 min.)

4.164___--

In grafiek 6 wordt een overzicht gegeven van de uitstaande garanties op de begroting van Financiën in 2017. De grootste garanties zijn verleend aan het EFSF (€ 49,6 mld., artikel 4), DNB - IMF (€ 44,7 mld., artikel 4) en het ESM (€ 35,4 mld., artikel 4). Voor een uitgebreide toelichting op de verschillende garantieregelingen wordt verwezen naar paragraaf 2.6 «Overzicht garanties en achterborgstellingen».

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

18

Beleidsartikelen Nationale Schuld

In deze paragraaf wordt de verwachte staatsschuld aan het einde van ieder jaar weergegeven, alsmede de daarbij behorende rentekosten. De schuldtoerekening als gevolg van de European Financial Stability Facility (EFSF) is niet meegenomen. Deze wordt verantwoord in artikel 4.

• * 

  Als gevolg van afronding kan de som der delen afwijken van het totaal.

De indeling van de bovenstaande tabel is ten opzichte van de begroting 2016 aangepast om helder de renteposten te presenteren die meetellen in de bepaling van het EMU-saldo. Dit wordt bepaald door de Europese boekhoudregels (ESA-2010) die sinds september 2014 van kracht zijn. De regels schrijven voor dat uitgaven en inkomsten uit derivaten niet langer meetellen in de bepaling van het EMU-saldo. De renteopbrengsten van derivaten worden daarom voortaan apart in deze tabel zichtbaar gemaakt.

De bovenstaande tabel geeft ook de interne schuldverhoudingen met aan de schatkist gelieerde instellingen weer, zoals decentrale overheden, rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT's), Sociale Fondsen en Agentschappen.

Het Agentschap is sinds 2015 bezig om haar derivatenportefeuille te verkleinen om de looptijd van de staatsschuld te verlengen. Bij het beëindigen van een rentederivaat wordt de actuele marktwaarde van het derivaat verrekend tussen beide partijen. De in 2016 beëindigde derivaten hadden een marktwaarde die positief was voor het Agentschap. Hierdoor is tot nu toe in 2016 ongeveer € 4,3 mld. ontvangen. Deze incidentele ontvangsten zorgen voor een verlaging van de staatsschuld. Omdat de derivatenportefeuille de komende jaren waarschijnlijk verder zal worden afgebouwd worden de inkomsten en uitgaven als gevolg hiervan apart gepresenteerd in bovenstaande tabel («Opbrengst voortijdige beëindiging derivaten»).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

19

Belangrijkste mutaties rentelasten

In onderstaande tabel worden de belangrijkste mutaties in de rentekosten sinds de ontwerpbegroting 2016 weergegeven.

De rentelasten voor de staatsschuld liggen voor een groot deel vast doordat er rente betaald wordt op leningen die in het verleden zijn uitgegeven. De omvang van deze lasten volgt uit de tekortontwikkeling en daarmee de schuldopbouw in het verleden, de toenmalige rentestanden en de keuzes in het financieringsbeleid en het risicomanagement. Voor de nieuw uit te geven schuld worden de rentelasten geraamd op basis van de rentetarieven uit de meest recente raming van het Centraal Planbureau (CPB).

Mutaties in de geraamde rentelasten worden veroorzaakt door een aantal factoren. In de eerste plaats wijzigen de rentelasten als gevolg van nieuwe ramingen voor het kassaldo. Het kassaldo is het bedrag dat het Rijk jaarlijks tekort komt en dat dus geleend moet worden. Een hoger geraamd kassaldo heeft hogere geraamde rentelasten als gevolg. In de tweede plaats zorgen bijstellingen in de rekenrente voor mutaties in de geraamde rentelasten op toekomstige obligaties. Ten derde ontstaan mutaties bij het daadwerkelijk uitgeven van schuldpapier. Pas bij het daadwerkelijk uitgeven van schuld is bekend welk rentetarief exact betaald moet worden. Dit tarief kan afwijken waarmee tot dan toe in de raming rekening werd gehouden. Op dezelfde wijze heeft ook de samenstelling van de swapportefeuille een effect op de geraamde rente.

Hieronder wordt de verwachte staatsschuld aan het einde van iedere jaar weergegeven, alsmede de daarbij behorende rentelasten. De schuldtoerekening als gevolg van de EFSF is niet meegenomen. Deze wordt verantwoord in artikel 4 van de begroting IXB.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

20

Overzicht staatsschuld en rentelasten (bedragen x € 1 mld.)

2013 2014 2015 2016 2017

■ Staatsschuld (linkeras)

• - 

  Rentelasten staatsschuld (art. 11, vaste en vlottende schuld)

• - 

  Totaal rentelasten (art. 11 en 12, incl. rentelasten derivaten)

De omvang van de staatsschuld (artikel 11) ultimo 2017 bedraagt naar verwachting circa € 370 mld. De raming voor de rentelasten van de staatsschuld in 2017 bedraagt € 6,5 mld. Als ook de rentebaten uit derivaten en de rentebaten uit de interne schuldverhouding worden meegeteld bedragen de geraamde rentekosten € 4,9 mld.

2.4 Overzicht niet-juridisch verplichte uitgaven

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

21

Naam artikel (€ tot. uitg. art.)

Juridisch verplicht

Niet-juridisch verplichte uitgaven

Bestemming van de niet-juridisch verplichte uitgaven

2.5 Beleidsdoorlichtingen

Financiën

1 Belastingen Nee

Dienstverlening V V Nee

Toeslagen V V Nee

Overige onderdelen V Nee

2 Financiële markten V Ja

3 Financieringsactiviteiten publieke-private sector: V Ja

Publiek-private investeringen V Nee

Staatsdeelnemingen Nee

4 Internationale financiële betrekkingen V¹ V Ja

5 Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen V Ja

6 BTW-compensatiefonds V V Ja

7 Beheer materiële activa V Ja

Overig

Begrotingsbeleid V n.v.t. Nationale Schuld

11 Financiering staatsschuld V V Ja

12 Kasbeheer V Ja

¹ De beleidsdoorlichting van beleidsartikel 4 zou aanvankelijk eind 2015 aan de kamer aan de Tweede Kamer worden gestuurd. De uitvoering en uitwerking van de doorlichting bleek meer tijd te kosten dan voorzien (zie Kamerstukken II 2015-2016 31 935 nr. 29). De beleidsdoorlichting is in het voorjaar van 2016 aan de Tweede Kamer verstuurd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

22

Voor het meest recente overzicht van de realisatie van beleidsdoorlich-tingen, zie: http://www.rijksbegroting.nl/node/223

Toelichting

Algemeen

In de Regeling Periodiek Evaluatieonderzoek (RPE) is vastgelegd dat al het beleid met een zekere regelmaat dient te worden geëvalueerd in een beleidsdoorlichting. Dit kan tussen eens in de vier en zeven jaar zijn. Er moet volgens de RPE sprake zijn van een dekkende programmering van beleidsdoorlichtingen. De bovenstaande meerjarige planning van de beleidsdoorlichtingen voor Financiën is dekkend en voldoet aan de RPE-voorschriften.

Voor artikel drie wordt het onderdeel publiek-private investeringen doorgelicht nadat in 2013 reeds het onderdeel staatsdeelnemingen afzonderlijk is doorgelicht. Vanaf de volgende beleidsdoorlichting (2020) zal weer het gehele artikel worden doorgelicht.

In 2017 staan drie beleidsdoorlichtingen gepland:

• 1. 

  Belastingdienst (overige onderdelen, artikel 1);

• 2. 

  Financiële markten (artikel 2);

• 3. 

  Beheer materiële activa (artikel 7).

Voor een verdere onderbouwing van de meerjarenplanning zie de bijlage «Evaluatie- en onderzoeksoverzicht» (bijlage 6.5).

Artikel 1: Belastingen

Het artikel van de Belastingdienst is te omvangrijk om in één keer in het geheel te evalueren, en daarom is gekozen om de evaluatie op te splitsen in onderdelen. Het onderdeel «dienstverlening» is in 2015 geëvalueerd, «toeslagen» wordt in 2016 geëvalueerd en de overige onderdelen worden in 2017 geëvalueerd. De centrale onderzoeksvraag van de beleidsdoorlichting is in hoeverre het beleid met betrekking tot overige onderdelen doeltreffend en doelmatig is geweest.

Artikel 2: Financiële markten

In 2017 staat een beleidsdoorlichting gepland van artikel 2 Financiële markten. De centrale vraag van de beleidsdoorlichting is in hoeverre de beleidsmatige en financiële maatregelen die de Minister van Financiën heeft genomen bijdragen aan doelmatig en doeltreffend beleid voor een stabiele werking van financiële markten, met inachtneming van de rol en systeem- en stelselverantwoordelijkheid die de Minister in dit verband heeft.

Artikel 7: Beheer materiële activa

In 2017 staat een beleidsdoorlichting gepland van artikel 7 Beheer materiële activa. De centrale onderzoeksvraag van de beleidsdoorlichting is of het vervoeren, bewaren, vernietigen en verkopen van overtollige en in beslag genomen roerende zaken op een doelmatige wijze effectief is uitgevoerd waarbij een optimaal financieel resultaat is behaald. Belangrijk om op te merken is dat het overgrote deel van de ontvangsten die Domeinen Roerende Zaken (DRZ) jaarlijks realiseert, verantwoord wordt op de begrotingen van andere departementen. Deze doorlichting richt zich op de totale ontvangsten die DRZ als dienst realiseert.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

23

Plannen van aanpak

Sinds het aannemen van de motie Harbers⁴ in het najaar van 2014 wordt de Tweede Kamer voorafgaand aan de start van een beleidsdoorlichting geïnformeerd over de opzet en vraagstelling van de doorlichting zodat het mogelijk is om hierop invloed uit te oefenen. Doordat de motie Harbers pas is aangenomen na het vaststellen van de begroting 2015, zijn de plannen van aanpak van de beleidsdoorlichtingen in het begrotingsjaar 2015 met een aparte brief⁵ verzonden. De ervaringen van de diverse Kamercommissies met apart toegezonden brieven per beleidsdoorlichting zijn echter qua procedure en behandelwijze dusdanig bevallen, dat de commissie voor de Rijksuitgaven de ministeries heeft verzocht deze werkwijze voort te zetten. De plannen van aanpak zullen meelopen met de begrotingscyclus en uiterlijk op Prinsjesdag met een aparte brief aan de Tweede Kamer worden aangeboden.

⁴ Kamerstukken 2014-2015, 34 000, nr. 36.

⁵ Kamerstukken 2014-2015,31 935, nr. 15.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

24

c

• 0) 

  O)

c

(A O)

O

u ra

c

O

IA U

c

cs

co

O)

O N 0)

> O

(O oi

15 "g

CD <ö to CD

"u cd C I—

■d cd c r~-

T3 cd C <d

T3 cd c <£>

CD CD CO CD

E -

O Q.

t <

O

£ cd

o?5

£ cd

§ E

q t3

cd cd i_

S>1 S

^C 3 U q. <d

cd ">

'7Ï ^c cd

" cd ü

5 .ti "3

C ü ■-

ÏZ "> Q.

CD cD

Cü m cd

Z S ü

CD CD i_

S>1 S

^C 3 U

• Q. 

  <D

CD ">

'7Ï ^c CD

" CD ü

5 .ti "3

C ü ■-

ÏZ "> Q.

O Q_

CD cD i_

S>1 S

^C 3 U

• Q. 

  <D

CD ">

'7Ï ^c CD

" CD m

5 .ti "3 J J>

ÏZ "> Q.

• O) 

  CD .—

.£ o. ï

• - 

  -d ^

o m J>

^c IS ⁰¹

ca 5 c

O > >

CD cD i_

S>1 S

^C 3 U

• Q. 

  <D

CD ">

'7Ï ^c CD

" CD ü

5 .ti "3

C ü ■-

ÏZ "> Q.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

C

O

~o 0) c CD

"U Q) C CD

m

o ca

<D O

.2 c

"O 0)

ffl Q_

O m <

t <

^m r-

• ? 

  i

C .- O

2 co ™

£ z> 15

co co

<

O

m

O

00

<

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

26

"O

c

O

"O 0) C 1^-

"O 0) C 1^-

■O cd C CD

"ö 0) C (D

<

• 0) 

  li.

> 0)

.2 ,5|

"D c „ °> C

o o S E o>

b O.— i- O

t .E c 2 .E

,*5 • O C •

< c

0)

>

t3

0)

£ ® S -+5 c o) c

g> 2 8

cd cd cd > O) C ®

cd >

cd

b O) t .E

al

x io

• 0) 

  i!-

> O

.2 .S»

TJ C ,„ D) c

o o S E a)

_b_ o .—

_.._ ^ O) t.EÏJ.E

• 0) 

  0) .„ > -SÉ

o -

cd > "P E n

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

27

O

<

O Q.

■2 o §

0§5

£ 0)

§ E

q t3

^C 3 U

" O ü

5 .t; "3

J •>

ÏZ "> Q.

¹ O ^c Cü m «3

z !c ü

^C 3 U

o 0)

" o m

c <" .2

'> Q.

O Q_

^C 3 U

0)

5; 0)

c ü ■-

~ Q.

Ll '>

⁰⁵ r-

cd cd

N > i

c — c ^ra c

c cd § ü m j>

2 .!-§ § S 5»

cd n, c- cd ■

i_ cd ^ .£ <-

CD cD i_

S>1 S

^C 3 U

• Q. 

  <D

CD ">

'7Ï ^c CD

" CD ü

5 .ti "3

c B ■-

~ Q.

Ll '>

m

o ca

CD cD i_

S>1 S

^C 3 U Q. <D

CD ">

'7Ï ^c CD

" CD m

5 .ti "3

c B ■-

ÏZ "> Q.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

O O

0)

0)

ffl Q_

O m <

t3 -q

<

O

m

O

<

t <

n ^ [d w ^L-

2 O iï O 0)

>< o O) c <»

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

29

CO 00

< c

t <

n ^ (13 w ^l-

2 o ir o a)

E o> c

.E E S

i- 03 (0

Q> il <D Q>

■ J* CD > -^

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

30

Algemeen

Ontwikkelingen in uitstaande garanties

In onderstaande toelichting zijn de wijzigingen per regeling toegelicht. Ten opzichte van de begroting 2016 is er één nieuwe garantie afgegeven. De nieuwe garantie ziet toe op de Poverty Reduction and Growth Trust (PRGT), zie hiervoor ook het naar de Tweede Kamer gestuurde toetsingskader, dat is bijgevoegd bij de 1^e suppletoire begroting 2016. Aangezien de PRGT een faciliteit van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is, is deze garantie opgenomen onder de regel «DNB - IMF».

Horizonbepaling garantieregeling

Alle reguliere garantieregelingen worden in de periodieke beleidsdoorlich-tingen getoetst op nut en noodzaak. Voor de planning van deze periodieke evaluatie wordt verwezen naar het overzicht in de beleidsagenda en de bijlage «Evaluatie- en onderzoeksoverzicht» (bijlage 6.5).

Toelichting per risicoregeling

Garantieregelingen groter dan € 5 min. worden toegelicht.

• 2. 

  Terrorismeschades (NHT)

Doel en werking garantieregeling

De Nederlandse Herverzekeringsmaatschappij voor Terrorismeschaden (NHT) is in 2003 opgericht, nadat herverzekeraars en verzekeraars waren begonnen terrorismerisico's uit te sluiten in hun polissen. Binnen de NHT leveren verzekeraars, herverzekeraars en de Staat gezamenlijk een dekkingscapaciteit van € 1 mld. per jaar. De Staat heeft een garantie afgegeven voor de laatste € 50 min. van deze dekkingscapaciteit.

Beheersing risico's

De Staat en de NHT zijn overeengekomen om de participatie van de Staat na 2018 te beëindigen. Daarnaast zijn de risico's voor de Staat beperkt doordat de verzekeraars en herverzekeraars de eerste € 950 min. van de dekkingscapaciteit garanderen, daarna kan pas de garantie van de Staat worden aangesproken.

Premiestelling en kostendekkendheid

Tot en met het einde van de looptijd, 2018, wordt er premie geheven over het door de Staat afgegeven garantiebedrag van € 50 min. Deze middelen worden niet gestort in een begrotingsreserve. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze regeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 3. 

  WAKO (Kernongevallen)

Doel en werking garantieregeling

De Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen (WAKO) regelt de aansprakelijkheid van exploitanten van nucleaire installaties voor kernongevallen. De exploitant is verantwoordelijk voor schade bij kernongevallen. De exploitant moet deze aansprakelijkheid verzekeren tot een maximumbedrag van € 1,2 mld. Voor de staatsgarantie betaalt de exploitant jaarlijks een vergoeding aan de Nederlandse Staat.

Het doel van deze risicoregeling is tweeledig: enerzijds schadeloosstelling van slachtoffers indien zich een ernstig kernongeval in Nederland voordoet en anderzijds het internaliseren van kosten die met het gebruik

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

31

van kernenergie samenhangen. De Staat der Nederlanden staat voor zes installaties garant. Voor vijf installaties tot maximaal € 1,5 miljard per ongeval en voor één installatie voor maximaal € 2,3 miljard per ongeval. Het totale risico voor deze installaties bedraagt € 9,8 mld.

Beheersing risico's

Kerncentrales moeten voldoen aan strenge veiligheidseisen. De kerncentrale in Borssele is ook bestand tegen omstandigheden van buitenaf, zoals een aardbeving of overstroming. Uit onder andere de Europese stresstest blijkt dat Borssele voldoet aan de bestaande veiligheidseisen.

Kerncentrales staan onder streng nationaal en internationaal toezicht. Dit ligt vast in de Nederlandse wet en in internationale verdragen. Daarnaast staan in de vergunningen talrijke eisen aan een kerncentrale. Dit zijn bijvoorbeeld eisen om internationale contacten tussen kerncentrales te onderhouden om kennis en ervaringen uit te wisselen. Wettelijk toezicht in Nederland valt onder het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Het toezicht wordt uitgevoerd door de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming (ANVS). De ANVS ziet erop toe dat alle nucleaire installaties in Nederland de relevante veiligheidseisen naleven. Ook zorgt de ANVS dat veiligheids- en beveiligingsmaatregelen worden getroffen. Er zijn regelmatig contacten tussen de kerncentrales en de ANVS. Inspecteurs houden vaak ter plekke toezicht en controles. Zij kijken of de vergunningen worden nageleefd, of technische specificaties en de werkwijzen kloppen, en of voorgenomen wijzigingen aan installaties mogen worden uitgevoerd.

