Kabinet-Rutte II (2012-2017)

© rijksoverheid.nl

Voorste rij v.l.n.r.: Timmermans, Rutte, koningin Beatrix, Asscher en Opstelten. Achterste rij v.l.n.r.: Blok, Schippers, Schultz van Haegen, Dijsselbloem, Plasterk, Bussemaker, Hennis-Plasschaert, Kamp en Ploumen.

Dit kabinet werd door VVD¹ en PvdA² gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 12 september 2012³. VVD-leider Mark Rutte⁴ werd voor de tweede keer premier. Onder leiding van informateurs Wouter Bos⁵ en Henk Kamp⁶ wisten de coalitiepartijen hun grote onderlinge verschillen te overbruggen. De formatie van het kabinet-Rutte II was één van de snelste kabinetsformaties⁷ ooit.

De belangrijkste doelstellingen van het kabinet waren het op orde brengen van de overheidsfinanciën, het eerlijk verdelen van de lasten en het zorgen voor duurzame groei van de economie. Daartoe werden op diverse terreinen (woningmarkt, arbeidsmarkt, zorg) hervormingen voorgesteld.

Het kabinet trad op 5 november 2012 aan als opvolger van het kabinet-Rutte I⁸ en werd op 26 oktober 2017 opgevolgd door het kabinet-Rutte III⁹. Rutte II was het langstzittende naoorlogse kabinet¹⁰ en het eerste kabinet na Kok I¹¹ dat zijn termijn vol maakte.

Formatie

Met een formatieduur van 47 dagen staat de formatie van het kabinet-Rutte II te boek als één van de snelste kabinetsformaties⁷ sinds de Tweede Wereldoorlog. Op 12 september 2012 werden Tweede Kamerverkiezingen gehouden. De VVD¹ en de PvdA² kwamen als winnaars uit de bus, waarbij de VVD als grootste partij het initiatief mocht nemen in de formatie. Al snel bleek dat een kabinet gevormd door VVD en PvdA de optie was waarop door beide partijen ingezet werd. De Koningin speelde bij het 'nieuwe formeren' geen rol meer.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

Op 29 oktober 2012 presenteerden VVD en PvdA het Coalitieakkoord 'Bruggen slaan'. Op 8 november 2012 legde premier Rutte in de Kamer de regeringsverklaring af.

Langstzittende kabinet

Sinds 20 augustus 2017 is het kabinet-Rutte II het langstzittende naoorlogse kabinet. De regeringsploeg van Rutte passeerde toen het kabinet Lubbers-III¹⁴, dat 1748 dagen regeerde. Dat het kabinet-Rutte II het nieuwe langstzittende kabinet is, kwam onder andere door de lange duur van de formatieonderhandelingen.

Het kabinet-Rutte II veranderde maar liefst negen keer van samenstelling. Vier ministers en vijf staatssecretarissen traden tussentijds af. In vijf gevallen werden zij vervangen door een nieuwe minister of staatssecretaris. Vier keer nam een ander lid van het kabinet de taken over.

• - 

  Verdaas werd opgevolgd door Dijksma als staatsecretaris van Economische Zaken

  Het kabinet zat amper een maand toen op 6 december 2012 staatssecretaris Co Verdaas aftrad, nadat hij in opspraak was gekomen door een affaire rond declaraties van reiskosten als gedeputeerde. Hij werd opgevolgd door Sharon Dijksma.

• - 

  Weekers werd opgevolgd door Wiebes als staatssecretaris van Financiën

  Na een Tweede Kamerdebat over problemen met de uitbetaling door de Belastingdienst van toeslagen, stapte op 30 januari 2014 staatssecretaris Frans Weekers op. Hij meende over onvoldoende politiek vertrouwen te beschikken om de problemen daadkrachtig aan te pakken. Op 5 februari 2014 werd de Amsterdamse wethouder Eric Wiebes zijn opvolger.

