Gedragsregels voor Europarlementariërs

Bron: © European Union 2007 - EP

Europarlementariërs¹ moeten zich aan een aantal regels houden bij de uitoefening van hun taak. De gedragsregels voor Europarlementariërs staan genoemd in het Reglement Europees Parlement (REGL)²

Wanneer een Europarlementariër in opspraak raakt, kan dit verregaande gevolgen hebben voor de reputatie van het Europees Parlement als geheel. Om dit te voorkomen is het transparantieregister³ opgezet waar lobbygroepen zich moeten inschrijven. Voor parlementsleden is het dan duidelijk of zij met bonafide lobbygroepen te maken hebben en wie de lobbyisten zijn. Daarnaast zijn er ook verschillende organisaties die zich bezighouden met het controleren van de Europese instellingen als het gaat om corruptie en fraude.

Leden van het Europees Parlement moeten zich houden aan gedragsregels, deze regels zijn opgesteld in het Reglement van Orde. Parlementariërs zijn verplicht om inzage te geven in hun financiële belangen en mogen geen 'onjuist gedrag' vertonen.

Iedere zittingsperiode publiceert het Europees Parlement een uitgave van het Reglement Europees Parlement (REGL), ook wel het Reglement van Orde genoemd. Dit reglement bevat alle regels voor de interne organisatie en de werking van het Parlement. Het document bevat ook de gedragsregels voor Europarlementariërs.

In het Reglement is vastgelegd dat Europarlementariërs geen nevenfuncties mogen uitvoeren die kunnen leiden tot een belangenconflict. Daarnaast zijn zij verplicht om inzage te geven in hun financiële belangen, ook onbetaalde bestuursfuncties. Tevens mogen de parlementariërs uitsluitend giften tot 150 euro aannemen.

Parlementaire immuniteit

Leden van het Europees Parlement worden beschermd door middel van parlementaire immuniteit of onschendbaarheid. Dit betekent dat de parlementariërs niet strafrechtelijk vervolgd of aangesproken kunnen worden voor wat zij zeggen of schrijven in het Europees Parlement. In het geval van bijzondere omstandigheden kan het Europees Parlement deze onschendbaarheid opheffen. Dit kan bijvoorbeeld als een lidstaat een rechtszaak wil aanspannen tegen een Europarlementariër.

De procedure voor het opheffen van parlementaire immuniteit in de EU kent vier stappen:

• 1. 

  De Voorzitter deelt verzoeken om opheffing van de immuniteit mee in de plenaire vergadering, en geeft deze vervolgens door aan de bevoegde commissie, in dit geval de Commissie juridische zaken (JURI).
• 2. 

  Vervolgens stelt de JURI-commissie een rapporteur aan, wordt de zaak voorgesteld in een commissievergadering en kan er een hoorzitting worden gehouden.
• 3. 

  De JURI-commissie debatteert en stemt daarna over het ontwerpverslag. De commissie neemt een aanbeveling aan voor het hele Parlement om het verzoek in te willigen of af te wijzen. Elke immuniteitszaak wordt achter gesloten deuren besproken.
• 4. 

  De aanbeveling wordt dan voorgelegd aan de plenaire vergadering. Als deze de aanbeveling goedkeurt (met een gewone meerderheid), deelt de Voorzitter het besluit van het Parlement onmiddellijk mee aan de betrokken leden en de bevoegde nationale instantie.

Gedragscode

Leden van het Europees Parlement moeten zich houden aan de gedragscode zoals opgenomen in het Reglement van Orde. Ze mogen de orde in de vergaderzaal niet verstoren en moeten zich onthouden van 'onjuist gedrag' (zoals het tonen van spandoeken), 'beledigend taalgebruik' (zoals smaad of aanzetten tot discriminatie) en psychologische of seksuele intimidatie. Bij een serieuze schending van deze regels kunnen er sancties worden opgelegd.

Alle Europarlementariërs moeten een verklaring ondertekenen waarmee ze toezeggen zich aan deze code te houden. Alle leden die deze code niet hebben ondertekend worden gepubliceerd op de website van het Europees Parlement. Deze parlementariërs mogen ook niet deelnemen aan een officiële delegatie, interinstitutionele onderhandelingen of benoemd worden als rapporteur.

Als een parlementariër de gedragsregels overtreedt, moet de voorzitter van het Europees Parlement hier melding van moet doen. Dit doet de voorzitter bij het raadgevend comité van het Europees Parlement. Het comité bestaat uit vijf leden die de voorzitter kiest uit de Commissie constitutionele zaken⁴ en de Commissie juridische zaken⁵.