Op 1 januari 2015 is een wijziging van de WAKO in werking getreden waarmee de garantie van de Staat wordt ingeperkt. Middels deze wetswijziging wordt de garantie voor kerninstallaties, in het geval van een ongeval met beperkte gevolgen, teruggebracht tot het verdragsminimum van € 1,5 mld. Voor Borssele blijft de garantie staan op € 2,3 mld. Daarnaast is de kerninstallatie van Dodewaard sinds maart 2015 uitgesloten van de WAKO en vervalt hierdoor de € 1,5 mld. garantie die nog op de begroting stond. De kerncentrale van Dodewaard is in 1997 buiten bedrijf gesteld en alle splijtstoffen zijn sinds 2003 verwijderd waardoor het zeer lage risico op een ongeval (en zeer beperkte schade) niet meer in verhouding staat tot de verplichte verzekering van ruim € 22,5 min. die de exploitant moet afsluiten, en de verplichting voor de Staat om voor een bedrag van € 1,5 mld. garant te staan.

Premiestelling en kostendekkendheid

De doelstelling is dat het rendement voor de overheid (in de zin van premieontvangsten) een weerspiegeling is van de risico's voor de overheid. Voor de berekeningssystematiek wordt aangesloten bij de premieberekening die de markt hanteert voor kernongevalschadeverzekeringen. Door de relatief grote omvang van de garantie ten opzichte van de premie is het onmogelijk om op een redelijke termijn een begrotingsreserve te creëren die het risico afdekt; de premies worden daarom niet afgestort in een begrotingsreserve. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze regeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

32

• 7. 

  Single Resolution Fund

Doel en werking garantieregeling

In de verklaring van de ministers van de Eurogroep en Economic and Financial Affairs Council (Ecofin-raad) van 18 december 2013 is opgenomen dat er voor de overgangsperiode (2016-2023) van het gemeenschappelijke afwikkelingsfonds (Single Resolution Fund, SRF) voorzien zal worden in een systeem waarbij voor de afwikkeling van de bank(engroep) in laatste instantie brugfinanciering aan de Single Resolution Board (SRB) verstrekt kan worden. Brugfinanciering is noodzakelijk aangezien zich situaties kunnen voordoen waarbij de aanwezige middelen in het SRF ontoereikend zijn om de kosten voortkomend uit een afwikkelingscasus mee te financieren en het vervolgens niet (voldoende) mogelijk is om onmiddellijk ex-post bijdragen bij banken in de betreffende lidstaat te innen. Voor de geloofwaardigheid van het gemeenschappelijk afwikkelingsmechanisme (Single Resolution Mechanism, afgekort SRM) is het van cruciaal belang dat het SRF effectief en voldoende gefinancierd is.

Voor de vormgeving van brugfinanciering is gewerkt aan een systeem van individuele kredietlijnen van lidstaten. De totale omvang van alle individuele kredietlijnen van de lidstaten van de eurozone is gelijk aan het afgesproken streefbedrag van het SRF. Op dit moment is de omvang van het SRF bepaald op € 55 mld. De omvang van de individuele kredietlijnen is gelijk aan de omvang van het nationale compartiment in het SRF. Het Nederlandse compartiment is momenteel vastgesteld op circa € 4,16 mld., ofwel 7,57% van de totale omvang van de verwachte ex-ante contributies aan het SRF in de periode 2016-2023.

Beheersing risico's

Er kan geen direct beroep worden gedaan op het SRF om de verliezen van een instelling te absorberen of om de instelling te herkapitaliseren. Uitgangspunt bij afwikkeling is immers dat eventuele kosten of verliezen worden gedragen door aandeelhouders en crediteuren van een falende bank en niet de belastingbetaler. Ten aanzien van het opvangen van verliezen en herkapitalisatie geldt daarom dat ten minste 8% bail-in van de totale passiva inclusief eigen vermogen moet plaatsvinden. Hierna mag een bedrag van maximaal 5% van de totale passiva inclusief het eigen vermogen van de bank in afwikkeling worden aangewend uit het SRF. Alleen indien alle niet-preferente passiva, met uitzondering van in aanmerking komende deposito's, volledig zijn afgeschreven kan, indien nodig, een groter beroep worden gedaan op het fonds.

Als een beroep wordt gedaan op het SRF tijdens de overgangsperiode worden de middelen aangewend volgens een getrapt systeem. Daarbij zijn de nationale compartimenten van de lidstaten en de mate waarin zij zijn gemutualiseerd van belang. Deze compartimenten worden gevuld met vooraf te betalen (ex-ante) bijdragen door de banken in de aan de bankenunie deelnemende lidstaten. Het getrapte systeem tijdens de overgangsfase bestaat uit vijf treden. Pas als alle treden uit het getrapte systeem volledig zijn afgelopen kan de SRB gebruikmaken van de individuele kredietlijn van de lidstaat waar de afwikkelingscasus plaatsvindt.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

33

Premiestelling en kostendekkendheid

De kans dat er op de garantie (de «kredietlijn») getrokken wordt, is op zichzelf laag doordat een beroep op de garantie alleen kan worden gedaan in laatste instantie, nadat ten minste 8% bail-in heeft plaatsgevonden en na het doorlopen van het getrapte systeem van het SRF. Bij afwikkeling van een enkele instelling zal het risico tevens kleiner zijn dan bij de afwikkeling van meerdere instellingen tegelijkertijd of kort na elkaar. Verder neemt het risico dat een beroep moet worden gedaan op de garantie af als het fonds met de jaren meer gevuld raakt.

Aan lidstaten als Nederland, die hebben gekozen voor een kredietlijn zonder parlementaire goedkeuring voorafgaand aan iedere uitbetaling of tranchering, wordt een bereidstellingsprovisie betaald van 0,1%. De bereidstellingsprovisie wordt berekend over het bedrag onder de kredietlijn waar de SRB daadwerkelijk een beroep op kan doen en is zodoende afhankelijk van de totale middelen die aangewend kunnen worden uit het SRF, de uitstaande leningen en de externe financieringsmogelijkheden van de SRB. De inkomsten uit de bereidstellingsprovisie zijn behoedzaam geraamd. Daarbij is uitgegaan van het uitblijven van een resolutiecasus waardoor de middelen die aangewend kunnen worden uit het SRF toenemen en zodoende het beschikbare bedrag onder de kredietlijn en daarmee ook de bereidstellingsprovisie afnemen. Als het beschikbare bedrag onder de kredietlijn nul is, ontvangt de lidstaat geen bereidstellingsprovisie, omdat er dan überhaupt niet op de kredietlijn getrokken kan worden. De bereidstellingsprovisie wordt aan het einde van het jaar door de SRB vastgesteld en uiterlijk 20 dagen na het eind van het kalenderjaar aan de lidstaat betaald. Om bovenstaande reden is de bereidstellingsprovisie geraamd op nul.

In de situatie dat de SRB een beroep doet op de kredietlijn en (een deel) van de garantie wordt ingeroepen, ontvangt de Nederlandse Staat rente, welke gelijk is aan de financieringskosten vastgesteld op de dag dat de SRB het verzoek heeft ingediend om gebruik te maken van de kredietlijn (of in het geval dat de lening verlengd wordt, op de dag dat de SRB vraagt om de verlenging van de lening).

• 8. 

  DNB winstafdracht

Doel en werking garantieregeling

Het Ministerie van Financiën heeft in 2013 een garantie afgeven om risico's op de balans van DNB af te dekken die voortvloeiden uit de steunmaatregelen aan de crisislanden. DNB is door deze steunmaatregelen tijdelijk blootgesteld aan grotere risico's op haar balans. DNB betaalt geen premie aan de Staat voor de afgegeven garantie, maar heeft sinds het afgegeven van de garantie conform de statuten 95% van de winst aan de Staat uitgekeerd. De winsten die DNB behaalde op de steunmaatregelen maakten onderdeel van deze winsten uit. Door de afspraken die het Ministerie van Financiën en DNB in maart 2016 hebben gemaakt over het opbouwen van een voorziening is het de verwachting dat DNB een groot gedeelte van de winsten die voortvloeien uit de steunmaatregelen ook aan de voorziening zal toevoegen⁶.

Kamerstukken II 2015-2016 32 013, nr. 124.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

34

Beheersing risico's

De in 2013 afgegeven overheidsgarantie loopt af in maart 2018. DNB informeert het Ministerie van Financiën periodiek over de ontwikkeling van de risico's van de gekwalificeerde activa. Als in maart 2018 blijkt dat de risico's op de balans van DNB kleiner zijn dat het eigen vermogen plus voorziening, dan wordt de garantie mogelijk niet verlengd. Hierbij zullen ook de afspraken die DNB en het Ministerie van Financiën in maart 2016 hebben gemaakt worden betrokken.

Premiestelling en kostendekkendheid

DNB betaalt geen premie. DNB heeft de afgelopen jaren 95% van de winst afgedragen aan het Ministerie van Financiën. Deze middelen zijn niet gestort in een begrotingsreserve. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze regeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 10. 

  Garantie Propertize

Doel en werking garantieregeling

De Staat had een garantie verstrekt op de financiering van de vastgoedbeheerorganisatie Propertize. Zonder deze garantie van de Staat was het niet mogelijk voor Propertize om financiering aan te trekken in de markt. De garantie had begin 2016 een hoogte van € 2,63 mld. Op 28 juni 2016 heeft de Staat een koopovereenkomst getekend met Lone Star voor de verkoop van de aandelen van Propertize. De Staat neemt daarbij de staatsgegaran-deerde schuld van Propertize over. De huidige staatsgarantie op de financiering van Propertize en bijbehorende garantiepremie komt daarmee te vervallen omdat de Staat niet langer risico loopt op Propertize met betrekking tot deze obligaties.

Beheersing risico's

Door de overdracht van de staatsgegarandeerde schuld van Propertize naar de Staat vervalt dit risico.

Premiestelling en kostendekkend heid

Door de overdracht van de staatsgegarandeerde schuld van Propertize naar de Staat vervalt de garantiepremie.

• 11. 

  Garantie en vrijwaring inzake verkoop en financiering van staatsdeelnemingen

Doel en werking garantieregeling

De Staat heeft garanties en vrijwaringen afgegeven aan verschillende deelnemingen die het gevolg zijn van de verkoop van staatsdeelnemingen. Aan de Sdu (€ 30 min.), Fortis Corporate Insurance (€ 5,5 min.) en Westerschelde Tunnel (€ 167,5 min.) zijn garanties en vrijwaringen verstrekt. Bij de verkoop van een belang kan het voorkomen dat de koper bepaalde garanties vraagt voor niet in de balans verwerkte posten. Dit is gebruikelijk bij fusies en overnames. Op deze manier wordt het risico van de acquisitie voor de koper verminderd, waardoor voorkomen wordt dat er een overeenkomst gesloten wordt tegen een lagere prijs.

Daarnaast heeft de Staat specifieke garanties en vrijwaringen verstrekt om de financiering van staatsdeelnemingen NS (€ 448,7 min.), NWB Bank (€ 1,1 min.) en TenneT (€ 300 min.) mogelijk te maken. Het Ministerie van Financiën heeft als aandeelhouder aan TenneT Holding een garantie afgegeven ten gunste van de Stichting Beheer Doelgelden. De middelen

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

35

uit deze Stichting dienen altijd direct beschikbaar te zijn, bijvoorbeeld indien er een investering in interconnectiecapaciteit dient te worden gedaan. Daarnaast garandeert de Staat leningen die NS heeft afgesloten via Eurofima. Eurofima is een multilaterale bank, opgericht op basis van een Europees verdrag, die zich specialiseert in de financiering van rollend materieel. Alle nationale Europese spoorvervoerders kunnen onder deze regeling financiering aantrekken onder garantie van het land van herkomst.

Beheersing risico's

Voor de beheersing van het risico is een eindtermijn en maximumbedrag opgenomen. De garanties en vrijwaringen lopen de komende jaren af, het laatste deel in 2020. De premieontvangsten van TenneT worden afgestort in een begrotingsreserve. Ultimo 2015 was de omvang van de begrotingsreserve € 25,6 min.

Premiestelling en kostendekkendheid

Er worden premies betaald over de garanties die zijn afgegeven vanwege het belang om financiering van staatsdeelnemingen mogelijk te maken. Voor de garantie van TenneT ontvangt de Staat een premie van € 4,8 min. op jaarbasis. NS heeft in totaal € 450 min. geleend bij Eurofima, waarvoor de Staat een garantiefee ontvangst van de NS. De onderliggende leningen zijn op verschillende momenten afgesloten waardoor de door NS te betalen garantiefee per lening verschilt. De berekening van de fee is als volgt:

• - 

  over € 65,7 min. een fee van 15 basispunten;

• - 

  over € 355,5 min. sinds half december 2011 een fee van 23 basispunten;

• - 

  over de resterende waarde van € 28,8 min. betaalt de NS geen fee.

Met uitzondering van Tennet worden de premieontvangsten die de Staat van de overige deelnemingen ontvangt niet gestort in een begrotingsreserve.

13, 14, en 15. EFSF, EFSM en ESM

Doel en werking garantieregeling

In 2010 is besloten tot de oprichting van de Europese noodmechanismen European Financial Stabilisation Mechanism (EFSM), European Financial Stability Facility (EFSF) en tot de oprichting van een permanent noodme-chanisme: het European Stability Mechanism (ESM). Via deze noodmechanismen kan steun worden verstrekt aan landen in nood onder strikte voorwaarden. Op dit moment staat Nederland voor€ 49,6 mld. garant voor het EFSF, € 2,8 mld. voor het EFSM en € 35,4 mld. voor het ESM. Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse gewicht en daarmee het aandeel in de EU-begroting, op basis van het bruto nationaal inkomen (BNI), is de bestaande garantieverplichting voor EFSM bijgesteld. De noodfondsen ontvangen rentevergoedingen voor de verstrekte leningen.

Beheersing risico's

De regeling betreft financiële steun aan landen middels een leningenprogramma met strikte voorwaarden dat door het EFSF, EFSM en ESM in tranches wordt uitgekeerd, na een positief oordeel van de instituties - de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het IMF - over de voortgang van het programma. Het leningenprogramma is erop gericht dat het land dat steun ontvangt zo spoedig mogelijk weer een

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

36

houdbare financieel-economische positie heeft en weer toegang krijgt tot de financiële markten.

Op het moment dat een lidstaat, die steun uit het EFSF ontvangt, niet aan de betalingsverplichtingen van het EFSF kan voldoen en als gevolg daarvan het EFSF haar schuldeisers niet meer kan betalen, zal Nederland naar rato haar aandeel in de garantie moeten bijdragen aan het EFSF. Als andere landen die garanties hebben verleend op dat moment niet in staat zijn hun bijdrage aan het EFSF te voldoen, dan zal Nederland (samen met andere lidstaten) hier ook (naar rato) voor moeten betalen. Nederland krijgt hierdoor een vordering op de in gebreke blijvende garanderende lidstaat. Zodra het EFSF garanties inroept heeft dit effect op het EMU-saldo.

Om de financiële ondersteuning vanuit het EFSM te kunnen financieren is de Europese Commissie gemachtigd om namens de Europese Unie (EU) geld aan te trekken op de kapitaalmarkten. Deze leningen worden via de EU-begroting gegarandeerd door de EU-lidstaten. Zodra het EFSM garanties inroept, betekent dit een effect op de Nederlandse schuld en het EMU-saldo.

Het ESM kent een andere kapitaalstructuur, waardoor de risico's voor landen die garanties verstrekken zijn ingeperkt. De risico's worden daarnaast beheerst doordat het ESM een preferente schuldeiser status (preferred creditor) kan claimen over andere crediteuren (behalve die van het IMF). Indien lidstaten die steun hebben ontvangen uit het ESM niet in staat zijn om aan de betalingsverplichtingen van het ESM te voldoen en als gevolg daarvan het ESM haar schuldeisers niet meer kan betalen, dan zal het ESM deze verliezen moeten opvangen. Het ESM zal dan eerst putten uit het reservefonds, daarna uit het volgestort kapitaal en als laatste optie pas het oproepbaar kapitaal(garanties) oproepen. Als andere garanderende landen op dat moment niet in staat zijn hun bijdrage aan het ESM te voldoen, dan zal Nederland (samen met andere lidstaten) hier ook (naar rato) voor moeten betalen. Nederland krijgt hierdoor een vordering op de in gebreke blijvende garanderende lidstaat. Zodra het ESM garanties inroept, betekent dit een effect op de Nederlandse schuld en het EMU-saldo.

Premiestelling en kostendekkendheid ESM/EFSF

De rente die de verschillende programmalanden momenteel betalen aan het ESM en het EFSF is afhankelijk van de rente waarvoor het ESM/EFSF op de geld- en kapitaalmarkt leent (zogenaamde cost of funding). Het verschuldigde rentepercentage is een samenstelling van de rente die het ESM/EFSF betaalt voor obligatie-uitgiftes met verschillende looptijden. Op basis van de op de markt aangetrokken middelen berekent het ESM/EFSF op dagbasis de gemiddelde financieringskosten, welke worden doorberekend aan de programmalanden. Daarnaast betalen lidstaten die steun ontvangen van het ESM/EFSF aan het ESM/EFSF bij ontvangst van een lening een service fee van 50 basispunten, jaarlijks een service fee van 0,5 basispunten en een commitment fee. Lidstaten betalen aan het ESM ook nog een renteopslag, waarbij de hoogte afhangt van het gekozen instrument. De exacte opslagen zijn vastgelegd in de beprijzingsrichtsnoer van het ESM. De renteopslag van het EFSF is vastgesteld op nul.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

37

EFSM

De prijsstelling van het EFSM kent als uitgangspunt dat deze direct worden doorgegeven aan de specifieke programmalanden tegen dezelfde rente als waarvoor de Europese Commissie inleent. Dit zijn de financieringskosten. De renteopslag op de EFSM-leningen is vastgesteld op nul. Naar aanleiding van een verandering in het Nederlandse aandeel in de EU-begroting, op basis van het BNI, zijn de bestaande garantieverplichting voor zowel het EFSM als de EU-betalingsbalanssteun bijgesteld.

De steun die iedere EU-lidstaat inlegt is (mede-)afhankelijk van het relatieve BNI van iedere lidstaat ten opzichte van het totale BNI van de EU. Geraamd wordt dat in 2017 het Nederlandse aandeel in het totale BNI van de EU 4,68% bedraagt, een daling van 2 basispunten t.o.v. 2016. De Nederlandse bijdrage wordt daarom met € 12 min. verlaagd.

• 16. 

  EIB-kredietverlening in ACP en OCT

Doel en werking garantieregeling

De European Investment Bank (EIB) verricht activiteiten in de landen in Sub-Sahara Afrika, het Caribisch gebied en de Stille Oceaan (ook wel de Afrikaanse, Caribische en Pacifische landen genoemd, afgekort ACP-landen), alsmede in Europese Overzeese Gebieden (Overseas Countries and Territories, afgekort OCT-landen). De projecten richten zich op economische ontwikkeling van deze landen via de ontwikkeling van de private sector en de financiële sector, investeringen in infrastructuur en het verbeteren van het ondernemingsklimaat. Een deel van deze activiteiten wordt bekostigd met een «revolverend fonds» dat gefinancierd wordt door het European Development Fund (EDF). De EIB financiert daarnaast ook activiteiten uit eigen middelen. Op deze eigen middelen hebben de lidstaten een garantie afgegeven om het politieke risico dat op deze activiteiten wordt gelopen af te dekken.

