Europa in diepe slaap

maandag 26 augustus 2013, column van Dr. Jan Werts1

Na Duitse verkiezingen wordt Europa even wakker

‘Europa ligt op apegapen, en dat zal voorlopig ook wel zo blijven.’ Jan Werts1, onze correpondent in Brussel, verwacht niet dat er op de korte termijn veel spannends vanuit Brussel te verwachten is. Het wachten is op de uitslag van de Duitse verkiezingen over een maand en als gevolg daarvan is ook de euro-crisis ondergronds gegaan. Wel is een aanvraag van Griekenland voor een derde lening in het najaar te verwachten, maar hoe Europa daarop gaat reageren is ook weer afhankelijk van de uitslag van de Duitse verkiezingen. Op de lange termijn spelen de beoogde Bankenunie2 en de Europese verkiezingen in mei 2014 een rol, maar in de aanloop daarnaartoe zal het in Brussel ongebruikelijk stil zijn.

Werts begint met Griekenland: ‘hoewel er in Griekenland enorm bezuinigd wordt, worden de hervormingen maar deels uitgevoerd. Griekenland zit binnenkort weer aan de grond. De Duitse Bundesbank verwacht dan ook dat er in het najaar een aanvraag voor een derde lening komt’. Hoe zal Europa daarop reageren?

Duitse verkiezingen

Jan Werts schakelt over naar de Duitse verkiezingen: hij somt de drie uitslagvarianten op:

  • - 
    de huidige coalitie keert terug;
  • - 
    de ‘groβe koalition’ van Christen-Democraten en Socialisten onder leiding van Merkel3;
  • - 
    een coalitie van Socialisten, liberalen en Grünen, onder leiding van de socialist Steinbrück.

De peilingen wijzen naar een terugkeer van Merkel die ongetwijfeld zal proberen haar Europese beleid voort te zetten. Dat betekent bij een nieuwe Griekse aanvraag: veel misbaar - net als in Nederland - maar die derde lening zal er wel komen. Alleen: het kwijtschelden van Griekse leningen is voor Merkel onbespreekbaar.

Steinbrück als bondskanselier betekent een herstel van de Frans-Duitse as, die na het vertrek van de Franse president Sarkozy4 verdween, maar dan op sociaal-democratische basis. Dan zullen de euro-obligaties een rol gaan spelen als middel om de euro-crisis op te lossen: obligaties die de Europese Centrale Bank5 uitgeeft om de schulden van de EU-lidstaten te financieren. Zowel Steinbrück als Hollande6 zien dat als middel om de crisis op te lossen, terwijl Merkel faliekant tegen is: ‘met euro-obligaties kunnen de lidstaten in de financiële problemen lekker achterover leunen. Europa lost het wel voor ze op’, legt Werts Merkels sceptisme over euro-obligaties uit. ‘Overigens ook met een ‘groβe koalition’, met naast de christen-democraten de socialisten in de regering, zullen de euro-obliagaties ter sprake komen’, voegt hij daar nog aan toe.

Bankenunie

Ook is het stil rond de vorming van de Bankenunie – een stroppenpot onder Europees toezicht om toekomstige crises te voorkomen – maar daar spelen deels ook andere factoren. Werts: ‘het overleg daarover zit muurvast. Duitsland hangt aan de rem, niet alleen in afwachting van de verkiezingen. Ook is het de vraag in hoeverre het Constitutioneel Hof in Karlsruhe een soevereiniteitsoverdracht accepteert.’ Werts voegt daar nog aan toe: ‘Duitsland is overigens niet het enige land dat daar problemen mee heeft’.

Europese verkiezingen

In mei 2014 zijn er Europese verkiezingen en in de herfst van 2014 treedt een nieuwe Europese Commissie aan. Werts: ‘dat betekent dat Europa na de jaarwisseling qua besluitvorming over belangrijke problemen opnieuw stil komt te liggen en dan voor langere tijd. Want niet alleen de Europese parlementariërs gaan op verkiezingstournee, ook enkele leden van de Europese Commissie zullen zich verkiesbaar stellen.’

Volgend jaar zijn ook vier Europese topfuncties te vergeven:

  • - 
    voorzitter van de Europese Raad Van Rompuy7 kan niet terugkeren vanwege de verdragsbepalingen;
  • - 
    ‘minister van Buitenlandse Zaken’ Ashton8 heeft aangekondigd geen nieuwe termijn te ambiëren;
  • - 
    Commissievoorzitter Barroso9 zou wel kunnen terugkeren maar een derde termijn ligt niet voor de hand;
  • - 
    tenslotte parlementsvoorzitter Schultz: het is niet gebruikkelijk dat een voorzitter langer dan twee-en-een-half jaar op de voorzittersstoel zit.

Werts concludeert: ‘zowel parlement als commissie zijn volgend jaar dus volop met zichzelf bezig. Reken maar dat er flink wordt touwgetrokken om de verdeling van die vier centrale portefeuilles! Het beraad rond de Bankenunie zal intussen niet opschieten. Ook van de voorzitters van de Raad van Ministers - ieder half jaar per lidstaat roulerend - is geen daadkracht te verwachten komend anderhalf jaar: tot 31 december Litouwen, dan Griekenland en tenslotte Italië.’ Werts sluit af: ‘We krijgen ongetwijfeld een roerige herfst zodra Griekenland wéér in de problemen komt. De heftige discussie van vorig jaar over de houdbaarheid van de euro op langere termijn flakkert dan weer op. Daarna zinkt Europa qua besluiten echter weer weg in een winterslaap’.