Ontwikkeling gedragsregels

Door de jaren heen zijn de gedragsregels steeds strenger geworden. Door druk van binnen en buiten de Europese instellingen zijn de regels in 2016 flink aangescherpt. In 2019 ging het Europees Parlement akkoord met nieuwe regels die moeten zorgen voor meer transparantie. Sleutelfiguren in het wetgevingsproces zoals commissievoorzitters moeten online openbaarheid geven over alle geplande ontmoetingen met lobbyisten die vallen onder het transparantieregister. Ook werd geregeld dat Parlementariërs geen 'onjuist gedrag' moesten vertonen. In april 2023 werd ook een zogeheten afkoelperiode voor oud-Europarlementariers ingesteld door het Bureau van het Europees Parlement⁶. Dit houdt in dat voor de eerste zes maanden na het einde van hun mandaat, oud-Parlementariers niet mogen lobbyen. Daarna mag dit wel, maar alleen als zij zich registeren in het transparantieregister.

Het transparantieregister³ geeft een overzicht van de activiteiten van belangenvertegenwoordigers in Brussel. Zo staan er in het register het budget, de contactgegevens, de doelstellingen en interessegebieden van de lobbygroepen. Europarlementariërs kunnen in het register kijken of zij met bonafide lobbyisten te maken hebben. Maar ook het publiek kan in het register precies zien welke lobbygroepen toegang hebben tot het Europees Parlement en daarmee eventueel ook invloed hebben op het maken van Europees beleid. Sinds 2019 zijn rapporteurs, schaduwrapporteurs en commissievoorzitters verplicht om bijeenkomsten met lobbyisten te publiceren.

Naast de gedragsregels en het transparantieregister heeft de Europese Unie twee instrumenten om fraude en corruptie tegen te gaan.

• 1. 

  Het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF)⁷ zet zich in tegen fraude en corruptie binnen de Europese instellingen⁸. De belangrijkste werkzaamheden van OLAF zijn het verrichten van onderzoek, het bevorderen van samenwerking tussen autoriteiten in lidstaten en het verstrekken van hulp aan EU-lidstaten bij het bestrijden van fraude. OLAF kan bij het verrichten van zijn onderzoeken volledig onafhankelijk optreden.

• 2. 

  De Alliance for Lobbying Transparancy and Ethics Regulations (ALTER-EU) zet zich in tegen de corruptie in het lobbyproces⁹. ALTER-EU leidt verschillende campagnes om aandacht te krijgen voor de problemen en om Europese burgers in beweging te brengen.

Ten slotte wordt overheidscorruptie en fraude binnen Europa aangepakt door de Group of States against Corruption (GRECO). GRECO helpt deelnemende landen bij de verbetering van anticorruptiewet- en regelgeving. Deze organisatie is opgericht door de Raad van Europa¹⁰ en staat dus los van de Europese Unie.

Corruptieschandaal Europees Parlement (2022-2023)

In december 2022 werden zes personen opgepakt wegens een onderzoek naar pogingen van derde landen om invloed te kopen in het parlement. Een van hen is vicevoorzitter van het Europees Parlement Eva Kaili. Zij werden ervan verdacht substantiële geldbedragen en grote geschenken aan te nemen van derde landen om zo de economische en politieke besluiten van het parlement te proberen te beïnvloeden. Het gaat specifiek om Qatar en Marokko.

Uit de schuldbekentenis van een van de verdachten, Francesco Giorgi (de partner en politiek assistent van Eva Kaili) bleek dat Marokko en Qatar achter de omkoping zaten. Hij gaf enkele dagen nadat het nieuws van de arrestatie naar buiten kwam, toe meegewerkt te hebben aan omkoping. Media meldden dat er bij Kaili thuis voor zeker 600.000 euro aan contant geld in plastic zakken is gevonden. Kaili werd meteen geschorst in haar functie als vicevoorzitter van het Europees Parlement. Ook haar partij heeft haar geroyeerd.

In februari 2023 werd de immuniteit van twee andere Europarlementariërs ook opgeheven vanwege het corruptieschandaal. Het gaat om de Belg Marc Tarabella en de Italiaan Andrea Cozzolino. Tarabella wordt ervan beschuldigd geld te hebben aangenomen om de belangen van Qatar te verdedigen in het EP. Cozzolino leidde net als Panzeri een groep Europarlementariërs die de banden met onder andere Marokko warm hield.