Beheersing risico's

Om inspraak van de lidstaten in financieringsbesluiten, gefinancierd uit zowel EDF als eigen middelen, te waarborgen is er een comité opgericht waar alle lidstaten in vertegenwoordigd zijn. Dit comité beoordeelt alle investeringsvoorstellen inhoudelijk en brengt advies uit aan de EIB Board inzake eventuele goedkeuring. Tevens heeft het beheer van de portefeuille dezelfde waarborgen als de EIB-portefeuille binnen de EU.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen worden gestort in de begrotingsreserve. Door de aandeelhouders wordt geen dividend of vergoeding gevraagd, aangezien zij de garantie zonder winstbejag ten dienste van de gemeenschappelijke doelstellingen van de EIB/EU-lidstaten in de ACP- en OCT-landen hebben gesteld. Rendementen op investeringen komen wel ten goede aan het eigen vermogen van de EIB, welke de aandeelhouders, waaronder Nederland, toebehoort. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

38

• 17. 

  Kredieten EU-betalingsbalanssteun

Doel en werking garantieregeling

De Europese Betalingsbalansfaciliteit is bedoeld voor niet-eurolanden met feitelijke of ernstig dreigende moeilijkheden met betrekking tot de lopende rekening van de betalingsbalans of het kapitaalverkeer. De EU draagt bij aan de stabiliteit door het verstrekken van leningen via de Betalingsbalansfaciliteit. Alleen lidstaten die de euro (nog) niet hebben ingevoerd kunnen aanspraak maken op de Betalingsbalansfaciliteit. Om de financiële ondersteuning te kunnen financieren is de Europese Commissie gemachtigd om namens de EU geld aan te trekken op de kapitaalmarkten. Deze leningen worden gegarandeerd door de EU-lidstaten via de EU-begroting. Uit de betalingsbalansfaciliteit kan voor een maximum aan € 50 mld. aan leningen worden verstrekt. Geraamd wordt dat in 2017 het Nederlandse aandeel in het totale BNI van de EU 4,68% bedraagt, een daling van 2 basispunten ten opzichte van 2016. De Nederlandse bijdrage wordt daarom met € 10 min. verlaagd. Het Nederlandse aandeel in deze garantie komt rekening houdend met deze verlaging uit op circa € 2,3 mld.

Beheersing risico's

Het verstrekken van leningen gaat altijd gepaard met een risico. Het doel van de Betalingsbalansfaciliteit is juist om de financiële stabiliteit van de gehele EU te waarborgen opdat risico's voor de Nederlandse economie, financiële sector en begroting niet escaleren. Doordat de Europese Commissie op grond van een impliciete garantie van de EU-begroting leningen kan verstrekken hoeven de EU-lidstaten geen kosten te maken voor het verstrekken van deze leningen. Het uitstaande risico komt als promemorie in de EU-begroting. De eventuele rentemarge (verschil tussen rente bij in- en uitlenen) wordt verrekend in de afdrachten van de lidstaten (inkomstenkant van de EU-begroting).

Premiestelling en kostendekkendheid

De rente die steunontvangende landen betalen voor financiële steun van de Betalingsbalansfaciliteit is gelijk aan de financieringskosten die de Europese Commissie maakt. In de periode 2008-2011 is een totaalbedrag van € 13,4 mld. aan leningen verstrekt aan Hongarije, Letland en Roemenië. Van deze programma's zijn alle tranches uitgekeerd en Hongarije en Letland zijn reeds begonnen met terugbetalen van de leningen. Het openstaande bedrag van de faciliteit aan deze drie landen is circa € 13,4 mld. (stand juli 2015). Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 18. 

  en 19. Wereldbank Groep

Doel en werking garantieregeling

De Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA) is een onderdeel van de Wereldbank Groep. Deze organisatie ondersteunt de private sector bij het verzekeren van buitenlandse investeringen. De activiteiten van MIGA worden gefinancierd door aandelenkapitaal (paid-in) en de rest wordt verstrekt in de vorm van garanties (callable capital). Een ander onderdeel van de Wereldbank Groep is de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD, oftewel de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling). IBRD functioneert als een soort coöperatieve bank, waarvan lidstaten aandeelhouder zijn. Op basis van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

39

ingelegd aandeelkapitaal en garanties, leent IBRD in op kapitaalmarkten en worden leningen verstrekt.

Beheersing risico's

De garanties kunnen alleen worden ingeroepen door de IBRD op het moment dat de IBRD niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen en failliet dreigt te gaan. De kans dat dit gebeurt wordt als zeer klein aangemerkt. De IBRD voert namelijk een prudent beleid met als expliciet doel het risico op een «call on capital» te minimaliseren en het liquiditeiten risicobeleid van de IBRD is conservatief. De leenportfolio van de IBRD functioneert ondanks de crisisjaren goed. Dit komt mede doordat de Wereldbank mondiaal opereert waardoor de portefeuille goed gediversifieerd is. De bank heeft geen winstmotief en hecht veel waarde aan de AAA-status (stabiel) die de instelling in staat stelt voordelig te lenen op de kapitaalmarkt. Tevens heeft de Bank een zogenaamde Preferred Creditor Status. Dit houdt in dat lenende landen de IBRD voorrang verschaffen bij betaling indien zij moeite hebben om aan hun verplichtingen te voldoen.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen gestort worden in een begrotingsreserve. De financiële voordelen van de garantie worden door de IBRD middels betere leenvoor-waarden doorberekend aan de klantlanden, waarmee het bijdraagt aan de realisatie van de door IBRD opgelegde beleidsdoelstellingen. Het instellen van een premie zou de bijdrage van de IBRD aan het maatschappelijke doel verminderen. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 20. 

  EBRD

Doel en werking garantieregeling

De European Bank for Reconstruction and Development (EBRD, oftewel de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling) is opgericht om de landen in Midden- en Oost-Europa en de voormalige Sovjet Unie bij te staan in hun transitie naar een democratie en naar een markteconomie. Inmiddels is het operatiegebied uitgebreid met een aantal Centraal-Aziatische landen en enkele landen in de Zuidoostelijk Mediterrane regio. Het mandaat van de Bank is specifiek gericht op de transitie van (aanvankelijk ex-communistische) economieën naar markteconomieën met een robuuste private sector en integratie daarvan in de wereldeconomie. De EBRD wordt gefinancierd door aandelenkapitaal, waarvan zo'n 20% is ingelegd door de lidstaten (paid-in) en de rest wordt verstrekt in de vorm van garanties (callable capital).

Beheersing risico's

De garantie kan alleen worden ingeroepen door de EBRD wanneer de bank niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen en de bank dus failliet dreigt te gaan. De kans dat dit gebeurt wordt als klein aangemerkt. De EBRD voert een prudent beleid. Het liquiditeit- en risicobeleid zijn conservatief. De leenportfolio van de EBRD doet het historisch gezien goed en de bank maakt winst. Mede daardoor heeft de EBRD een sterke kapitaalpositie met een gezonde verhouding tussen de portfolio en de capaciteit om het risico in de portfolio te dragen. Het beleid is erop gericht dat kapitaalgaranties nooit ingeroepen hoeven te worden. De EBRD wordt door alle kredietbeoordelingbureaus dan ook als betrouwbaar aangemerkt (AAA, stabiel). De bank heeft een «Preferred Creditor Status». Tevens

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

40

heeft de board van de bank een Audit Committee dat de risico's van de Bank nauwgezet in de gaten houdt. Er is een Internal Audit Committee dat toeziet op de kwaliteit van procedures en processen (deze rapporteert aan de president van de bank).

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen worden gestort in een begrotingsreserve. Het is immers de wijze waarop het ingelegd kapitaal wordt gefinancierd. Noch voor het ingelegde noch voor het oproepbare kapitaal wordt door de aandeelhouders een dividend of vergoeding gevraagd, aangezien zij het zonder winstbejag ten dienste van de gemeenschappelijke doelstellingen van de EBRD hebben gesteld. Rendementen op investeringen komen wel ten goede aan het eigen vermogen van de EBRD, welke de aandeelhouders, waaronder Nederland, toebehoort. Uit het eigen vermogen worden regelmatig (beperkt) middelen onttrokken met goedkeuring van de Raad van Gouverneurs, bijvoorbeeld voor het EBRD-fonds waaruit onder andere technische-assistentie-activiteiten worden betaald of het door de EBRD beheerde Chernobyl Shelter Fund. Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 21. 

  EIB

Doel en werking garantieregeling

De EIB heeft tot taak, met een beroep op de kapitaalmarkten en op haar eigen middelen, bij te dragen aan een evenwichtige en ongestoorde ontwikkeling van de interne markt in het belang van de EU. Op basis van kapitaal en garanties van de lidstaten leent de EIB op de kapitaalmarkt waarmee het middelen genereert voor investeringen in zowel de publieke als de private sector.

Beheersing risico's

Garanties kunnen alleen worden ingeroepen door de EIB op het moment dat de bank niet meer aan haar verplichtingen kan voldoen. De kans dat dit gebeurt wordt echter als klein aangemerkt, omdat de EIB een zeer prudent risicobeleid voert dat als doel heeft kapitaalgaranties nooit te hoeven inroepen. De leenportfolio van de EIB functioneert historisch gezien goed en de bank maakt winst. De externe kredietbeoordelingbu-reaus (Moody's, S&P and Fitch) geven de EIB een AAA/Aaa rating. Deze sterke rating is een reflectie van de kwalitatief hoogwaardige portefeuille van de EIB en de sterke steun van een aantal kredietwaardige aandeelhouders (met name Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Nederland). De bank heeft geen winstmotief en hecht veel waarde aan de AAA-status die de instelling in staat stelt voordelig in te lenen op de kapitaalmarkt. De bank heeft een Preferred Creditor Status.

Tevens heeft de board van de bank een risk committee dat de risico's van de bank in de gaten houdt en is er een onafhankelijk audit committee (bestaande uit financiële experts, toezichthouders en auditors) dat rechtstreeks rapporteert aan de Gouverneurs van de EIB (Ministers van Financiën). Dit comité ziet onder andere toe op naleving van de regels voor toereikendheid van kapitaal en liquiditeit van de EU (Capital Requirement Directives, afgekort CRD) en Bazel, waarbij de bank overigens conform haar eigen beleid ver boven de daarin vastgelegde minima uitsteekt.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

41

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen worden gestort in een begrotingsreserve. Noch voor het ingelegde noch voor het oproepbare kapitaal wordt door de aandeelhouders/lidstaten een dividend of vergoeding gevraagd, aangezien zij het zonder winstbejag ten dienste van de gemeenschappelijke doelstellingen van de EIB/EU-lidstaten hebben gesteld. Rendementen op investeringen komen wel ten goede aan het eigen vermogen van de EIB, welke de aandeelhouders, waaronder Nederland, toebehoort. Zou de EIB ooit worden opgeheven dan zou dit kapitaal terugstromen naar de aandeelhouders (overigens is er wel eenmaal in het bestaan van de EIB dividend verstrekt aan de aandeelhouders toen het kapitaal van de bank uitzonderlijk hoog was in verhouding tot de behoefte). Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 22. 

  DNB- IMF

Doel en werking garantieregeling

Bij het IMF gaat het om een garantie die de Nederlandse Staat aan DNB verleent om het risico te dekken indien het Fonds in gebreke blijft. De garantieverstrekking is daarmee dus in feite een nationale aangelegenheid. Deze garantie staat wel op de begroting, maar wordt alleen ingeroepen in het geval dat het IMF niet aan haar verplichtingen zou kunnen voldoen en een beroep doet op middelen van DNB. Een deel van de garantie is tijdelijk. Hierdoor kan de garantie dalen. Begin 2016 zijn de quotahervormingen van het IMF in werking getreden (zie Kamerbrief van 28 januari 2016) en is de Nederlandse NAB-garantie als gevolg daarvan automatisch verlaagd. Tegelijkertijd is de garantie voor het PGRT opgehoogd tot Special Drawing Rights (SDR) 1 miljard⁷, die tot 2024 loopt⁸.

Beheersing risico's

Het verstrekken van garanties gaat altijd gepaard met risico. De kans dat DNB de garantie moet inroepen is echter zeer klein. Het IMF kent verschillende beleidsmaatregelen om te voorkomen dat betalingsachterstanden op IMF-programma's ontstaan. Belangrijke elementen hierin zijn het IMF-beleid voor programmalanden, de Preferred Creditor Status die het IMF heeft en de reserves die het IMF hanteert. De kredietverlening van het IMF is «revolverend», wat betekent dat landen na een bepaalde periode het IMF weer terug moeten betalen. Het komt nauwelijks voor dat landen achterstanden hebben bij het IMF, mede dankzij het prudente beleid dat het IMF voert. Een belangrijk element hierin vormt het toegangsbeleid: voordat het IMF een programma verstrekt wordt vastgesteld of een land voldoende capaciteit heeft om het IMF terug te betalen. Daarnaast zijn er richtlijnen voor limieten van leningen zodat het IMF grenzen kan stellen aan de beschikbare financiering voor een programma. Ook zijn de vormgeving van het programma en de gestelde conditionaliteiten belangrijke waarborgen voor terugbetaling. Hiermee dwingt het IMF economische aanpassingen af die lidstaten in staat stellen hun betalingsbalansproblemen op orde te krijgen en tijdig de lening terug te betalen. Daar komt bij dat het IMF een «Preferred Creditor» is (crediteur

⁷ SDR: de speciale trekkingsrechten zijn gebaseerd op de Amerikaanse dollar, de euro, de Japanse yen en het Brits pond sterling en per 1 oktober 2016 ook de Chinese Renminbi. De koers van de SDR was op 1 maart 2016 1 SDR = 1.27127 euro.

⁸ Kamerstukken II 2015-2016 34 485 IX, nr. 1.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

42

die voorrang krijgt boven andere crediteuren), en dat achterstanden bij het IMF slecht zijn voor de reputatie op financiële markten en bij andere internationale instellingen. In het geval van achterstallige betalingen kan het IMF terugvallen op de reservebuffer, de zogenaamde precautionary balances. Het IMF houdt voor deze reserves een doelstelling aan van SDR 20 mld. waarbij SDR 10 mld. als een minimum wordt gehanteerd.

Overigens is het zo dat er geen directe koppeling kan worden gemaakt tussen individuele IMF-programma's en de Nederlandse bijdrage aan het IMF. De IMF-middelen aan programmalanden worden ter beschikking gesteld uit de algemene middelen van het IMF. De garantie van de Nederlandse Staat aan DNB dekt louter de middelen die Nederland beschikbaar stelt aan het IMF, voor de theoretische situatie dat DNB door het IMF niet meer wordt terugbetaald.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor afgegeven garanties aan DNB wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen worden gestort in de begrotingsreserve. Het IMF zelf ontvangt geen garantie van de Nederlandse Staat en betaalt dus ook geen premie voor deze garantie aan de Nederlandse Staat. Het IMF vraagt wel premie aan landen die financiële steun krijgen en betaalt een premie aan landen die middelen verstrekken. Dit geldt ook voor Nederland. Op het moment dat het IMF gebruik wenst te maken van een verstrekt leenarrangement, dan moet DNB dit geld financieren op de kapitaalmarkt. Hiervoor ontvangt DNB een vergoeding: de SDR-rente.

De premie die landen moeten betalen aan het IMF is gebonden aan de IMF-marktgerelateerde rente, die weer gerelateerd is aan de SDR-rente. Het IMF rekent een extra opslag (vergoeding voor gelopen risico's) voor programma's die groot van omvang zijn (boven de 187,5% quotum van een land uitkomen). Als het bedrag aan financiële steun na een aantal jaar nog steeds boven de 187,5% quotum uitkomt, wordt daar bovenop een extra opslag gevraagd om groot en langdurig gebruik van IMF-middelen te ontmoedigen. Een uitzondering wordt gemaakt voor lage-inkomenslanden: zij betalen een veel lagere premie. Daarnaast rekent het IMF een zogeheten commitment fee voor een aantal faciliteiten, die wordt teruggestort wanneer een land daadwerkelijk geld trekt onder die faciliteit. Ook rekent het IMF een vergoeding om de uitvoeringskosten van een programma te dekken.

Tot op heden heeft er geen uitkering plaatsgevonden onder deze garantieregeling, waardoor de regeling op dit moment kostendekkend is.

• 23. 

  AIIB

Doel en werking garantieregeling

In 2015 is besloten om toe te treden tot de nieuw op te richten Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB), welke ondertussen operationeel is. Op basis van een door de oprichtende aandeelhouders bepaalde verdeelsleutel heeft Nederland een aandeel toegewezen gekregen en zich hierop ingeschreven. Dit aandeel bestaat uit een gedeelte ingelegd (paid-in)kapitaal en een gedeelte garantiekapitaal. Deze verplichting betreft het garantiekapitaal.

De doelstelling van de AIIB is tweeledig:

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

43

• - 

  het bevorderen van duurzame economische ontwikkeling, het creëren van welvaart en het verbeteren van het infrastructuurnetwerk in Azië door te investeren in infrastructuur en andere productieve sectoren;

• - 

  het bevorderen van regionale samenwerking en partnerschappen door samen te werken met andere multilaterale en bilaterale ontwikkelingsinstellingen bij het adresseren van ontwikkelingsuitdagingen.

Beheersing risico's

Het verstrekken van garanties gaat altijd gepaard met een risico. Dit risico zal bestaan totdat de garantie wordt opgeheven. De garantie kan worden afgeroepen door de AIIB op het moment dat de bank niet meer aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. In dit uiterste geval heeft het directe gevolgen voor de rijksuitgaven en het EMU-saldo (voor maximaal USD 825 min.). De kans dat dit gebeurt wordt echter als zeer klein aangemerkt. De optie om «callable capital» in te roepen is bij de Internationale Financiële Instellingen (IFI's) nog nooit ter sprake geweest, zelfs niet in tijden van crises (bv. Azië-crisis of afgelopen financiële crisis). Het risico wordt ook geadresseerd door het nog op te stellen risicobeleid van de bank.

Premiestelling en kostendekkendheid

Voor deze garantie wordt geen premie ontvangen, waardoor er ook geen middelen worden gestort in de begrotingsreserve. Noch voor het ingelegde noch voor het oproepbare kapitaal wordt door de aandeelhouders/lidstaten een dividend of vergoeding gevraagd, aangezien zij het zonder winstbejag ten dienste van de gemeenschappelijke doelstellingen van de AIIB hebben gesteld. Rendementen op investeringen komen wel ten goede aan het eigen vermogen van de AIIB, welke de aandeelhouders, waaronder Nederland, toebehoort.

• 24. 

  Regeling Investeringverzekering

Doel en werking garantieregeling

De Staat kan jaarlijks voor maximaal € 453,8 min. aan verplichtingen aangaan voor nieuwe investeringsverzekeringen. Via deze verzekeringen worden Nederlandse bedrijven die langdurig investeren gedekt tegen het politieke risico dat zij lopen in het buitenland. In de tabel «Overzicht verstrekte garanties» wordt naast het verplichtingenplafond van € 453,8 min. een verwachte afloop van € 453,8 min. opgenomen. De exacte omvang van de aangegane en vervallen verplichtingen zijn pas na afloop van een begrotingsjaar bekend.