Meer over ...

  • 1. 
    Jan Werts is sinds 1976 journalist en publicist in Brussel, waar hij eerder onder meer werkte als correspondent van de Haagsche Courant. Verder was hij zes jaar als journalist werkzaam in Washington. Hij promoveerde in 1991 aan de Vrije Universiteit Brussel in het Europees en internationaal recht op een dissertatie over de Europese Raad. In 2008 verscheen hiervan een herziene versie. Schrijft analyses over Europese Toppen, gebundeld in het document Hoe Europa al tien jaar lang crises bevecht - 100 plus analyses van Jan Werts.
     
  • 2. 
    De bankenunie moet leiden tot een Europees toezicht op banken en een gezamenlijke aanpak voor banken die in financiële problemen komen. De belangrijkste banken in de eurozone staan onder toezicht van de Europese Centrale Bank (ECB). Alle landen die de euro als betaalmiddel hebben doen mee aan de bankenunie, die moet zorgen voor financiële stabiliteit van banken.
     
  • 3. 
    Angela Merkel (1954) was van 22 november 2005 tot 8 december 2021 bondskanselier van Duitsland. Zij leidde sinds 2018 een coalitie van CDU/CSU met de SPD. Zij is scheikundige en werkte als wetenschapper in de DDR. In 1990 werd zij voor de CDU lid van de Bondsdag. In 1991-1994 was Angela Merkel minister voor vrouwen- en jeugdzaken en in 1994-1998 minister van milieu. In 2000 volgde zij Helmut Kohl op als voorzitter van de CDU.
     
  • 4. 
    Nicolas Sarkozy (1955) was in 2007-2012 president van Frankrijk. Hij was advocaat, burgemeester en Kamerlid en onder president Chirac enkele keren minister (van Binnenlandse Zaken en van financiën en Economische Zaken). Hij was politiek leider van de conservatief-liberale partij UMP.
     
  • 5. 
    De Europese Centrale Bank (ECB) is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Unie. De basisdoelstelling van de ECB is het handhaven van de prijsstabiliteit binnen de eurozone en daarmee het bewaken van de koopkracht en het beheersen van de inflatie.
     
  • 6. 
    François Hollande (1954) was in 2012-2017 president van Frankrijk. Hij werd als kandidaat van de socialisten en radicalen op 6 mei 2012 gekozen. Hij was parlementslid en elf jaar secretaris-generaal van de Parti Socialiste, de Franse sociaaldemocratische partij. Verder was hij president van het regionaal bestuur in Corrèze en burgemeester van Tulle. François Hollande is econoom.
     
  • 7. 
    Herman Van Rompuy (1947) was van 1 december 2009 tot 1 december 2014 vaste voorzitter van de Europese Raad. Hij begon zijn werkzaamheden op 1 januari 2010. Hij werd op 19 november 2009 in die functie voor tweeënhalf jaar gekozen door de Europese Raad en op 1 maart 2012 herbenoemd. Van 30 december 2008 tot 25 november 2009 was Van Rompuy minister-president van België. Hij begon zijn loopbaan bij de Nationale Bank en vervulde daarna diverse politieke functies. Zo was hij staatssecretaris, senator, voorzitter van de CVP, viceminister-president en minister van Begroting, en Kamervoorzitter. Van Rompuy is lid van de Vlaamse christendemocratische partij CD&V. Hij leidde in 2008-2009 een kabinet van christendemocraten, liberalen en Waalse socialisten. Sinds 1 september 2015 is hij voorzitter van het European Policy Centre.
     
  • 8. 
    Barones Catherine (Cathy) Ashton of Upholland (1956) was van 1 december 2009 tot 1 november 2014 Hoge Vertegenwoordiger van Buitenlands en Veiligheidsbeleid. Zij was in de Commissie-Barroso II tevens eerste vicevoorzitter. In 2008 volgde zij Peter Mandelson op als eurocommissaris voor handel. Barones Ashton leidde in de jaren tachtig projecten voor arbeidsparticipatie van gehandicapten. Daarna was zij voorzitter van de Gezondheidsautoriteit in Hertfordshire. In 1999 werd zij voor Labour lid van het Hogerhuis. Barones Ashton was onderstaatssecretaris van onderwijs, constitutionele zaken en justitie. In mei 2008 werd zij leider van Labour in het Hogerhuis.
     
  • 9. 
    De Portugees José Manuel Durao Barroso (1956) was van 18 november 2004 tot 1 november 2014 voorzitter van de Europese Commissie. Hij leidde twee periodes de Europese Commissie. Daarvoor was Barroso staatssecretaris, minister van Buitenlandse Zaken (1992-1995), en ten slotte premier van Portugal (2000-2004). Hij is doctor in de politieke wetenschappen en werkte als wetenschapper. Barrosso is lid van de centrumrechtse PSD (Partido Social Democrata), een partij die is aangesloten bij de Europese Volkspartij. Sinds 2016 is hij non-executive president van de bank Goldman Sachs.