Later die maand kwam uit onderzoek naar voren dat de Poolse Europarlementariër Radoslaw Sikorski jaarlijks 93.000 euro van de Verenigde Arabische Emiraten ontvangt. De voormalig minister van Buitenlandse Zaken van Polen ontvangt het bedrag voor zijn advies bij de voorbereiding van een internationale diplomatische conferentie. Hierdoor zijn, naast Qatar en Marokko, ook de Verenigde Arabische Emiraten betrokken bij het schandaal.

Cash-for-laws: corruptie rondom lobbyisten (2011)

In 2011 bracht de Sunday Times een schandaal met Europarlementariërs aan het licht. Journalisten deden zich voor als lobbyisten en vroegen aan vier Europarlementariërs om voorstellen te wijzigen. Zo wilden zij dat de Europarlementariërs voorstellen aannamen ten gunste van Britse financiële instellingen en zich minder kritisch opstelden ten opzichte van de mensenrechtensituatie in Rusland. In deze ‘undercoveractie’ rees bij de journalisten een vermoeden van corruptie. Het schandaal kwam bekend te staan als ‘cash-for-laws’.

OLAF vond niet bij al de Europarlementariërs bewijzen voor corruptie, maar het onderzoek werd dan ook belemmerd door de voorzitter van het Europees Parlement Jerzy Buzek. Hij weigerde OLAF toegang tot sommige kamers van het Europees Parlement. Verschillende Europarlementariërs spraken zich in 2011 uit tegen de corrupte gang van zaken van deze collega’s. Zo eiste de Nederlandse Europarlementariër Thijs Berman¹¹ een ‘onmiddellijk aftreden’.

Er is al een langer aanhoudend debat over de functie van lobbygroepen in Brussel. Paul de Clerck van ALTER-EU stelde dat 'veel van de amendementen die Europarlementariërs indienen, worden geschreven door een lobbyist'.

Nederlandse Europarlementariërs in opspraak

Een van de eerste in opspraak geraakte Nederlandse Europarlementariërs was CDA Europarlementariër Jim Janssen van Raaij¹² in de jaren ’90. Janssen van Raaij liet zijn persoonlijke assistent, de jurist M. Louwes, namens hem opdraven. Louwes stond niet officieel geregistreerd als zijn assistent en kwam elke dag met dagpassen binnen. Van 2004 tot 2013 kwamen Europarlementariërs Hans Blokland¹³ (Christen Unie), Joop Post¹⁴ (CDA) en Judith Merkies¹⁵ (PvdA) in de problemen wegens administratieve chaos en zoekgeraakt geld.

In 2015 kwamen twee Nederlandse Europarlementariërs in opspraak. Zo was er in september bij Hans van Baalen¹⁶ (VVD) mogelijk sprake van belangenverstrengeling. Van Baalen had nevenactiviteiten in de autobranche die zijn functie als Europarlementariër zouden kunnen belemmeren. In een persverklaring liet Van Baalen weten deze nevenactiviteiten neer te leggen. In oktober 2015 kwamen onregelmatigheden van de Europarlementariër van de PVV Marcel de Graaff¹⁷ aan het licht: hij had in het Europees Parlement namens zichzelf én namens zijn afwezige partijgenoot Marine le Pen gestemd. Le Pen noemde de kwestie ‘ongelukkig’. De Graaff kreeg van het Europees Parlement een boete opgelegd.

Ten slotte kwam in december 2015 oud-Europarlementariër Daniël van der Stoep¹⁸ in opspraak toen hij werd veroordeeld tot vijf maanden cel voor zijn pogingen om minderjarige meisjes tot seks te dwingen. In 2018 werd de veroordeling in hoger beroep omgezet in 3 maanden voorwaardelijke celstraf. Alhoewel Van der Stoep geen lid meer is van het Europees Parlement, vonden deze pogingen plaats gedurende zijn jaren als Europarlementariër, van 2009 tot 2014.