Beheersing risico's

De randvoorwaarden voor de afgifte van verzekeringen kunnen ieder moment worden aangepast zodat onverantwoord grote risico's worden vermeden. Het risicoprofiel van de bestaande exportkredietverzekeringportefeuille (ekv-portefeuille) inclusief Regeling Investeringen (RIV) en MIGA en van nieuwe aanvragen, wordt daarom nauwlettend gevolgd door het Ministerie van Financiën door middel van een uitgebreid risicokader. Voor de RIV is in de begroting een bedrag van € 453,8 min. opgenomen als plafond voor hoeveel de Staat jaarlijks aan nieuwe verplichtingen kan aangaan (brutoplafond). Het gebruik van de regeling wordt in onderstaande tabel weergegeven.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

44

Premiestelling en kostendekkendheid

Bij de investeringsverzekeringen gelden net zoals bij exportkredietverzekeringen internationale afspraken ten aanzien van kostendekkendheid en minimumpremies. De kostendekkendheid van de investeringsverzekering wordt gemonitord door middel van een speciaal hiervoor ontwikkeld model voor Bedrijfseconomische Resultaatbepaling (BERB). Er is voor het geheel aan producten (garanties 24, 25 en 26) een risicovoorziening beschikbaar van € 207 min.

• 25. 

  MIGA-herverzekering

Doel en werking garantieregeling

Herverzekering MIGA betreft de herverzekering van investeringsverzekeringen afgesloten door Nederlandse exporteurs onder de MIGA-faciliteit van de Wereldbank. Door herverzekering ontstaat er bij de Wereldbank meer ruimte voor het afsluiten van investeringsverzekeringen met Nederlandse exporteurs. Om deze herverzekeringscapaciteit af te bakenen is een separaat garantieplafond opgesteld. In de tabel «Overzicht verstrekte garanties» wordt naast het verplichtingenplafond van € 150 min. een verwachte afloop van € 150 min. opgenomen. De exacte omvang van de aangegane en vervallen verplichtingen zijn na afloop van een begrotingsjaar bekend. Tot op heden is er geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot herverzekering van investeringsverzekeringen afgesloten onder de MIGA-faciliteit. Herverzekering onder de MIGA-faciliteit maakt onderdeel uit van het reguliere instrumentarium en zal als zodanig dan ook onderdeel uitmaken van de beleidsdoorlichting in 2016. Hierbij zal ook de benutting van het instrument aan de orde komen.

Beheersing risico's

Er is een maximale jaarlijkse herverzekeringslimiet van € 150 min. vastgelegd. Voor de MIGA-herverzekering is in de begroting een bedrag van € 150 min. opgenomen als plafond voor hoeveel de Staat jaarlijks aan nieuwe verplichtingen kan aangaan (brutoplafond). Het gebruik van de regeling wordt in onderstaande tabel weergegeven.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

45

Premiestelling en kostendekkendheid

Conform de overeenkomst met de Wereldbank wordt de premiestelling van MIGA overgenomen. De Wereldbank is eveneens gebonden aan de internationaal afgesproken minimumpremies. Er is voor het geheel aan producten (garanties 24, 25 en 26) een risicovoorziening beschikbaar van € 207 min.

• 26. 

  Exportkredietverzekering

Doel en werking garantieregeling

De Nederlandse Staat biedt de mogelijkheid voor het verzekeren van betalingsrisico's verbonden aan het handels- en dienstenverkeer met het buitenland. Het productenassortiment van de ekv-faciliteit omvat momenteel onder andere de exporteurspolis, financieringspolis, koersrisi-coverzekering, werkkapitaaldekking en verzekering van garanties. In de tabel «Overzicht verstrekte garanties» wordt naast het verplichtingenplafond van € 10 mld. een verwachte afloop van € 10 mld. opgenomen. De exacte omvang van de aangegane en vervallen verplichtingen zijn na afloop van een begrotingsjaar bekend.

Beheersing risico's

De randvoorwaarden voor de afgifte van verzekeringen kunnen ieder moment worden aangepast zodat onverantwoord grote risico's worden vermeden. Het risicoprofiel van de bestaande ekv-portefeuille (incl. RIV en MIGA) en van nieuwe aanvragen wordt daarom nauwlettend gevolgd door het Ministerie van Financiën door middel van een uitgebreid risicokader.

In de begroting 2012 is het jaarlijkse garantieplafond naar beneden bijgesteld van € 11,3 mld. naar € 10 mld. Een herijking van garantieverplichtingen in vreemde valuta heeft eind 2014 geleid tot lagere uitstaande garanties. Hierdoor is ook de omvang van vervallen garantieverplichtingen relatief groot (zie onderstaande tabel). Door deze wijziging wordt echter aangesloten bij de systematiek die al wordt gehanteerd bij andere internationale garanties.

Voor de ekv is in de begroting een bedrag van € 10 mld. opgenomen als plafond voor hoeveel de Staat jaarlijks aan nieuwe verplichtingen kan aangaan (brutoplafond). In voorgaande jaren was er sprake van een plafond voor het saldo van nieuwe verplichtingen (nieuwe verplichtingen minus de vervallen verplichtingen, dus het nettoplafond). Het gebruik van de regeling wordt in onderstaande tabel weergegeven.

Premiestelling en kostendekkendheid

Internationaal is afgesproken dat ekv-faciliteiten over een langere periode kostendekkend moeten zijn, om concurrentieverstoring te voorkomen. Dat betekent dat op lange termijn de premie-inkomsten voldoende moeten

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

46

zijn om de uitvoeringskosten en de netto schade-uitkeringen (inclusief de recuperaties) te dekken. Om deze reden zijn de minimumpremies van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) opgesteld. Nederland houdt zich aan deze minimumpremies en monitort de kostendekkendheid door een speciaal hiervoor ontwikkeld model: BERB. Er is voor het geheel aan producten (garanties 24, 25 en 26) een risicovoorziening beschikbaar van € 207 min. Deze reserve wordt aangehouden door de tijdsverschillen tussen premie-ontvangsten en schade-uitkeringen. Verder is er nog een risicovoorziening voor de Stichting Economische Samenwerking Nederland Oost-Europa en Garantiefaciliteit voor Opkomende Markten (Seno-Gom) van € 25 min.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

47

3 DE BELEIDSARTIKELEN (Financiën)

3.1 Artikel 1: Belastingen A. Algemene doelstelling

Het genereren van inkomsten voor de financiering van overheidsbeleid. Solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale wet- en regelgeving is hiervoor de basis. Doeltreffende en doelmatige uitvoering van die wet- en regelgeving zorgen er voor dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen (compliance).

Onder «compliance» verstaat de Belastingdienst dat burgers en bedrijven bereid zijn hun wettelijke fiscale verplichtingen ten aanzien van de Belastingdienst na te komen. De term «bereidheid» geeft aan dat de Belastingdienst er naar streeft dat belastingplichtigen uit zichzelf fiscale regels naleven, zonder (dwingende en kostbare) acties van de kant van de Belastingdienst. Als belastingplichtigen hun wettelijke fiscale verplichtingen nakomen, dan komt belastinggeld de staatskas binnen zoals de wetgever beoogt. De algemene doelstelling komt tot uiting in de volgende meetbare gegevens.

Toelichting

• - 

  Percentage aangiften omzetbelasting en loonheffingen tijdig ontvangen Deze nieuwe indicator weerspiegelt of het beleid van de Belastingdienst succesvol is om zo snel mogelijk contact op te nemen met belastingplichtigen wanneer die verzuimen op tijd aangifte te doen. Voor aangiften die niet tijdig zijn binnengekomen legt de Belastingdienst aanmaningen en ambtshalve aanslagen op. Ook worden boetes opgelegd voor het niet tijdig aangifte doen.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

48

• - 

  Juist en volledig doen van aangifte: structureel terugdringen van het nalevingtekort

Voor het structureel terugdringen van het nalevingtekort⁹ worden naast de reguliere handhavingactiviteiten de voorgestelde maatregelen van de Investeringsagenda en de reeds lopende maatregelen van Investering Toezicht en Invordering (ITI) ingezet:

• - 

  Deze maatregelen zullen via toezicht, invordering en fraudeaanpak een positief effect hebben op de compliance en de borging van de continuïteit van belastingopbrengsten. Dit effect komt naar verwachting tot uiting in extra belastingontvangsten. Met de monitoring van de Investeringsagenda en ITI zijn de extra ontvangsten inzichtelijk te maken hoewel het niet mogelijk is om een directe relatie te leggen tussen de inzet van personeel en de extra belastingontvangsten.

• - 

  Met aanvullend onderzoek, in de vorm van steekproefsgewijze controles, wordt vastgesteld of het nalevingstekort in de segmenten «Particulieren» en «MKB» daadwerkelijk afneemt. De onderzochte aangiften worden aselect zonder voorafgaande risicoselectie getrokken en leveren inzicht in de populatie, alsmede kennis over de houding en het fiscaal relevante gedrag van belastingplichtigen en over nalevings-tekorten.

• - 

  Tijdige betaling van belastingen en premies

Deze indicator meet het deel van de geïnde belastingen en premies dat de belastingplichtigen tijdig, voor de vervaldatum, volledig betalen aan de Belastingdienst. Hiertoe wordt ook het voldoen van een vordering na een betalingsherinnering of als onderdeel van een betalingsregeling gerekend. Dat betekent dat de Belastingdienst geen invorderingsmaatregelen hoeft toe te passen. Voor 2017 is de doelstelling om boven de 98% uit te komen.

• - 

  Oninbare belastingen en premies

Niet alle vorderingen worden geheel ingevorderd. Dit kan verschillende oorzaken hebben: faillissementen, wettelijke schuldsanering, overlijden of omdat de vordering niet te verhalen is. Andere oorzaken van oninbaar lijden zijn de fraudeposten en aanslagen voor criminele posten. De ervaring leert dat deze vorderingen zeer lastig zijn te innen. De vorderingen blijven wel opeisbaar en worden ook actief gevolgd voor het geval zich alsnog inkomstenbronnen aandienen (dynamisch monitoren).

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van Financiën is verantwoordelijk en heeft een regisserende rol op het terrein van de fiscaliteit. Daarbij gaat het om:

• - 

  het te voeren fiscale beleid;

• - 

  het opstellen van fiscale wet- en regelgeving;

• - 

  het internationaal behartigen van de Nederlandse fiscale belangen.

De Minister van Financiën is verantwoordelijk en heeft een uitvoerende rol op het terrein van:

• - 

  de heffing en inning van de rijksbelastingen en douanerechten;

• - 

  de heffing en inning van de premies werknemers- en volksverzekeringen;

⁹ Het nalevingstekort is het totaal van de gemaakte fouten in een aangifte of het niet doen van aangifte, zowel fouten die in het voordeel als in het nadeel van de aangever werken. Het gaat hierbij om zowel onbewuste fouten als om bewuste misleiding bij het doen van aangifte of het niet registreren als belastingplichtige (fraude).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

49

• - 

  de heffing en inning van de inkomensafhankelijke bijdragen Zorgverze-keringswet;

• - 

  de heffing en inning voor derden van een aantal belastingen, heffingen en overige vorderingen;

• - 

  de vaststelling en de uitbetaling van toeslagen;

• - 

  de controle op niet-fiscale aspecten, zoals veiligheid, gezondheid en milieu, bij invoer, doorvoer en uitvoer van goederen;

• - 

  handhavingstaken op het gebied van de economische ordening en financiële integriteit.

Op grond van de Algemene wet inzake rijksbelastingen (Awr) voert de Belastingdienst de heffing en inning van de rijksbelastingen uit. Op grond van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen (Awir) voert de Belastingdienst/Toeslagen de toeslagregelingen uit voor de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Op grond van de Algemene douanewet, Europese verordeningen en het Douanewetboek van de Unie (DWU) voert de Douane de controle op fiscale en niet-fiscale aspecten uit. Op grond van de Wet op de bijzondere opsporingsdiensten voert de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) de handhavingstaken uit op het gebied van de economische ordening en financiële integriteit.

De Minister bevordert, door inzet van de Belastingdienst, naleving van wet- en regelgeving door passende dienstverlening te leveren, massale processen juist en tijdig uit te voeren, adequaat toezicht uit te oefenen en waar nodig naleving bestuurs- of strafrechtelijk af te dwingen.

• C. 

  Beleidswijzigingen

Op 19 mei 2014 is de Brede Agenda voor de Belastingdienst door de Staatssecretaris van Financiën aan de Kamer gestuurd. Ter uitwerking hiervan heeft de Staatssecretaris op 20 mei 2015 zijn Investeringsagenda Belastingdienst aan de Tweede Kamer gezonden¹⁰. De voorstellen uit deze Investeringsagenda die betrekking hebben op 2017 worden nader uitgewerkt in de beleidsagenda (Begrotingstoelichting hoofdstuk 2).

D1. Budgettaire gevolgen van beleid

De Belastingdienst wordt beschouwd als een grote uitvoeringsorganisatie vanwege het budget (€ 2,9 mld. in 2017) en het aantal medewerkers, en daarnaast is er veel politieke en maatschappelijke aandacht voor de werkzaamheden van de Belastingdienst. Via een eigen begrotingsartikel is het mogelijk inzicht te geven in de verschillende werkzaamheden, uitgaven en ontvangsten van de Belastingdienst.

¹⁰ Kamerstukken II 2014-2015 31 066, nr. 236.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

50

Budgettaire gevolgen van beleid - Artikel 1 Belastingen (bedragen x € 1.000)

D2. Budgetflexibiliteit

Rente

Dit budget betreft de belasting- en invorderingsrente die wordt ontvangen van of vergoed aan belastingplichtigen. De rente-uitgaven komen voort uit de Awr en de Invorderingswet 1990 en zijn voor 100% juridisch verplicht. Er is geen einddatum voor deze regeling vastgesteld.

Bekostiging

De uitgaven onder bekostiging betreffen onder andere de proceskostenvergoeding aan belastingplichtigen indien hun bezwaar of beroep wordt gehonoreerd. De regeling ligt vast in de Algemene wet bestuursrecht (Awb). De uitgaven zijn 100% juridisch verplicht. Verder valt onder dit budget een bijdrage aan de Waarderingskamer die 100% juridisch verplicht is op basis van Wet waardering onroerende zaken (Wet WOZ). Er is geen einddatum voor deze regeling vastgesteld.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

51

• E. 

  Toelichting op de instrumenten

Bekostiging

Uitgaven: belastingplichtigen komen in aanmerking voor een proceskostenvergoeding, indien zij in het gelijk worden gesteld bij een bezwaar- of beroepsprocedure.

De overige programma-uitgaven bestaan onder andere uit een bijdrage aan de Waarderingskamer en de Douaneraad.

Ontvangsten: aan belastingschuldigen worden de kosten doorberekend van invorderingsmaatregelen (aanmaning, dwangbevel, beslaglegging, etc). Dit gebeurt op grond van de Kostenwet invordering rijksbelastingen.

Boetes en schikkingen

Deze ontvangstenpost betreft de opbrengsten van bestuurlijke boetes en van fiscale strafbeschikkingen.

Belastingontvangsten

De in de tabel «Budgettaire gevolgen van beleid» opgenomen belastingontvangsten zijn netto-ontvangsten. De netto-ontvangsten zijn gelijk aan de totale belastingontvangsten minus de afdrachten aan het Gemeentefonds en het Provinciefonds op grond van de Financiële verhoudingswet, en minus de afdrachten aan het BTW-compensatiefonds en het Bonaire, Sint Eustatius en Saba fonds (BES-fonds).

In onderstaande tabel staat de aansluiting van de Miljoenennota 2017 met hoofdstuk IX. De Miljoenennota bevat een toelichting op de belastingontvangsten.

Belastinguitgaven

Conform de conclusie van het kabinet naar aanleiding van de «beleids-doorlichting evaluatie belastinguitgaven»¹¹, worden de belastinguitgaven die onder verantwoordelijkheid vallen van het Ministerie van Financiën in deze begroting weergegeven. Het zijn vooral fiscale faciliteiten die geen directe relatie hebben met een specifiek beleidsterrein van andere departementen.

¹¹ Kamerstukken II 2009-2010 31 935, nr. 6.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2 52

Belastinguitgaven 2017 (bedragen x € 1 min.)

Belastinguitgave Budgettair

belang

Doorschuiven inkomen aanmerkelijk belang bij aandelenfusie 102 Vrijstelling rechten op kapitaaluitkering bij overlijden forfaitair

rendement 28

Vrijstelling rechten op bepaalde kapitaaluitkeringen 943

Aftrek wegens geen of geringe eigenwoningschuld 665

Giftenaftrek 361

Faciliteiten successiewet algemeen nut beogende instellingen (ANBI) 211 Omzetbelasting vrijstelling vakbonden, werkgeversorganisaties,

politieke partijen en kerken 182

Omzetbelasting vrijstelling fondsenwerving 51 Vrijstelling motorrijtuigenbelasting motorrijtuigen van 40 jaar of

ouder 68

Vrijstelling motorrijtuigenbelasting reinigingsdiensten 2

Overige vrijstellingen¹ 3

¹ Deze post is per omissie de afgelopen jaren niet opgenomen in de begroting en daarom nu toegevoegd. De post bestaat uit de invaliditeitsvrijstelling, de vrijstellingen voor lijkwagens, dierenambulances, motorrijtuigen waarmee gewoonlijk slechts over een geringe afstand gebruik wordt gemaakt van de weg en de vrijstelling op grond van ministeriële beslissing.

Apparaatsbudgetten Apparaatsuitgaven

De apparaatsuitgaven van de Belastingdienst betreffen personeel (ca. € 2,1 mld.) en materieel (ca. € 0,7 mld.). Het apparaatsbudget betreft de uitvoeringskosten voor het primaire proces binnen de Belastingdienst en de ondersteuning daarvan. Het primaire proces omvat de uitvoering en controle op de fiscale wet- en regelgeving, de douanewetgeving en -taken, en de toeslagregelingen.

Apparaatsontvangsten

De apparaatsontvangsten van € 20,6 min. bestaan onder andere uit ontvangsten in verband met werkzaamheden die de Belastingdienst voor andere overheidsorganisaties uitvoert.

F1. Fiscaal beleid en wetgeving

Genereren van inkomsten - fiscale wet- en regelgeving

Het genereren van inkomsten ten behoeve van uitgaven voor de rijksbelastingen, de sociale fondsen en de zorgverzekeringen door middel van het ontwikkelen van solide, eenvoudige en fraudebestendige fiscale weten regelgeving die ook in internationale context werkbaar is.