Niet-Nederlandse Europarlementariërs in opspraak

Ook niet-Nederlandse Europarlementariërs komen soms in opspraak. Zo werd in 2013 de parlementaire onschendbaarheid van Marine le Pen opgeheven. De Franse justitie wilde Le Pen namelijk vervolgen wegens het maken van racistische opmerkingen. Le Pen vergeleek straatgebeden van moslims met de nazi-invasie in de Tweede Wereldoorlog. Met de opheffing van de onschendbaarheid was de weg vrijgemaakt voor justitiële vervolging. In 2015 bracht de rechtse Poolse Europarlementariër Janusz Korwin-Mikke een nazigroet in het Europees Parlement. Ook de Italiaan Gianluca Buonanno bracht de nazigroet. Beiden werden hiervoor beboet door het Europees Parlement.

• 1. 

  De leden van het Europees Parlement zijn rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordigers die de belangen behartigen van de bevolking van de 27 lidstaten van de Unie. Het Europees Parlement telt 720 leden, onder wie de voorzitter.
   
• 2. 

  Op grond van artikel 232 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie heeft het Europees Parlement een Reglement vastgesteld. Dit reglement bevat alle regels voor de interne organisatie en werking van het Parlement.
   
• 3. 

  Dit gratis register geeft een overzicht van de activiteiten van belangenvertegenwoordigers die actief zijn in Europa. Sinds juni 2011 draagt het register de naam 'transparantieregister' en is het register van de Europese Commissie samengevoegd met dat van het Europees Parlement, waarbij lobbygroepen verplicht zijn om zich in te schrijven. Sinds april 2021 is deze verplichting er ook voor andere belangengroepen.
   
• 4. 

  Deze parlementaire commissie houdt zich onder meer bezig met de organisatorische aspecten van de Europese Unie, het EU-verdrag en de gevolgen van uitbreiding van de EU voor de organisatiestructuur.
   
• 5. 

  Deze parlementaire commissie houdt zich bezig met de interpretatie en toepassing van het Europees recht en relevant internationaal recht, met de vereenvoudiging van het recht van de EU en andere juridische aangelegenheden.
   
• 6. 

  Het Bureau bestaat uit de Voorzitter van het Europees Parlement, veertien ondervoorzitters en vijf quaestoren. Het stelt de raming van de begroting van het Parlement op en regelt alle administratieve, personeels- en organisatorische kwesties.
   
• 7. 

  Het Europees Bureau voor Fraudebestrijding (OLAF) is een directoraat-generaal dat tot doel heeft fraude, corruptie en andere onrechtmatige activiteiten in de Europese Unie te bestrijden. Hieronder valt ook de bestrijding van wanbeheer binnen EU-instellingen zelf. Met deze doelstelling beschermt OLAF de financiële belangen van de Europese Gemeenschap.
   
• 8. 

  De Europese Unie (EU) is het belangrijkste samenwerkingsverband in Europa. De deelnemende landen hebben voor deze Unie een aantal organisaties opgericht waaraan zij een deel van hun eigen bevoegdheden hebben overgedragen, zoals de Europese Commissie en het Europese Hof van Justitie. De bevoegdheden van de EU-instellingen zijn vastgelegd in het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU)
   
• 9. 

  Op vrijwel ieder beleidsterrein wordt Europese wetgeving opgesteld. Vaak is de wetgeving uit de EU bepalend voor de regels waar burgers en bedrijven mee te maken krijgen. De belangen zijn dus groot. Daarom proberen allerlei organisaties - van overheden tot burgerorganisaties tot bedrijven - de besluitvorming te beïnvloeden. Ze hopen dat nieuwe regels goed uitvallen voor de eigen achterban. Om zicht te houden op deze lobbyactiviteiten hebben de Europese Commissie en het Europees Parlement een lobbyregister ingesteld.
  
   
• 10. 

  Na de verwoestende Tweede Wereldoorlog was er in Europa grote behoefte aan een organisatie die zich zou richten op het bevorderen van mensenrechten en democratie. In 1949 richtten Europese landen daarom de Raad van Europa op. Dit orgaan is géén onderdeel van de Europese Unie en moet niet verward worden met de Raad van de Europese Unie of de Europese Raad. Vrijwel alle Europese landen zijn lid.
   
• 11. 

  Thijs Berman (1957) was van 20 juli 2004 tot 1 juli 2014 lid van het Europees Parlement. Hij maakte namens de PvdA deel uit van de fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D). De heer Berman was correspondent in Parijs voor diverse weekbladen en radioprogramma's en werkte ook enige tijd als journalist in Moskou. In het Europees Parlement hield hij zich vooral bezig met ontwikkelingssamenwerking. Hij was ook voorzitter van de delegatie voor betrekkingen met Afghanistan. In 2009 was de heer Berman lijsttrekker van de PvdA bij de Europese verkiezingen.
   