Het vereenvoudigen van het belastingstelsel staat hoog op de politieke agenda. In het pakket Belastingplan 2017 worden daarom verschillende maatregelen getroffen die zullen leiden tot een vereenvoudiging van het belastingstelsel. Het gaat hierbij om maatregelen zoals het uitfaseren van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

53

het pensioen in eigen beheer, het vereenvoudigen van de teruggaafregeling voor oninbare vorderingen in de btw en de milieubelastingen, alsmede het vereenvoudigen van de tabaksaccijns. Daarnaast heeft begin 2016 bij wijze van pilot een brede consultatie bij burgers, bedrijven en organisaties plaatsgevonden, waarvan een deel van de uitkomsten is opgenomen in het pakket Belastingplan 2017. In een brief aangeboden aan de Tweede Kamer op Prinsjesdag 2016 gaat de Staatssecretaris van Financiën uitgebreider in op vereenvoudiging van het belastingstelsel.

Daarnaast worden in het Belastingplan 2017 in zowel de inkomstenbelasting als de vennootschapsbelasting maatregelen getroffen om ongewenste belastingconstructies tegen te gaan.

In het Belastingplan 2016 zijn enkele maatregelen gepresenteerd om het forfaitaire rendement beter te laten aansluiten op werkelijk behaalde rendementen. Deze maatregelen treden met ingang van 1 januari 2017 in werking. Het forfaitaire rendement van 4% voor de totale grondslag van het box 3-vermogen wordt vervangen door een systematiek waarin rekening wordt gehouden met de verdeling over sparen (rendementsklasse I) en beleggen (rendementsklasse II). Daarbij wordt een onderscheid gemaakt naar drie vermogensklassen: tot € 0,1 min., tussen de € 0,1 min. en € 1 min. en meer dan € 1 min. Het rendement voor beide rendementsklassen wordt jaarlijks herijkt. In het Belastingplan 2016 werd voor sparen een rendement voorzien van 1,63% en voor beleggen van 5,5%. De definitieve percentages, op basis van het voortschrijdend gemiddelde inclusief het rendement van 2015, zijn uitgekomen op 1,63% respectievelijk 5,42%. Het rendement voor vermogen tot € 0,1 min. komt daarmee uit op 2,88%, voor vermogen tussen de € 0,1 min. en € 1 min. op 4,62% en voor vermogen meer dan € 1 min. op 5,42%. In het kader van het onderzoek naar de mogelijkheden van een heffing op werkelijk gerealiseerde rendementen, presenteert de Staatssecretaris van Financiën op Prinsjesdag 2016 de «voortgangsrapportage box 3».

Eind 2015 zijn de eindrapporten van het Base Erosion and Profit Shifting (BEPS) project van de OESO verschenen en door de G20 onderschreven. De maatregelen omtrent de innovatiebox zijn hier onderdeel van. Een aanpassing van deze regeling aan de internationaal overeengekomen standaard is opgenomen in het pakket Belastingplan 2017. Inwerkingtreding van deze aanpassing is voorzien op 1 januari 2017. Het kabinet biedt in 2017 een conceptwetsvoorstel ten behoeve van de implementatie per 1 januari 2019 van de richtlijn anti-belastingontwijking¹² aan voor internetconsultatie. Het kabinet is er voorstander van dat de opbrengst van deze maatregelen gelijktijdig wordt teruggesluisd naar het bedrijfsleven. Op deze manier blijft Nederland een aantrekkelijk vestigingsland voor zowel binnenlandse als buitenlandse investeerders. In het Belastingplan 2017 wordt de eerste stap gezet door de stapsgewijze verlenging van de eerste schijf van de vennootschapsbelasting (het 20%-tarief) vanaf 2018.

Vanaf 1 september 2017 wordt ten slotte de huidige C0₂- testmethode (New European Driving Cycle, afgekort NEDC) vervangen door de Worldwide Harmonized Light Vehicles Test Procedures (WLTP). De wijziging van de C0₂-testmethode heeft gevolgen voor de autogerela-

¹² Richtlijn (EU) 2016/1164 van de raad van 12 juli 2016 tot vaststelling van regels ter bestrijding van belastingontwijkingspraktijken welke rechtstreeks van invloed zijn op de werking van de interne markt.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

54

teerde belastingen. Eind 2016 zal de Staatssecretaris van Financiën de benodigde wetswijzigingen ten aanzien van de implementatie van de WLTP in het stelsel van de autobelastingen bij de Tweede Kamer aanhangig maken.

F2. Belastingdienst

Handhavingstrategie Belastingdienst

«Handhaving» omvat het samenstel van activiteiten, van dienstverlening tot opsporing, dat de Belastingdienst tot zijn beschikking heeft. De Belastingdienst beoogt met handhaving het gedrag van burgers en bedrijven zodanig te beïnvloeden dat zij structureel uit zich zelf (fiscale) regels naleven (compliance); dat wil zeggen zonder (dwingende en kostbare) acties van de kant van de Belastingdienst. Dit moet zorgen voor de borging van de continuïteit van belastingopbrengsten en de rechtmatige betaling van toeslagen. De Belastingdienst handelt bij het handhaven conform de beginselen van behoorlijk bestuur en probeert zoveel mogelijk proactief in de actualiteit te handelen en problemen te voorkomen, in plaats van reactief te zijn.

Dit betekent dat de Belastingdienst, waar mogelijk in samenwerking met publieke en private partijen:

• 1. 

  een omgeving creëert waarin het maken van fouten zoveel mogelijk wordt voorkomen en waarin de Belastingdienst barrières opwerpt om fraude zoveel mogelijk tegen te gaan;

• 2. 

  het burgers en bedrijven gemakkelijk maakt om verschuldigde belasting(en) af te dragen, bijvoorbeeld door middel van de vooraf ingevulde aangifte en voorlichting, en om een juiste toeslagaanvraag te doen;

• 3. 

  de mate en intensiteit van de handhaving baseert op de relevante informatie over (oorzaken van) het gedrag van burgers en bedrijven. Daar waar de kwaliteit van de belastingaangifte of toeslagaanvraag vooraf is geborgd, kan de Belastingdienst volstaan met minder toezicht achteraf. Daar waar belastingplichtigen regels bewust niet willen naleven of frauderen, dwingt de Belastingdienst naleving af.

De Belastingdienst heeft hierbij te maken met verschillende groepen burgers en bedrijven, met verschillende behoeften en verschillende gedragingen bij het naleven van (fiscale) regels. De Belastingdienst deelt daarom ten behoeve van de handhaving het totale bestand van burgers en bedrijven op in groepen met samenhangende objectieve en subjectieve kenmerken (segmenten).

Burgers

In hoge mate bepalend voor de wijze van handhaving voor de groep burgers is de omvang van deze groep en de mate van zelfredzaamheid. De handhaving richt zich bij burgers op het (massaal) voorkomen van fouten en het verbeteren van de kwaliteit van de belastingaangifte en toeslagaanvraag door het (massaal) vooraf invullen van gegevens en door een betere dienstverlening. Ook corrigeert de Belastingdienst belastingaangiften en toeslagaanvragen van burgers door gebruikte maken van gegevens van derde partijen. De uitkomsten van steekproefsgewijze controles en een nadere analyse van de aangiften vormen de basis voor het bepalen welke groepen of individuele burgers specifieke aandacht nodig hebben.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

55

Bedrijven

De Belastingdienst onderscheidt ten behoeve van de handhaving groepen bedrijven met samenhangende objectieve en subjectieve kenmerken. Voorbeelden van objectieve kenmerken zijn: omvang (af te dragen belasting, kasstroom), complexiteit (eigendomsverhoudingen, rechtsvorm en besturing, relaties tussen bedrijven) en activiteiten (brancheken-merken, internationale gerichtheid). Voorbeelden van subjectieve kenmerken zijn: de mate van zelfredzaamheid en transparantie, de houding ten opzichte van belasting betalen (fiscale strategie) en/of het aanvragen van toeslagen, en de kwaliteit van de fiscale administratie.

Binnen de grote groep van bedrijven maakt de Belastingdienst het onderstaande onderscheid.

• 1. 

  Er zijn veel kleine bedrijven (inclusief zelfstandigen zonder personeel). De massaliteit en de mate van zelfredzaamheid van deze bedrijven zijn de basis voor de handhavingsregie. De handhaving richt zich op het voorkomen van fouten en het verhogen van de zelfredzaamheid door samenwerking met externe partijen, zoals fiscaal dienstverleners en leveranciers van boekhoudprogramma's, en door communicatie en dienstverlening.

• 2. 

  Grotere bedrijven hebben te maken met meer verschillende belastingen. Dit maakt dat de complexiteit toeneemt, zowel voor het bedrijf als voor de Belastingdienst. De Belastingdienst versterkt de kwaliteit van de fiscale aangiften van (groepen) bedrijven zoveel mogelijk vooraf door «horizontaal toezicht» (in samenwerking met fiscaal dienstverleners) en vooroverleg. Daarnaast stemt de Belastingdienst de intensiteit van zijn activiteiten in de handhaving af op de subjectieve kenmerken en het (fiscale) gedrag van bedrijven.

• 3. 

  De grootste bedrijven kenmerken zich door een grote complexiteit en zijn vaak in meerdere landen actief. Daar komt bij dat zij belangrijke gegevensleveranciers zijn voor de Belastingdienst zelf (voorinvullen van aangiften) en voor andere gebruikers. Op basis van deze belangen kiest de Belastingdienst voor deze bedrijven voor de zogenoemde individuele klantbehandeling. Deze behandeling kenmerkt zich door regelmatig individueel contact met de leiding van ondernemingen en door hen ingeschakelde (fiscale) adviseurs en accountants. Onder andere door het individuele contact beïnvloedt de Belastingdienst het gedrag van de grootste bedrijven om bestaande problemen bespreekbaar te maken en mogelijk snel op te lossen. De Belastingdienst stemt zijn behandeling en de intensiteit van de benodigde controle af op de mate van transparantie, de kwaliteit van de fiscale administratie en de fiscale strategie van de onderneming.

Met het uitvoeren van de handhavingstrategie streeft de Belastingdienst er naar dat het «nalevingstekort», en daarmee het bedrag aan verschuldigde belasting dat niet binnenkomt («tax gap»¹³) en aan ten onrechte toegekende toeslagen, zo klein mogelijk is.

Dienstverlening

De Belastingdienst maakt het burgers en bedrijven zo gemakkelijk mogelijk om hun verplichtingen na te komen en hun rechten geldend te maken door passende dienstverlening te leveren.

¹³ De tax gap is het verschil tussen de belastingen die op grond van de wet verschuldigd zijn en de daadwerkelijke belastingontvangsten. Onder de tax gap vallen inningsverlies, fraude en per ongeluk gemaakte fouten in een aangifte.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

56

Met passende dienstverlening zorgt de Belastingdienst ervoor dat belastingplichtigen en toeslaggerechtigden hun verplichtingen kunnen nakomen en hun rechten kunnen verwezenlijken. De Belastingdienst streeft er naar te voldoen aan de verwachtingen van burgers en bedrijven ten aanzien van snelle en klantgerichte dienstverlening. Hiervoor worden voortdurend nieuwe maatregelen en nieuwe technologie ingezet. Het effect hiervan wordt meetbaar gemaakt met de volgende prestatieindicatoren.

Prestatie-indicatoren Dienstverlening (meetbare gegevens)

¹ De streefwaarden van de Belastingdienst worden voor zover mogelijk weergegeven in bandbreedtes. Hiermee geeft de Belastingdienst aan wat de onder- en bovengrens is.

Toelichting

-Af te handelen belvolume (aantal telefoontjes) De indicator «Af te handelen belvolume» geeft aan dat de BelastingTe-lefoon, gegeven de beschikbare middelen, 13 tot 14 min. telefoontjes per jaar kan afhandelen. De daling over jaren hangt samen met het toenemend gebruik van digitale voorkeurskanalen, waar de burger naar toe wordt geleid.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

57

-Afgehandelde bezwaren en klachten binnen Awb-termijn¹⁴ Burgers en bedrijven die het niet eens zijn met een beslissing, kunnen daartegen bezwaar maken door een bezwaarschrift in te dienen bij de Belastingdienst. Burgers en bedrijven kunnen bij de Belastingdienst een klacht indienen over gedragingen van belastingdienstmedewerkers. Bezwaren en klachten worden Awb-conform behandeld.

• - 

  Klanttevredenheid¹⁵

De nieuwe indicator klanttevredenheid is gebaseerd op het nieuwe Belastingdienst-klanttevredenheidsmodel voor de dienstverleningskanalen telefoon, website, en balie. Hiermee wordt direct na de interactie de persoonlijke ervaring - hoe de interactie met de Belastingdienst wordt beleefd door burgers en bedrijven - gemeten. Deze meting vindt plaats door burgers en bedrijven te bevragen op verschillende aspecten die bijdragen aan de klanttevredenheid en te bevragen op de ervaren klanttevredenheid zelf. Door uitgebreid te meten krijgt de Belastingdienst goed zicht op de variabelen die klanttevredenheid bepalen, waardoor betere sturing op en verantwoording over prestaties mogelijk is.

• - 

  Zorgvuldig handelen van de Belastingdienst

In contacten met burgers en bedrijven gaat de Belastingdienst uit van het vertrouwen dat zij hun verplichtingen na willen komen. Om compliance te bereiken is het cruciaal dat burgers en bedrijven vertrouwen hebben in de Belastingdienst. Dit is onder andere afhankelijk van de rechtvaardigheid die burgers en bedrijven ervaren in het optreden van de Belastingdienst. In zijn optreden naar burgers en bedrijven handelt de Belastingdienst volgens de algemene beginselen van behoorlijk bestuur en is hij zorgvuldig, geloofwaardig en transparant. Dit betekent dat hij kritisch is op zijn eigen functioneren en open over gemaakte fouten. Hierbij streeft de Belastingdienst naar minder klachten.

Toezicht

De Belastingdienst voert adequaat toezicht uit en dwingt waar nodig naleving bestuurs- of strafrechtelijk af om er voor te zorgen dat de verschuldigde belastingen bestendig de staatskas binnenkomen en de toeslagen rechtmatig worden uitbetaald.

Belastingen

De handhavingstrategie van de Belastingdienst leidt tot een gedifferentieerde aanpak van bedrijven waarin de Belastingdienst een mix aan handhavingsactiviteiten uitvoert. Onderstaande prestatie-indicatoren hebben betrekking op het deel van de handhavingsactiviteiten waar veel capaciteit aan wordt besteed.

¹⁴ Bezwaarschriften en klachten moeten worden behandeld binnen de termijnen genoemd in artikel 7:10 Awb. Als niet binnen zes weken uitspraak kan worden gedaan, kan eenzijdig de termijn met hoogstens zes weken worden verdaagd. Belangrijk voor de praktijk is dat in overleg met de belastingplichtige verder uitstel mogelijk is als deze daarmee instemt (artikel 7:10, lid 4 Awb).

¹⁵ Deze nieuwe indicator vervangt de tot 2016 gehanteerde indicatoren voor bereikbaarheid, klanttevredenheid (oud) en kwaliteit. Wel blijven metingen op het gebied van bereikbaarheid en kwaliteit intern plaatsvinden.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

58

¹ Betreft correcties op het verzamelinkomen.

Toelichting

• - 

  Percentage gevalideerde grote ondernemingen voor horizontaal toezicht Bij grote ondernemingen is er sprake van individuele klantbehandeling. Voor elke grote onderneming wordt beoordeeld of de onderneming in aanmerking komt voor horizontaal toezicht. Drie gedragscomponenten zijn daarbij bepalend: 1) de mate van transparantie, 2) de mate van fiscale beheersing en 3) de fiscale strategie. De analyse leidt tot een strategie en de vaststelling of een onderneming al dan niet voor horizontaal toezicht in aanmerking komt. Mocht dit het geval zijn, dan wordt op directieniveau een gesprek gehouden en een aanvullende verkenning uitgevoerd. Het streven is om deze toets in 2017 voor 85% van alle grote ondernemingen te hebben uitgevoerd.

• - 

  Percentage kasontvangsten van MKB-ondernemingen onder een FD-convenant

Deze nieuwe prestatie-indicator vervangt de indicator «Aantal MKB ondernemingen onder een horizontaal toezichtconvenant» uit de begroting 2016. De indicator betreft belastingontvangsten afkomstig uit aangiften die onder een convenant met een financieel dienstverlener (FD) vallen. Deze indicator geeft weer in welke mate de Belastingdienst er in slaagt een hogere mate van zekerheid over de juistheid, tijdigheid en volledigheid van de belastingontvangsten te verkrijgen. De indicator geeft meer focus op borging van opbrengsten en sluit daarmee beter aan bij de strategie van de Belastingdienst.

• - 

  Brutocorrectie opbrengsten aangiftenbehandeling IH, Vpb en boekenonderzoeken

Deze nieuwe prestatie-indicatoren vervangen de indicatoren «Aantallen behandelde aangiften inkomensheffing (IH)», «Aantallen behandelde aangiften vennootschapsbelasting (Vpb)» en «Aantallen boekenonderzoeken» uit de begroting 2016. De nieuwe indicatoren betreffen de bruto correctiebedragen. Dit is het door de Belastingdienst gecorrigeerde bedrag op aangiften van belastingplichtigen, vóór toepassing van het effectieve belastingtarief, en zonder rekening te houden met het verlies op

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

59

correcties door bezwaar en invordering. De nieuwe indicatoren richten zich niet langer op het realiseren van aantallen, maar op de resultaten van de ingezette handhavingsinstrumenten. Daarmee is er meer focus op de terugdringing van het nalevingstekort. De keuze voor deze instrumenten volgt uit de toepassing van handhavingsregie. Dit betekent dat steeds situationeel bepaald wordt wat het meest effectieve en goedkoopste preventieve of repressieve handhavingsinstrument is dat ingezet wordt. De duurste handhavingsinstrumenten, zoals boekenonderzoeken, zullen dan met name ingezet worden bij belastingplichtigen die zich kenmerken door een hoog fiscaal belang en risico. Goedkopere handhavingsinstrumenten, zoals vooroverleg en handhavingscommunicatie, kunnen volstaan bij belastingplichtigen die zich kenmerken door een laag fiscaal belang en risico. De doelstelling voor de IH in 2017 is lager dan in 2016 als gevolg van toegenomen gebruik en verbeterde kwaliteit van de vooringe-vulde aangifte waardoor de zekerheid over de aangiften verbetert en minder correcties noodzakelijk zijn.

• - 

  Bezwaren ingediend na een correctie door de Belastingdienst (betreft IH) Burgers en bedrijven die het niet eens zijn met een beslissing, kunnen een bezwaarschrift indienen. De hiervoor behandelde prestatie-indicator «Afgehandelde bezwaren binnen Awb-termijn» is gericht op een snelle afhandeling. De onderhavige indicator «Bezwaren ingediend na een correctie door de Belastingdienst» ziet op het voorkomen van bezwaarschriften door te zorgen voor juiste aanslagen bij de IH. Dit zijn de «echte» bezwaarschriften, waarin de belastingplichtige het inhoudelijk niet eens is met de Belastingdienst. De grote massa bezwaarschriften, waarin de belastingplichtige alleen een aanvulling of wijziging van de eerdere ingediende aangifte meldt, blijft bij de nieuwe indicator buiten beschouwing. In 2015 werden bij de inkomensheffing 24.200 bezwaren ingediend na een correctie door de Belastingdienst (7%). Voor 2017 is de doelstelling om binnen een bandbreedte van 8-12% uit te komen.

Toeslagen

Het toezicht bij Toeslagen is gericht op het correct, dat wil zeggen op basis van de wettelijke grondslagen, uitbetalen van het juiste bedrag. Het toezichtbeleid komt tot stand in afstemming met de departementen die beleidsinhoudelijk verantwoordelijk zijn voor de inkomensafhankelijke regelingen. Het streven is dienstverlening en toezicht steeds beter te differentiëren op grond van het gedrag van individuele toeslagaanvragers. Toeslaggerechtigden die nog niet bij de Belastingdienst bekend zijn, zullen vaker langer moeten wachten op hun voorschot. Zij moeten eerst aanvullende informatie verschaffen waaruit hun recht blijkt.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

60

¹ Dit betreft het artikel van het desbetreffende beleidsdepartement.

² Voor kinderopvangtoeslag wordt een grens van € 1.000 aangehouden. Bij de toekenningen van kinderopvangtoeslag gaat het veelal om hogere bedragen dan bij andere toeslagen.

Toelichting

• - 

  Rechtmatige toekenning van toeslagen

De Belastingdienst streeft naar een rechtmatige toekenning van toeslagen. Voor het rapporteren van fouten en onzekerheden gelden kwantitatieve rapportagegrenzen op artikelniveau die jaarlijks in de Rijksbegrotingvoorschriften worden vastgelegd. Het streven bij het toekennen van toeslagen is dat de score van fouten en onzekerheden in 2017 onder 3% voor fouten en onder 3% voor onzekerheden ligt.

• - 

  Terug te betalen bedragen zoveel mogelijk beperken

De Belastingdienst streeft er naar het ontstaan van terug te betalen bedragen bij het definitief toekennen zoveel mogelijk te beperken tot bedragen die inherent zijn aan de systematiek van de inkomensafhankelijke regelingen. Als kwantitatieve indicator wordt gebruikt: het percentage van de totale hoeveelheid definitief toegekende toeslagen, waarbij niet terugbetaald hoeft te worden of het terug te betalen bedrag onder € 500 blijft. Als startjaar voor de meting wordt het toeslagjaar 2009 aangehouden omdat voor dat jaar het proces van definitief toekennen zo goed als klaar is (kinderopvangtoeslag 94%, huurtoeslag 82%, zorgtoeslag 94%, kindgebonden budget 87%)¹⁶. De resultaten bij deze indicator zijn onder meer afhankelijk van de mate waarin aanvragers hun inkomen juist kunnen schatten en van wet- en regelgeving. Zo ontstaat bijvoorbeeld sneller dan voorheen een grote terugvordering door de steile afbouw van de zorgtoeslag bij een hoger inkomen dan geschat.

Douane

De Douane stelt bij de uitvoering van haar taken de volgende strategische doelen centraal:

• 1. 

  afdracht: de Douane zorgt ervoor dat de belastingopbrengsten zo volledig mogelijk zijn. De Douane stelt de verschuldigde douanerechten en accijnzen vast en heft en int deze;

• 2. 

  beschermen: de Douane zorgt ervoor dat de samenleving zo goed mogelijk wordt beschermd tegen onveilige en ongewenste goederen.

Dit percentage kan voor een bepaald toeslag jaar in de loop van de tijd fluctueren. Dit komt onder meer doordat aanvragen met terugwerkende kracht niet of tot minder terug te betalen bedragen leiden, en doordat complexe gevallen met een mogelijk hoog terug te betalen bedrag later in de tijd afgerond worden. Een betrouwbare vergelijking over de jaren heen is daarom eerst na verloop van enkele jaren mogelijk. De getoonde percentages zijn stand juni 2015.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

61

Het gaat daarbij vooral om de aandachtsgebieden veiligheid, gezondheid en milieu; 3. concurrentiepositie: de Douane draagt bij aan het versterken van de concurrentiepositie van de EU en Nederland door toe te zien op de naleving van Europese maatregelen voor marktordening. Daarnaast bevordert de Douane een snelle en goede douaneafhandeling, resulterend in minder oponthoud en administratieve lasten.

Toelichting

De handhaving bij de Douane is gericht op goederen die via Nederland de EU binnenkomen of verlaten. Hiermee draagt de Douane bij aan een veilig en gezond Europa. Gelijktijdig worden ook Europese (en Nederlandse) fiscale en economische belangen bewaakt. Daarbij wordt zoveel mogelijk samengewerkt met het bedrijfsleven en andere handhavingspartners, al dan niet in internationaal verband. Bij de handhaving kijkt de Douane naar de risico's en wordt op basis daarvan de meest passende handhavingsin-terventie of mix van interventies gekozen. De Douane zet daarbij verschillende hulpmiddelen in, waaronder scan- en detectieapparatuur. De interventies verschillen in aard en intensiteit. Zo kent de Douane handha-vingsactiviteiten gericht op:

• - 

  (grensoverschrijdende) goederenstromen, waarbij, mede op basis van aangiften, via risicogerichte selectie, zendingen, vervoermiddelen, containers, etc. worden gecontroleerd;

• - 

  gebieden langs de buitengrens (lucht en zee), waarbij onder andere gebruik wordt gemaakt van radarbeelden, surveillance en cameratoezicht;

• - 

  bedrijven, waarbij het gaat om controles, gericht op vergunningen, het functioneren van bedrijfseigen controlemechanismen en kwaliteits- en veiligheidssystemen.

Het beleid van de Douane is erop gericht het overgrote deel van de goederenstroom met deze vormen van toezicht af te dekken. Om de efficiëntie van de logistieke keten te vergroten wordt er samen met de andere inspectiediensten toegewerkt naar minimale lasten voor bedrijven. Onderstaande prestatie-indicatoren voor de Douane zijn outputgericht. De bedoeling is om deze prestatie-indicatoren in de volgende begroting aan te vullen ofte vervangen door resultaat-indicatoren.

Toelichting

• - 

  Controles op de goederenstromen

De Douane gaat bij de controles op de goederenstromen uit van verschillende risico's en past hierop de controledichtheid en inzet van handha-vingsinterventies aan. Als onderdeel van de handhavingsmix, voert de Douane onder andere fysieke- en scancontroles uit op de goederenstromen (vracht, post en koeriers).

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

62

• - 

  Gecertificeerde goederenstromen

De prestatie-indicator geeft aan voor welk deel van de reguliere goederenstroom (in- en uitvoer) de aangever Authorised Economie Operators (AEO's) gecertificeerd is. Een AEO certificaat is nodig om in aanmerking te komen voor vereenvoudigde Douaneprocedures. Om de status van AEO te krijgen moet een bedrijf aan een aantal criteria voldoen. Deze criteria zijn gebaseerd op het DWU en de bijpassende toepassingsverordeningen.

• - 

  Controles op passagiersvluchten

De controles van passagiersvluchten zijn met name gericht op niet-Europese vluchten. De Douane gaat ook bij de controle van reizigersbagage uit van verschillende risico's per vlucht en past hierop de controledichtheid en inzet van handhavingsinterventies aan. Bij de handhavingsinterventies moet gedacht worden aan de Douane-reizigersapp, fysieke controles, inzet van speurhonden en scans.

Inning

Inning is de laatste schakel in het fiscale proces. Voor de inning geldt dat met het toenemen van het aantal particulieren in de IH en van het aantal ondernemers, de hoeveelheid vorderingen stijgt. Voor het overgrote deel loopt de inning geautomatiseerd en nagenoeg de gehele opbrengsten-stroom komt dan ook binnen met hooguit enige lichte aandrang. Tegelijkertijd stijgt het aantal situaties waarbij zwaardere en arbeidsintensieve instrumenten moeten worden ingezet om achterstallige vorderingen alsnog te innen.

Toelichting

• - 

  Achterstand invordering

De indicator achterstand invordering meet het bedrag aan openstaande vorderingen waarvan de betalingstermijn is verstreken en waartegen geen bezwaar is ingediend. De indicator is uitgedrukt in een percentage van de totale belasting- en premieontvangsten en gaat over de belastingmiddelen inkomensheffing/Zorgverzekeringswet, loonheffingen, motorrijtuigenbelasting, omzetbelasting en vennootschapsbelasting. Het is een indicatie voor de (relatieve) omvang van de debiteurenpositie van de Belastingdienst en het geeft een momentopname van de omvang van de voorraad nog in te vorderen posten. De Belastingdienst stelt een grens van maximaal 3% aan de betalingsachterstand bij invordering om te bewaken dat tijdig maatregelen in gang worden gezet als de achterstand oploopt.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

63

• - 

  Inning invorderingsposten binnen een jaar

Deze indicator meet hoe snel de Belastingdienst erin slaagt om vorderingen die niet op tijd betaald¹⁷ worden toch te innen, als resultaat van de ingezette invorderingsmaatregelen. In 2015 werd 57% van deze invorderingsposten binnen een jaar geïnd. Voor 2017 is de doelstelling om binnen een bandbreedte van 55 tot 65% uit te komen.

Massaal proces

De Belastingdienst maakt het burgers en bedrijven zo gemakkelijk mogelijk om hun verplichtingen na te komen en hun rechten geldend te maken door massale processen juist, tijdig en efficiënt uit te voeren.

¹ De indicator «Postzendingen zonder fouten» is vervangen door de indicator «Afname van het aantal ernstige productieverstoringen». Eventuele foute postzendingen met vervelende gevolgen voor burgers en bedrijven worden voortaan onder de noemer van de nieuwe indicator gerapporteerd.

Toelichting

• - 

  Garantieregeling IH 2016: in maart aangifte gedaan, vóór 1 juli bericht Deze nieuwe indicator meet het percentage belastingplichtigen dat tijdig binnen de garantieregeling aangifte IH 2016 heeft gedaan en dat vóór

1 juli bericht ontvangt in de vorm van een voorlopige of definitieve aanslag 2016. Een beperkte categorie zal in plaats van een aanslag een ander bericht ontvangen. Daar staat in dat voor de afhandeling van de aangifte nader fiscaal onderzoek nodig is.

• - 

  Definitief vaststellen toeslagen

De indicator meet in welke mate toeslaggerechtigden in het jaar t+1 de definitieve toekenning krijgen van het toeslagjaar t.

• - 

  Percentage toeslagen dat tijdig wordt uitbetaald

Deze nieuwe indicator heeft betrekking op het laatste deel van de toeslagenketen: de uitbetaling op een reeds afgegeven beschikking. Van tijdige uitbetaling is sprake als het voorschot voor de komende maand op de 20e van de voorafgaande maand voor 24.00 uur op de rekening van de toeslaggerechtigde is bijgeschreven¹⁸.

¹⁷ Niet op tijd betaald is na de eerste aanmaning. Deze indicator heeft betrekking op het zogenoemde niet-compliante deel van de ontvangsten. Dit niet-compliante deel betrof 1,6% in 2015 (zie de indicator «Tijdige betaling van belastingen en premies» bij de Algemene doelstelling).

¹⁸ Indien de 20ste in het weekend of op een feestdag valt, wordt het voorschot van de toeslag de eerstvolgende werkdag uitbetaald.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

64

-Afname van het aantal ernstige productieverstoringen (damages) Deze nieuwe indicator meet in welke mate er sprake is van productieverstoringen binnen de Belastingdienst welke leiden tot overlast, benadeling of onjuiste informatievoorziening aan burgers en/of bedrijven. Van een productieverstoring is ook sprake wanneer er schade optreedt in de kasstroom van het Rijk of als er afbreuk wordt gedaan aan de compliance. De doelstelling is om het aantal «damages» uit 2015 (76) te verminderen. Bij de realisatie van de indicator wordt de impact (aantal geraakte burgers en/of bedrijven) en de ernst van de overlast in ogenschouw genomen.

FIOD

De FIOD werkt aan de rechtshandhaving door bijdragen te leveren aan het tegen gaan van fiscale, financiële en economische fraude (inclusief fraude met premies, subsidies, toeslagen en in- en export), aan witwas-bestrijding, aan het waarborgen van de integriteit van het financiële stelsel en aan de bestrijding van de financiële georganiseerde criminaliteit.

Toelichting

• - 

  Percentage processen-verbaal dat leidt tot veroordeling/transactie De FIOD geeft bij het selecteren van aanmeldingen voor strafrechtelijk onderzoek prioriteit aan zaken met impact en effect. De doelstelling voor het percentage processen-verbaal dat leidt tot een veroordeling of een transactie is een resultaat van het overleg tussen het Openbaar Ministerie, de toezichthouders en de FIOD, en is een indicator voor de kwaliteit van de door de FIOD aangeleverde zaken.

• - 

  Gerealiseerde incasso-opbrengsten

Op basis van afgeronde onderzoeken stelt de FIOD processen-verbaal op en gaat het Openbaar Ministerie over tot vervolging en/of een transactie. Vervolging kan leiden tot veroordeling, waarbij incasso-opbrengsten voor de Staat gerealiseerd kunnen worden. Transacties leiden ook tot incassoopbrengsten voor de Staat. Voor de incasso-opbrengsten is voor deze nieuwe prestatie-indicator een streefwaarde ontwikkeld die is afgestemd met het Openbaar Ministerie. De daadwerkelijke inkomsten worden geboekt op Rijksbegroting Hoofdstuk VI (Veiligheid en Justitie).

• - 

  Omgevingsgerichte strafonderzoeken

Bij de aanpak van fraude wil de FIOD een duidelijk signaal afgeven en kiest het voor aanpak van strafonderzoeken met maatschappelijk effect: van incident naar impact. De monitoring hierop vindt plaats met deze nieuwe prestatie-indicator door te rapporteren hoeveel procent van de zaken omgevingsgericht is. Met omgevingsgericht wordt gedoeld op zaken die voortvloeien uit de vooraf bedachte verbinding tussen partners

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

65

in de keten van toezicht, opsporing en vervolging.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2 66

3.2 Artikel 2: Financiële markten

• A. 

  Algemene doelstelling

Beleid en regelgeving maken voor een stabiele en integere werking van financiële markten, met betrouwbare dienstverlening van financiële instellingen aan burgers en bedrijven.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van Financiën bevordert het goed functioneren van het financiële stelsel en heeft een regisserende rol. De Minister is medeverantwoordelijk voor wetten en regels voor de financiële markten en de institutionele structuur van het toezicht. Het toezicht op de financiële markten wordt uitgevoerd door DNB en AFM. Sinds 4 november 2014 houdt ECB toezicht op grote en grensoverschrijdende Europese banken (Single Supervisory Mechanism toezicht, oftewel SSM-toezicht op systeemrelevante banken).

De randvoorwaarden die de Minister stelt aan een integer en stabiel systeem hebben hun basis in de Wet op het financieel toezicht (Wft). Het gaat hierbij om (het toezicht op naleving van) regelgeving die financiële instellingen stimuleert en verplicht om op integere en transparante wijze te werk te gaan. Met deze regelgeving en dit toezicht wordt eraan bijgedragen dat consumenten en bedrijven met voldoende informatie en vertrouwen financiële producten kunnen afnemen.

De Minister bevordert de educatie van de burger op financieel gebied, streeft naar een integer financieel stelsel met passende regelgeving in de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (Wwft) en is verantwoordelijk voor de ongestoorde voorziening van voldoende munten in circulatie.

• C. 

  Beleidswijzigingen

Er is blijvende aandacht voor de stabiliteit van de financiële sector. De focus komt daarbij te liggen op het stimuleren van innovatie en toetreding van nieuwe partijen tot de markt, door waar mogelijk - in samenwerking met DNB - meer te differentiëren in vergunningverlening. Nieuwe toetreders kunnen de diversiteit in de Nederlandse financiële sector vergroten, wat ook vanuit financieel stabiliteitsperspectief in de sterk geconcentreerde Nederlandse bancaire markt wenselijk is. Gedacht wordt aan het verlenen van vergunningen die betrekking hebben op specifieke activiteiten van financiële instellingen, in de vorm van zogenaamde deelvergunningen. Zo kan worden volstaan met een toets voor (beperkte) activiteiten, gericht op omvang, risico's en complexiteit van de aspiranttoetreder. Ook in het kader van de herziening van de Wft¹⁹ worden mogelijkheden onderzocht hoe recht kan worden gedaan aan instellingen met innovatieve bedrijfsmodellen.

De roep om transparantie is groter dan voorheen. Zowel financiële instellingen als de toezichthouders moeten aan het publiek kenbaar maken wat ze doen, waarom en hoe. Zo leggen zij verantwoording af en zijn zij aanspreekbaar op hun activiteiten. De betekenis en inhoud van het begrip transparantie is voor een goede werking van financiële markten en

¹⁹ Zie hiervoor ook Kamerstukken II 2015-2016 34 208, nr. 13.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

67

effectief toezicht daarop aan verandering onderhevig. In het wetsvoorstel transparant toezicht financiële markten wordt daarom het beroepsgeheim geactualiseerd en de mogelijkheden tot proactieve openbaarmaking door toezichthouders uitgebreid.

Naast focus op innovatie en transparantie staat integriteit van de financiële sector centraal in het beleid van de directie Financiële Markten. Terroristische aanslagen hebben het belang van het bestrijden van terrorismefinanciering en het anti-witwasbeleid onderstreept. Verder doen de zogenaamde Panama papers een appèl op de bevordering van integriteit van de sector. Ter voorbereiding op de beoordeling (mutual evaluation) door de Financial Action Task Force (FATF)²⁰ van de Nederlandse regelgeving en beleid op het gebied van het tegengaan van witwassen en financieren van terrorisme die waarschijnlijk in 2019 zal plaatsvinden wordt het beleid op die gebieden derhalve gemonitord, verder ontwikkeld dan wel geïmplementeerd. Daarnaast wordt de Wet toezicht trustkantoren herzien en wordt de Europese 4e anti-witwasrichtlijn geïmplementeerd in nationale regelgeving. In het kader van de implementatie van die richtlijn wordt een register voor Ultimate Beneficial Owners (UBO-register) opgezet waarmee inzichtelijk wordt gemaakt wie de uiteindelijk belanghebbenden zijn van, kort gezegd, Nederlandse vennootschappen en andere juridische entiteiten. Met dit UBO-register wordt zowel transparantie als integriteit bevorderd. Recent is door de Europese Commissie een Actieplan terrorismebestrijding vastgesteld. Daarin staan voorstellen voor aanscherping van de 4e anti-witwasrichtlijn.