• 12. 

  Rotterdamse advocaat, CHU- en CDA-prominent, Europarlementariër en LPF-Tweede Kamerlid. Bourgondiër met belangstelling voor wapens en krijgskunst. Zette zich in voor de belangen van profvoetballers. Als secretaris van de CHU nauw betrokken bij de totstandkoming van het CDA. In het Europarlement enkele malen in opspraak gekomen, zonder dat beschuldigingen overigens steeds hard gemaakt konden worden. Verliet desondanks de Christendemocratische fractie. Werd als LPF-Kamerlid gekandideerd voor het Tweede Kamervoorzitterschap. Speelde in de Kamer echter geen belangrijke rol.
   
• 13. 

  Hans Blokland (1943) was in 1994-2009 lid van het Europees Parlement voor de GPV en later de ChristenUnie. De heer Blokland was onder meer wethouder in Capelle aan den IJssel en universitair docent. Hij was tien jaar voorzitter van het GPV. In het Europees Parlement was de heer Blokland actief op het gebied van milieuvraagstukken. Hij diende rapporten in over onder meer Europese normen voor afvalverwerking en -transporten, de handel in broeikasgas-emissierechten, de inzameling van lege batterijen, en geluiddempingsystemen voor vliegtuigen.
   
• 14. 

  Joop Post (1950) was ondernemer en Statenlid in Noord-Holland. Van maart tot oktober 2007 was hij voor het CDA lid van het Europees Parlement.
   
• 15. 

  Judith Merkies (1966) was van 14 juli 2009 tot 1 juli 2014 lid van het Europees Parlement. Zij maakte namens de PvdA deel uit van de fractie van de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), tot er in 2014 een conflict ontstond met haar partij. In 2009 was zij met voorkeurstemmen gekozen. Mevrouw Merkies was werkzaam als programmanager MEDIA-programma bij de Europese Commissie en was onder meer directeur van Federatie Filmbelangen en executive manager European Music Office. In het Europees Parlement hield zij zich onder andere bezig met innovatie en duurzaamheid.
   
• 16. 

  Internationaal georiënteerde liberaal, die namens de VVD negen jaar Tweede Kamerlid en tien jaar lid van het Europees Parlement was. Voor zijn Kamerlidmaatschap directeur van Public Affairs Consultants bij Deloitte en internationaal secretaris van de VVD. Zijn komst in de Kamer werd vertraagd vanwege geruchten over extreemrechtse sympathieën als student, die echter onbewezen bleven. Ontwikkelde zich snel tot een gedegen Kamerlid, dat helder en scherp formuleerde. Woordvoerder Europese zaken en als voorzitter van de commissie voor Defensie nauw betrokken bij de krijgsmacht. Was in 2009 en 2014 lijsttrekker bij de Europese verkiezingen. Baarde opzien met zijn steun aan de Oekraïense democratiseringsbeweging. Aimabele, toegankelijke volksvertegenwoordiger, die grossierde in buitenlandse onderscheidingen.
   
• 17. 

  Marcel de Graaff (1962) was van 12 februari 2020 tot 16 juli 2024 lid van het Europees Parlement. Hij maakte tot oktober 2022 deel uit van de fractie Identiteit & Democratie. Sinds 20 januari 2022 was dat namens FVD, daarvoor voor de PVV. Eerder was hij Europarlementariër van 1 juli 2014 tot 2 juli 2019. In 2011-2014 was de heer De Graaff Eerste Kamerlid en in 2012-2014 voorzitter van de PVV-Eerste Kamerfractie. Hij was lijsttrekker van de PVV bij de Europese verkiezingen 2014 en in 2019. De heer De Graaff was ICT-consultant. Hij studeerde theologie in Nijmegen.
   
• 18. 

  Daniël van der Stoep (1980) was van 15 december 2011 tot 1 juli 2014 lid van het Europees Parlement. Eerder was hij dat van 14 juli 2009 tot 1 september 2011. Hij werd in 2009 gekozen op de lijst van de PVV, maar maakte vanaf 2011 geen deel meer uit van de PVV-delegatie. De heer Van der Stoep was voor hij europarlementariër werd beleidsmedewerker van de PVV-fractie in de Tweede Kamer. In 2012 richtte hij de eurosceptische partij Artikel 50 op, waarvan hij bij de Europese verkiezingen 2014 lijsttrekker was.