De Financial Action Task Force (FATF) is een intergouvernementele task force die zich bezighoudt met de bestrijding van witwassen en de financiering van terrorisme.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

68

D1. Budgettaire gevolgen van beleid

D2. Budgetflexibiliteit

Van de uitgaven op artikel 2 is 69,7% juridisch verplicht. Deze verplichte uitgaven (€ 14,9 min.) bestaan voor het grootste deel uit uitgaven voor muntcirculatie (€ 5,1 min.) en vakbekwaamheid (€ 5,3 min.). De uitgaven voor muntcirculatie zijn uitgaven die betrekking hebben op de productie van munten en een vergoeding van de kosten gemaakt door het Nationaal Analysecentrum voor Munten. Niet alle uitgaven voor muntcirculatie zijn juridisch verplicht; € 6,2 min. is beleidsmatig gereserveerd en nodig voor de aankoop van metaal voor reguliere circulatiemunten en bijzondere munten, alsmede het ontwerp. De uitgaven aan vakbekwaamheid bestaan uit de subsidie aan het College Deskundigheid Financiële Dienstverlening (CDFD) en het ter beschikking gestelde budget aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) voor uitvoering van taken van de centrale examenbank. Dit blijkt uit de subsidieovereenkomst met CDFD en een dienstverleningsovereenkomst met DUO.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

69

• E. 

  Toelichting op de instrumenten Uitgaven

Subsidie

Vakbekwaamheid

Zie toelichting onder «opdrachten: vakbekwaamheid» voor een uitgebreide toelichting over vakbekwaamheid. De uitgaven voor vakbekwaamheid bestaan voor een klein deel uit een subsidie-element.

Bekostiging

Rechtspraak Financiële Markten (Accountantskamer) De Accountantskamer beoordeelt klachten over gedragingen van accountants bij hun beroepsmatig handelen. Het gaat daarbij vooral om gedragingen die mogelijk in strijd zijn met de wet of met het belang van een goede uitoefening van het accountantsberoep. In een tuchtprocedure staat het belang van een goede beroepsuitoefening voorop. Aldus wordt bijgedragen aan het (herstel van) vertrouwen van het publiek in de beroepsuitoefening van accountants.

Muntcirculatie

De kosten van muntcirculatie bestaan uit uitgaven die betrekking hebben op de muntproductie en de vergoeding van de kosten van het Nationaal Analysecentrum voor Munten. De muntproductie is ondergebracht bij de KNM waarvan de Staat alle aandelen in zijn bezit heeft. Het kabinet heeft in april 2016 voorgenomen deze aandelen van de hand te doen (Kamerstukken II 2015-2016 28 165, nr. 250). De begroting loopt niet vooruit op de uitkomst van het privatiseringsproces.

Afname munten in circulatie

Het in omloop brengen van reguliere euromunten leidt tot ontvangsten voor de Staat en tegelijkertijd tot een schuld aan het publiek. Wanneer er meer munten in omloop worden gebracht dan dat er uit omloop terugkomen, neemt het aantal munten in circulatie toe. Deze toename leidt tot een netto ontvangst, omdat de nominale waarde van de munten wordt ontvangen door de Staat. Wanneer er minder munten in omloop worden gebracht dan dat er uit omloop terugkomen, leidt dit tot een afname van munten in circulatie en tot een netto uitgave, omdat de nominale waarde wordt terugbetaald. De realisaties van voorgaande jaren, die op voorhand lastig zijn te voorspellen, laten een wisselend beeld zien met zowel positieve als negatieve resultaten. Om deze reden wordt een stelpost van nul opgenomen voor zowel de ontvangsten als de uitgaven aan munten in circulatie.

Toezicht en handhaving MIF

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) is één van de beoogde toezichthouders op de uitvoering van de MIF-verordening, namelijk voor zover het betreft de mededingingsrechtelijke bepalingen van die verordening. De algemene maatregel van bestuur waarbij de ACM wordt aangewezen als toezichthouder treedt naar verwachting deze zomer in werking. Het Ministerie van Financiën is verantwoordelijk voor de uitvoering van de MIF-verordening. Daarom draagt het Ministerie van Financiën bij aan de kosten voor het houden van het toezicht op de naleving en de handhaving van deze verordening uitgevoerd door de ACM. Het gaat hierbij onder meer om kosten voor het controleren van de

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

70

hoogte van de afwikkelingsvergoedingen bij betalingsdienstaanbieders, behandelen van klachten en rechtshandhavingskosten.

Opdrachten

Wijzer in geldzaken

Het platform Wijzer in geldzaken zet zich in voor het bevorderen van verantwoord financieel gedrag in Nederland. Uitgangspunt voor de begroting van Wijzer in geldzaken is dat het Ministerie van Financiën samen met een aantal partijen uit de sector het platform financiert.

Vakbekwaamheid

De centrale examenbank wordt namens de Minister van Financiën inhoudelijk beheerd door het CDFD. De initiële- en permanente educatieexamens in het kader van de Wft worden door exameninstituten afgenomen via de centrale examenbank. De exameninstituten dragen per afgenomen examen leges af. De ontvangen leges zijn opgenomen bij de post overig (onder ontvangsten). Het CDFD adviseert en ondersteunt de Minister van Financiën inzake het onderdeel vakbekwaamheid in de Wft en het Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen (BGFO) Wft. Dit betreft onder meer het inhoudelijk beheer van de centrale examenbank, het adviseren over eind- en toetstermen, het erkennen van en toezien op Wft-exameninstituten en het adviseren over gelijkstellingen van diploma's aan Wft-diploma's.

Het geautomatiseerde systeem voor examinering vanuit de centrale examenbank wordt in opdracht van de Minister van Financiën uitgevoerd door het Agentschap DUO. Het relatief grootste gedeelte van de uitgaven wordt besteed aan de taken en werkzaamheden die door DUO worden uitgevoerd.

Bijdrage aan ZBO's en RWT's Bijdrage BES-toezicht en FEC

Sinds 1 januari 2015 betaalt de Nederlandse overheid enkel een bijdrage aan de AFM en DNB voor het toezicht op de BES-eilanden. Daarnaast draagt het Ministerie van Financiën bij aan de financiering van het financieel expertise centrum (FEC).

Bijdrage aan (internationale) organisaties

Hieronder vallen de jaarlijkse contributie aan de International Accounting Standards Board (IASB), alsmede de bijdrage in de kosten van de Caribbean Financial Action Task Force (CFATF). De CFATF is een regionale organisatie in het Caribische gebied die witwassen en het financieren van terrorisme bestrijdt.

Ontvangsten

Ontvangsten muntwezen

De ontvangsten muntwezen hebben betrekking op de uitgifte van bijzondere euromunten, de afdracht van de KNM aan de Staat van de totale nominale waarde van uitgegeven muntsets, de bijzondere euromunten en van royalty's. Royalty's zijn vergoedingen die de Staat ontvangt voor dukaten die KNM produceert en verkoopt. De ontvangsten muntwezen hebben tevens betrekking op verkocht metaalschroot.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

71

Toename munten in circulatie

In juni 2016 is een groot deel van de vordering van het ministerie op KNM geconverteerd naar eigen vermogen. Mede dankzij het normaliseren van het vermogen kon KNM een noodzakelijke verlenging van de bankgarantie voor de Chili-order bewerkstelligen. Tevens kan KNM nieuwe orders financieren. Daarmee is er een betere uitgangspositie voor de verkoop van KNM, waartoe het kabinet in april 2016 besloot, gecreëerd. Het resterende deel van de vordering is omgezet in een lening.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

72

3.3 Artikel 3: Financieringsactiviteiten publiek-private sector

• A. 

  Algemene doelstelling

Optimaal financieel resultaat bij de realisatie van publieke doelen; in het bijzonder bij het investeren in en verwerven, beheren en afstoten van de financiële en materiële activa van de Staat.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van Financiën stimuleert en regisseert een verantwoorde en doelmatige besteding van overheidsmiddelen. Bedrijfseconomische expertise wordt ingezet bij staatsdeelnemingen, investeringsprojecten, en transacties van de rijksoverheid.

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor:

• - 

  een optimaal financieel resultaat bij het beheren, aangaan en afstoten van staatsdeelnemingen met inachtneming van de betrokken publieke belangen;

• - 

  het toetsen en adviseren op bedrijfseconomische doelmatigheid bij het realiseren van grote publieke investeringsprojecten, zodat vakdepartementen hun projecten binnen budget, op tijd en met de gewenste kwaliteit kunnen realiseren. Voorbeelden van deze projecten zijn Design-Build-Finance-Maintain(-Operate) projecten (afgekort DBFM(O)-projecten), bedrijfsvoerings- en duurzaamheidsprojecten, en veilingen waarbij exclusieve rechten in de markt worden gezet;

• - 

  het overkoepelende DBFM(0)-beleid en de regie van het systeem dat ervoor moet zorgen dat DBFM(O) in Nederland structureel goed verankerd is en toegepast wordt;

• - 

  het beheren en afwikkelen van de tijdelijke overheidsinvesteringen in de gesteunde financiële instellingen. In dit kader is de Minister van Financiën verantwoordelijk voor zwaarwegende en/of principiële beslissingen (onder andere exitstrategie en beloningsbeleid van de financiële instellingen) van, alsmede het houden van toezicht op, NL Financial Investments (NLFI);

• - 

  het toetsen van door vergunninghouders gestelde financiële zekerheid ter dekking van de kosten die voortvloeien uit het buiten gebruik stellen en de ontmanteling van instellingen vallend onder de Kernenergiewet.

De Minister van Financiën heeft een aantal instrumenten tot zijn beschikking, die ingezet kunnen worden voor de invulling van zijn verantwoordelijkheid:

• - 

  bevoegdheden die de Minister van Financiën heeft op basis van de Comptabiliteitswet;

• - 

  het besluit privaatrechtelijke rechtshandelingen 1996, in het bijzonder artikel 6: huur-, huurkoop- en leaseovereenkomsten, zoals DBFM(O) en andere langjarige complexe projecten, mogen pas worden gesloten na overeenstemming met de Minister van Financiën;

• - 

  bevoegdheden die de Minister van Financiën heeft op basis van de Kernenergiewet;

• - 

  de Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen (NLFI);

• - 

  bevoegdheden die de Minister van Financiën heeft als aandeelhouder op basis van Boek 2 Burgerlijk Wetboek en de statuten van de ondernemingen;

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

73

• - 

  de gedragsregels uit de Corporate Governance Code voor zijn rol als aandeelhouder in staatsdeelnemingen;

• - 

  kader voor het gebruik van businesscases binnen het Rijk (handleiding publieke businesscase);

• - 

  publiek-private samenwerking code (PPS-code): de beheercode voor goede bedrijfsvoering binnen de rijksoverheid gericht op een doelmatige en rechtmatige inzet van het instrument van PPS bij de realisatie en de exploitatie van (met name meerjarige) investeringsprojecten. Deze beheercode is nader uitgewerkt in een aantal specifieke toezichtsafspraken op het gebied van huisvesting en infrastructuur;

• - 

  structureel en incidenteel overleg met bestuurders en commissarissen van de staatsdeelnemingen;

• - 

  bedrijfseconomische, juridische en corporate governance-expertise en kennis en kunde op het gebied van businesscases, sourcing en risicomanagement;

• - 

  kennis van financieringsmarkten en -instrumenten ten behoeve van vernieuwende financieringsvormen zoals fondsen en publiek-private investeringsprojecten;

• - 

  overleg met betrokken vakdepartementen over de mate waarin en de wijze waarop de relevante publieke belangen worden geborgd.

Bovenstaande instrumenten zijn verschillend van aard. De bevoegdheden die voortvloeien uit het Burgerlijk Wetboek, Comptabiliteitswet, Wet stichting administratiekantoorbeheer financiële instellingen en de Kernenergiewet vormen de basis van de (formele) zeggenschap. De overige instrumenten hebben een meer informeel karakter, zijn richtinggevend (zoals de Corporate Governance Code) of dienen als randvoorwaarde om invulling te kunnen geven aan de beleidsdoelstelling (zoals de beschikbaarheid over en/of toegang tot de benodigde kennis).

• C. 

  Beleidswijzigingen

NLFI zal in 2017, in nauwe samenwerking met het Ministerie van Financiën, de exitstrategie voor de verschillende financiële instellingen (ASR, ABN AMRO en SNS REAAL) verder uitvoeren. De afgelopen tweeënhalf jaar is de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid 2013 geïmplementeerd. Er is beleid ontwikkeld op het gebied van strategie, doelmatigheid, rendement, vermogenspositie, investeringen, benoemingen en beloningsbeleid. Dit is een continu proces bij de invulling van het actief aandeelhouderschap van de Staat.

Het kabinet wil dat-conform de Nota Deelnemingenbeleid Rijksoverheid

• - 

  periodiek wordt bezien welke publieke belangen er met de staatsdeelnemingen zijn gemoeid en of het aandeelhouderschap als aanvullend instrument, naast wet- en regelgeving en toezicht, nog steeds toegevoegde waarde heeft bij de borging daarvan. Jaarlijks wordt een aantal deelnemingen onderworpen aan een evaluatie zodat alle deelnemingen iedere zeven jaar ten minste eenmaal zijn geëvalueerd. In 2016 is gestart met een nieuwe cyclus van deze zogeheten strategische heroriëntatie, welke in 2017 voortgezet zal worden.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

74

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

75

D1. Budgettaire gevolgen van beleid

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

76

D2. Budgetflexibiliteit

Kapitaalinjectie TenneT

De kapitaalinjectie TenneT is 100% juridisch verplicht op basis van een overeenkomst met TenneT.

Bijdrage aan RWT

De bijdrage aan NLFI is 100% juridisch verplicht op basis van de door de Minister van Financiën goedgekeurde begroting van NLFI en artikel 7 Wet stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen. De begroting van NLFI van het aankomende jaar wordt telkens voor het einde van het lopende jaar vastgesteld en ter goedkeuring aan de Minister voorgelegd. De verplichting loopt zolang NLFI kosten maakt bij de uitvoering van haar wettelijke taak.

Garanties

Dit budget is 100% juridisch verplicht op basis van een overeenkomst met TenneT. De verplichting loopt door tot en met 2020. Dit betreft de storting van de premie in de begrotingsreserve.

Opdrachten

Dit budget is bestemd voor de inhuur van adviseurs omtrent het beheer van de staatsdeelnemingen. Deze advieskosten worden ieder jaar geraamd op basis van de verwachte inhuur. Een deel van de contracten loopt over het begrotingsjaar heen, welk deel op voorhand is niet exact te kwantificeren, maar naar beste inschatting is € 971.000 op het totaal te kwalificeren als budgetflexibel.

• E. 

  Toelichting op de instrumenten

Uitgaven

Vermogensverschaffing

Eind 2015 heeft TenneT de Staat als enig aandeelhouder verzocht om extra kapitaal ter beschikking te stellen om de wettelijk verplichte investeringen in het Nederlandse net te realiseren. Op basis van een second opinion uitgevoerd door een extern deskundige is geconcludeerd dat de investeringsagenda in Nederland inderdaad tot een kapitaalbehoefte leidt. Vanaf 2017 zal TenneT € 780 min. ontvangen, verspreid over drie tranches. In 2019 zal gekeken worden of een eventuele vierde tranche in 2020 noodzakelijk is. Deze tranche zal zodoende pas in de begroting van 2020 aan het parlement worden voorgelegd. Het feit dat er sprake is van een financiële transactie maakt dat de kapitaalinjectie niet relevant is voor het EMU-saldo en het uitgavenkader.

Bijdrage aan RWT

De stichting administratiekantoor beheer financiële instellingen (NLFI) is een RWT. Het NLFI voert het staatsaandeelhouderschap uit voor de financiële instellingen die tijdelijk in beheer van de Staat zijn. De netto uitgaven aan NLFI om uitvoering te geven aan haar wettelijke taak zijn € 0,75 min. over 2017 (€ 10,0 min. uitgaven minus € 9,3 min. ontvangsten).

Garanties

De Staat heeft in 2010 een garantie verstrekt van maximaal € 300 min. ten behoeve van de Stichting Beheer Doelgelden Landelijk Hoogspanningsnet. Hierdoor kon de Stichting de overname financieren van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

77

Transpower door TenneT Holding. De jaarlijkse, marktconforme premie die de Staat ontvangt, wordt afgestort in een begrotingsreserve.

Opdrachten

Dit budget is bestemd voor de inhuur van adviseurs ter ondersteuning in de diverse expertises die benodigd zijn voor het professioneel beheer van de staatsdeelnemingen.

Ontvangsten

Vermogensonttrekking

Deze post bestaat uit alle dividenden en winstafdrachten die zien op zowel de reguliere staatsdeelnemingen zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Spoorwegen, Schiphol en Gasunie als de tijdelijke financiële deelnemingen (ABN AMRO, ASR, RFS en SNS REAAL).

Bijdrage aan RWT

Zie: Uitgaven - Bijdrage aan RWT

Garanties

Door de overdracht van de staatsgegarandeerde schuld van Propertize aan de Staat vervalt de geraamde garantiepremie.

Meetbare gegevens staatsdeelnemingen

De Staat is aandeelhouder van een aantal deelnemingen vanwege de met de deelnemingen gemoeide publieke belangen. De publieke belangen dienen dan ook centraal te staan in de strategie en de investeringen van deze ondernemingen. De Staat stuurt haar deelnemingen binnen haar aandeelhoudersbevoegdheden op zakelijke wijze aan, opdat de ondernemingen financieel zelfstandig kunnen blijven en eigenstandig de voor het publieke belang noodzakelijke investeringen kunnen doen.

De publieke belangen die samenhangen met de staatsdeelnemingen zijn veelal geborgd via wet- en regelgeving. De verantwoordelijkheid voor borging van die belangen ligt bij het vakdepartement, dat doorgaans ook de instrumenten heeft om die publieke belangen te toetsen dan wel af te dwingen, zoals concessies en vergunningen. De onderstaande kengetallen zien toe op aspecten die binnen de directe invloedssfeer van de Staat als aandeelhouder liggen.

In onderstaande tabel is een overzicht opgenomen van de staatsdeelnemingen waarvan het beheer van het aandeelhouderschap ligt bij het Ministerie van Financiën. Tussen haakjes is aangegeven welk percentage van de aandelen in handen is van de Staat. De financiële deelnemingen zijn in beheer op afstand geplaatst bij NLFI.

Aandeelhouderschap Ministerie van Financiën

Gasunie (100%) TenneT (100%) NS (100%)

Nederlandse Loterij (99%) Holland Casino (100%) NIO (100%)

Schiphol (69,8%) KLM (5,9%) KNM (100%) Covra (100%) UCN (100%)

Thales Nederland (1%) NWB Bank (17,2%) BNG Bank (50%) FMO (51%) Havenbedrijf Rotterdam (29,2%)

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

78

Aandeelhouderschap in beheer bij NLFI

ABN AMRO (77%) SRH (100%)

SNS Bank (100%) ASR (63,7%)

Kengetallen

De Nota Deelnemingenbeleid vormt de basis van het beleid rondom staatsdeelnemingen. De onderstaande kengetallen zien op de verdere uitrol van dit beleid. Deelnemingen met volwaardige bedrijfsactiviteiten en waarvan het aandeelhouderschap in het beheer is van de Minister van Financiën zijn meegenomen in de kengetallen. Thales en KLM zijn hierbij buiten beschouwing gelaten vanwege de zeer geringe zeggenschap.

Bij alle deelnemingen waar de Staat een meerderheidsbelang heeft zijn middels de statuten aangepaste investeringsdrempels vastgesteld (NS, TenneT, Gasunie, Covra, KNM, Nederlandse Loterij en Holland Casino). Bij de deelnemingen waar de Staat geen doorslaggevende stem heeft ten aanzien van de statuten, zal geen aanpassing van de statuten op dit punt plaatsvinden; behalve bij Schiphol waar de statuten in de loop van 2016 worden aangepast. Meer indicatoren over het deelnemingenbeleid zijn te vinden in het jaarverslag Deelnemingen.

Voor de prestaties van DBFM(0)-contracten zijn ook kengetallen ontwikkeld. Over deze kengetallen zal door de daarvoor verantwoordelijke ministers gerapporteerd gaan worden in de DBFM(O)-voortgangsrapportage.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

79

3.4 Artikel 4: Internationale financiële betrekkingen

• A. 

  Algemene doelstelling

Een bijdrage leveren aan een financieel gezond en welvarend Europa en een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Nederlandse economie wordt door zijn openheid en relatief beperkte grootte sterk beïnvloed door internationale financieel-economische ontwikkelingen. Dit betreft voor een belangrijk deel ontwikkelingen in de lidstaten van de EU. Verreweg het grootste deel van de Nederlandse export en import gaat naar of komt uit andere Europese landen. Een sterke Europese economie heeft daarmee een directe weerslag op de Nederlandse economie. Mede om die reden is Nederland gebaat bij een gezonde financieel-economische ontwikkeling en een stabiele budgettaire en monetaire ontwikkeling in de EU en haar lidstaten, waarbij ook de financiële stabiliteit binnen de eurozone gewaarborgd is. De Minister van Financiën speelt in Nederland op dit gebied een regisserende rol en maakt daarbij gebruik van een aantal instrumenten.

Ten behoeve van de bevordering van financiële stabiliteit neemt de Minister actief deel aan internationale overleggen (onder andere Ecofinraad en Eurogroep) ter versterking van de begrotingsdiscipline van lidstaten van de EU en een stabiele macro-economische omgeving in de eurozone. Hieronder valt ook de economische beleidscoördinatie in de EU en de EMU in het kader van het Europees semester.

Verder neemt de Minister van Financiën besluiten over het Nederlandse standpunt met betrekking tot aanvragen voor het Exchange Rate Mechanism (ERM-II) en voor invoering van de euro. Tevens draagt de Minister van Financiën het Nederlandse standpunt over de EU-begroting uit. De Minister ziet er op toe dat deze EU-begroting volgens de afspraken van het Meerjarig Financieel Kader (MFK; 2014-2020) wordt vormgegeven.

In internationaal verband zijn maatregelen getroffen om de wereldeconomie minder gevoelig te maken voor financieel-economische crises en te zorgen dat de gevolgen, mocht een dergelijke crisis toch plaatsvinden, zo beperkt mogelijk blijven.

De Minister van Financiën draagt bij aan het beheer van stabilisatiemechanismen, zoals het EFSF en het ESM ten behoeve van het bewaken van de financiële stabiliteit in de eurozone. In paragraaf E van dit artikel is het Nederlandse aandeel in deze instellingen te zien.

Op 13 juli 2015 is de Minister van Financiën herkozen door zijn collega's, voor een periode van 2,5 jaar, als voorzitter van de Eurogroep. De rol als voorzitter van de Eurogroep biedt bij uitstek de mogelijkheid om uitvoering te geven aan de gezamenlijke Europese inzet.

Internationale financiële instellingen (IFI's) waaronder het IMF, de Wereldbank, EBRD, de EIB en sinds januari 2016 ook de AIIB dragen in belangrijke mate bij aan een evenwichtige internationale financieel-economische ontwikkeling. Zij vervullen een belangrijke rol bij het financieel-economisch beleidstoezicht, bevorderen de ontwikkeling van

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

80

lage- en middeninkomenlanden en vormen een financieel vangnet in geval van een crisis.

De Minister houdt als aandeelhouder toezicht op deze IFI's en hun financiële soliditeit en bestuur, met als doel deze instellingen gezond en sterk te houden. Hierbij bewaakt de Minister ook de financiële belangen van de Nederlandse overheid en burger. Ook ziet de Minister toe op de effectiviteit van de internationale financiële architectuur, waarbij het cruciaal is dat IFI's hun eigen rol hierbinnen uitvoeren en hun middelen effectief en efficiënt inzetten. In de tabel in paragraaf E wordt een overzicht gegeven van het Nederlandse aandeel in de verschillende instellingen.

Daarnaast levert de Minister een bijdrage aan de internationale beleidsdis-cussie en beleidsrespons bij internationale fora, zoals de Ecofinraad, Eurogroep, verschillende OESO-werkgroepen en commissies en discussies bij het IMF, de Wereldbank en andere IFI's.

• C. 

  Beleidswijzigingen

E U/Eurozone

Ten aanzien van de Europese begroting spelen in begrotingsjaar 2017 de volgende zaken. In 2016 zal de tussentijdse evaluatie van het MFK worden afgerond. De tussentijdse evaluatie biedt doorgaans aanknopingspunten voor verbetering of hervorming van het MFK, die vervolgens kunnen worden betrokken in het voorstel voor een volgend MFK - het voorstel voor het volgende MFK wordt eind 2017 verwacht. Daarnaast zal door de aanname van de Making Available Regulation (MAR) en de ratificatie van het Eigen Middelen Besluit (EMB) de verrekening van de jaarlijkse nacalculatie van de BNI- en btw-grondslagen worden verplaatst van het najaar naar het voorjaar van het jaar erop. Hiermee sluit de verrekening beter aan op de binnenlandse begrotingssystematiek, omdat de gevolgen voor de Nederlandse afdrachten kunnen worden betrokken in de voorjaarsbesluitvorming. Het verschuiven van deze verrekening was één van de Nederlandse voorstellen voor verbeteringen en vereenvoudigingen van het Europese begrotingsbeleid. Als laatste wordt met de ratificatie van het EMB ook de Nederlandse korting op de afdrachten ontvangen. De korting op de afdrachten is reeds verwerkt in de raming van de afdrachten voor 2017.

Komend jaar zal er aandacht zijn voor het lopende steunprogramma voor Griekenland. De Minister van Financiën neemt namens Nederland deel aan discussies en besluitvorming op ministerieel niveau in Eurogroep en in de Raad van Gouverneurs van het ESM over dit onderwerp. Op 19 augustus 2015 stemde de Raad van Gouverneurs van het ESM in met een derde leningenprogramma van 3 jaar met een maximale omvang van € 86 mld. voor Griekenland. Op 24 mei 2016 is de Eurogroep een pakket aan schuldmaatregelen overeengekomen die in verschillende fasen zullen ingaan. De maatregelen voor de middellange termijn zijn gekoppeld aan de voorwaarde dat het leningenprogramma volledig geïmplementeerd wordt. Aan het einde van het leningenprogramma, in 2018, zal hierover pas een besluit worden genomen.

Internationale Financiële Instellingen (IFI's)

Naast aandacht voor crisispreventie en beleidstoezicht, zullen ook in 2017 de IFI's verder de nadruk leggen op het creëren van duurzame en inclusieve groei. Er zullen verschillende maatregelen genomen worden

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

81

om groei wereldwijd een impuls te geven en IFI's zullen (verder) betrokken worden bij actuele thema's zoals klimaatfinanciering en migratie.

D1. Budgettaire gevolgen van beleid

D2. Budgetflexibiliteit

Bijdrage aan internationale organisaties

Dit budget betreft grotendeels bijdragen aan de AIIB. Zowel de kapitaalbetalingen aan de AIIB als de bijdrages aan andere internationale organisaties zijn volledig juridisch verplicht.

Leningen

De uitkering van de inkomsten op de Griekse obligaties is, op voorwaarde dat Griekenland voldoet aan de implementatie van het leningenprogramma, met ingang van begrotingsjaar 2017 juridisch verplicht. De verplichting loopt door tot tenminste 2026. In de periode 2026-2038 gaat het om een relatief klein bedrag, dat in een keer in 2026 zal worden uitgekeerd.

Opdrachten

Technische assistentie aan kiesgroeplanden is niet-juridisch verplicht.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

82

• E. 

  Toelichting op de instrumenten

Nederland draagt via algemene bijdragen aan multilaterale ontwikkelingsbanken en ontwikkelingsfondsen bij aan ontwikkelingssamenwerking. Het grootste deel dat hiervan op de Financiën begroting staat betreft de International Development Association (IDA), het onderdeel van de Wereldbankgroep dat concessionele leningen - en in beperkte mate schenkingen - verstrekt aan de armste landen in de wereld.

Daarnaast is voor 2017, wegens de Nederlandse deelname aan de AIIB, een kapitaalstorting geraamd. Op 16 januari 2016 is de AIIB officieel van start gegaan. Het oprichtingsverdrag is door Nederland voor deze datum officieel geratificeerd, waardoor Nederland een volwaardig lid van de AIIB is, met bijbehorend stemrecht. Voor het lidmaatschap zal in de komende jaren in vijf gelijke delen het gestort kapitaal worden overgemaakt; in 2016 voor de jaren 2015 en 2016, in 2017, 2018 en 2019.

Voor de komende jaren is budget gereserveerd voor technische assistentie aan landen in de Nederlandse IMF/Wereldbank/EBRD kiesgroep. De assistentie is er vooral op gericht om de landen te ondersteunen in hun financieel-economische beleid, daarbij wordt gebruik gemaakt van Nederlandse expertise. Door nieuwe inzichten wordt technische assistentie vanaf 2017 vormgegeven door middel van een arrangement in plaats van subsidies waardoor het bedrag aan subsidies vervalt.

Uitkeringen aan Griekenland

Onderdeel van het tweede leningenprogramma voor Griekenland was dat de inkomsten van de nationale centrale banken uit de Griekse staatsobligaties (Securities Markets Programme, afgekort SMP en de Agreement on Net Financial Assets, afgekort ANFA), die niet zijn meegenomen in de obligatieomruil van februari 2012, werden doorgegeven aan Griekenland. Het tweede leningenprogramma liep op 30 juni 2015 af en daarmee was deze afspraak komen te vervallen. In 2015 en 2016 hebben er geen uitkeringen plaatsgevonden. Onderdeel van het derde steunprogramma, waar de Raad van Gouverneurs van het ESM op 19 augustus 2015 definitief mee heeft ingestemd, was wel dat de Eurogroep, indien nodig, klaar staat om aanvullende maatregelen te overwegen om de bruto financieringsbehoefte van Griekenland op een houdbaar niveau te houden. Op 24 mei 2016 is de Eurogroep een pakket schuldmaatregelen overeengekomen. Een van de afspraken is dat vanaf begrotingsjaar 2017 de toekomstige SMP- en ANFA-winsten, conform de afspraak uit het tweede leningenprogramma, weer kunnen worden doorgegeven aan Griekenland.

Renteontvangsten leningen Griekenland

Onder het eerste leningenprogramma aan Griekenland, uit 2010, heeft Nederland bilaterale leningen verstrekt. In totaal heeft Nederland voor 3,2 miljard euro aan leningen verstrekt. Griekenland betaalt hier per kwartaal rente over. De rente die Griekenland betaalt is de 3-maands Euribor-rente plus een opslag van 50 basispunten.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

83

¹ Cijfers per 30-6-16, wisselkoers per 1-3-16. Bron: IFC Financial Statements Fiscal Year 2016.

² Cijfers per 30-6-16, wisselkoers per 1-3-16. Bron: MIGA Financial Statements Fiscal Year 2016.

³ Cijfers per 30-6-16, wisselkoers per 1-3-16. Bron: IBRD/IDA Financial Statements Fiscal Year 2016.

⁴ Cijfers per 31-12-15. Bron: EIB Financial Statements 2015.

⁵ Cijfers per 31-12-15. Bron: EBRD Financial Report 2015.

^s Cijfers per 31-1-16, wisselkoers per 1-3-16. Bron: IMF Financial Statements, Quarter Ended 31 January 2016.

⁷ Cijfers per 1-9-2016. Bron: ESM website.

⁸ Cijfers per 1-9-2016. Bron: EFSF website.

⁹ Cijfers per 1-9-2016. Bron: Website Europese Commissie, http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/efsm/index_en.htm

¹⁰ Cijfers per 1-9-2016. Bron: Website Europese Commissie, http://ec.europa.eu/economy_finance/eu_borrower/balance_of_payments/index_en.htm

¹¹ Dit bedrag is indicatief en de exacte rekenwijze en wat wordt meegenomen verschilt per IFI of fonds.

¹² Dit getal is niet vastgepind en fluctueert.

De bovenstaande tabel geeft een aantal kengetallen van internationale financiële fondsen en instellingen waarin Nederland deelneemt. Per fonds of instelling is de financiële binding weergeven. Hierbij wordt de omvang van de garantie en het gestorte kapitaal weergeven. Verder wordt door middel van verstrekte bedragen en de maximale capaciteit een financieel profiel gemaakt van het fonds of instelling.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

84

3.5 Artikel 5: Exportkredietverzekeringen, -garanties en investeringsverzekeringen

• A. 

  Algemene doelstelling

Het bieden van mogelijkheden voor verzekering van betalingsrisico's die zijn verbonden aan export en investeringen in het buitenland, in aanvulling op de markt, en het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld voor bedrijven op het terrein van de exportkredietverzekeringsfaciliteit.

• B. 

  Rol en verantwoordelijkheid Minister

De Minister van Financiën is verantwoordelijk voor de uitvoering en voor de financiële gevolgen van de ekv-faciliteit. De bevoegdheden van de Minister zijn geregeld in de Kaderwet financiële verstrekkingen Financiën. De Minister stelt de randvoorwaarden vast waaronder de uitvoerder van de faciliteit verzekeringen mag afgeven. De Staat treedt op als verzekeraar en Atradius Dutch State Business (ADSB) N.V. voert de faciliteit uit, op naam van en voor rekening en risico van de Staat. De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is mede-beleidsverantwoordelijk.

De Nederlandse Staat biedt in het kader van de ekv-faciliteit instrumenten aan waarmee Nederlandse ondernemers en hun financiers betalingsrisico's gerelateerd aan exporttransacties kunnen afdekken. De achterliggende gedachte is dat hierdoor exporttransacties tot stand kunnen komen die op de private markt niet verzekerd kunnen worden. Met de verschillende producten²¹ binnen de faciliteit kunnen Nederlandse bedrijven meer grote en op (middel)lange termijn gefinancierde exportorders verwerven, met een positief effect op de concurrentiekracht van en de werkgelegenheid in Nederland. Sommige producten zijn erop gericht te voorzien in de behoefte aan werkkapitaal van exporteurs, ook als er geen behoefte bestaat aan het verzekeren van betalingsrisico's. Ook op deze wijze wordt export mogelijk gemaakt.

De Minister van Financiën heeft het beleid en een risicokader vastgesteld waaraan verzekeringsaanvragen worden getoetst. Het gaat bij de ekv-faciliteit immers om risico's met een dusdanig risicoprofiel dat deze niet op de markt verzekerd kunnen worden. ADSB beschikt over een volmacht om kleine of minder risicovolle transacties in verzekering te nemen. Over de overige aanvragen neemt de Minister van Financiën een besluit. De faciliteit moet op middellange termijn tenminste kostendekkend zijn.

De zogeheten risicodracht moet voorkomen dat de Staat risico's in verzekering neemt die door de markt kunnen worden gedekt. In deze risicodracht staat vermeld welke risico's (landen, looptijd en omvang) met de ekv-faciliteit verzekerd kunnen worden. Risico's die hier niet aan voldoen kunnen private partijen doorgaans verzekeren of exporteurs kunnen deze risico's zelf dragen. De risicodracht wordt periodiek

²¹ Het productenassortiment dat ADSB namens de staat aanbiedt betreft onder andere kapitaal-goederenverzekering, verzekering uitvoering van werken en exportkredietgarantie (ekg). Zie voor een volledige beschrijving van het productenassortiment de website van ADSB: http://www.atradiusdutchstatebusiness.nl/index.html.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

85

aangepast na overleg met ADSB of indien reacties van marktpartijen hiertoe aanleiding geven.

Het creëren en handhaven van een internationaal gelijkwaardig speelveld is een belangrijke beleidsdoelstelling. Om Nederlandse exporteurs en hun financiers internationaal onder gelijke voorwaarden te kunnen laten concurreren, wordt door Nederland in internationaal verband overlegd over exportkredietverzekeringen en aanverwante regelingen. Zo worden in OESO- en EU-verband afspraken gemaakt over de voorwaarden waaronder exportkredietverzekeringen mogen worden verstrekt, zoals kostendekkendheid, minimumpremies, maximale looptijden, het gebruik van ontwikkelingshulpgelden en verantwoord leenbeleid. Daarnaast vindt een actieve dialoog plaats met de opkomende economieën die vooralsnog niet gebonden zijn aan de in OESO-verband vastgestelde regels om mogelijke verstoringen van het wereldwijde speelveld zoveel mogelijk te beperken.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen krijgt zowel internationaal als nationaal steeds meer aandacht. De Nederlandse Staat heeft hierin een voorbeeldfunctie. Dat geldt ook voor de instrumenten als de exportkredietverzekering. Er is continu aandacht voor een gedegen uitvoering van het beleid voor milieu- en sociale aspecten van transacties. Ook op dit gebied zijn in OESO-verband afspraken (de «Common Approaches») gemaakt, die borgen dat een groot deel van de ekv-gedekte transacties getoetst worden op milieu- en sociale effecten. Daarnaast zijn verzekerden verplicht te verklaren dat ze de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen naar vermogen uit zullen voeren, hoewel een dergelijke verklaring volgens de OESO-richtlijnen zelf niet verplicht is.

• C. 

  Beleidswijzigingen

In lijn met 2016 zal in 2017 verder worden gegaan met het vergroten van de toegankelijkheid van het ekv-instrumentarium. In 2016 wordt door middel van een nieuwe database meer inzicht verkregen in de potentiële gebruikers van de ekv-faciliteit. In 2017 zal dit verder worden uitgewerkt door onder andere deze database te gebruiken om (potentiële) gebruikers maatwerkinformatie te geven over de mogelijkheden binnen de ekv-faciliteit. De verwachting is dat op deze manier de ekv-faciliteit laagdrempeliger wordt voor exporteurs die nog niet eerder gebruik hebben gemaakt van de faciliteit.

In 2016 vindt een beleidsdoorlichting plaats van het gehele instrumentarium. Deze beleidsdoorlichting zal naar verwachting een aantal aanbevelingen voor het beleid opleveren, die mogelijk in 2017 zullen worden geïmplementeerd.

Tweede Kamer, vergaderjaar 2016-2017, 34 550 IX, nr. 2

86

D1. Budgettaire gevolgen van beleid