• - 

  Timmermans werd opgevolgd door Koenders als minister van Buitenlandse Zaken

  Minister Frans Timmermans trad op 17 oktober 2014 af vanwege zijn benoeming tot vicevoorzitter van de Europese Commissie. Zijn PvdA-partijgenoot Bert Koenders volgde hem op.

• - 

  Van der Steur en Dijkhoff volgden Opstelten en Teeven op Veiligheid en Justitie

  Op 9 maart 2015 namen minister Opstelten en staatssecretaris Teeven ontslag vanwege de gang van zaken bij de informatievoorziening over de afwikkeling van een deal met de drugscrimineel Cees H. in 2001 (de zogenaamde 'Teevendeal'). Zij werden op 20 maart 2015 opgevolgd door twee VVD-Tweede Kamerleden. Ard van der Steur werd de nieuwe minister van Veiligheid en Justitie en Klaas Dijkhoff volgde Teeven op als staatssecretaris.

• - 

  Mansveld werd opgevogld door Dijksma als staatssecretaris van Infrastructuur

  Op 28 oktober 2015 trad staatssecretaris Mansveld af naar aanleiding van de conclusie van de parlementaire enquêtecommissie Fyra. Zij werd op 3 november opgevolgd door staatssecretaris Dijksma van Landbouw.

• - 

  Dijksma werd opgevolgd door Van Dam als staatssecretaris van Landbouw

  Toen staatssecretaris Dijksma van Landbouw op 3 november 2015 staatssecretaris van Infrastructuur werd,

  werd haar portefeuille op Economische Zaken overgenomen door Van Dam, tot dan toe vicefractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer.

• - 

  Van der Steur werd opgevolgd door Blok als minister van Veiligheid en Justitie

  Na Minister Opstelten moest in januari 2016 ook zijn opvolger Ard van der Steur aftreden als gevolg van de afhandeling van de 'Teevendeal'. Op 26 januari 2016 liet hij weten naar zijn idee niet meer over voldoende vertrouwen van de Kamer te beschikken. Reden was nieuwe kritiek op zijn rol als Kamerlid bij de beantwoording van Kamervragen over de Teevendeal. Op 27 januari 2017 werd hij opgevolgd door minister Stef Blok van Wonen en Rijksdienst. De taken van Blok als minister voor Wonen en Rijksdienst werden overgenomen door minister Plasterk van Binnenlandse Zaken.

• - 

  Minister Kamp nam taken van staatssecretaris Van Dam over

  Per 1 september 2017 werd staatssecretaris Van Dam bestuurder van de Nederlandse Publieke Omroep. Minister Kamp nam, naast zijn eigen portefeuille, Van Dams taken over.

• - 

  Hennis werd opgevolgd door Dijkhoff als minister van Defensie

  Op 3 oktober 2017 trad minister Hennis af. Zij nam de politieke verantwoordelijkheid voor een dodelijk ongeluk in Mali in 2016 ten gevolge van een voortijdig ontplofte mortier. Een door de OVV uitgebracht rapport was zeer kritisch en de Tweede Kamer nam die kritiek over. Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie Dijkhoff werd op 4 oktober 2017 benoemd als de nieuwe minister van Defensie. Diens taken als staatssecretaris werden overgenomen door minister Blok.

Bij zijn aantreden in 2012 had het kabinet een kleine meerderheid in de Tweede Kamer. In de Eerste Kamer hadden VVD en PvdA samen geen meerderheid. Het ontbreken van een meerderheid in de Eerste Kamer noopte de regeringspartijen tot samenwerking met andere Senaatsfracties, in het bijzonder D66¹⁵, ChristenUnie¹⁶ en SGP¹⁷ (de zogenaamde 'Constructieve drie' of 'C3'). Bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2015¹⁸ verminderde het aantal zetels van de coalitie en was steun van alleen deze drie partijen niet meer voldoende.

De zetelverdeling in de Tweede Kamer wijzigde vanwege de volgende gebeurtenissen:

• - 

  Vanaf 13 november 2014 maakten Tunahan Kuzu¹⁹ en Selçuk Öztürk²⁰ niet langer deel uit van de PvdA-fractie. Zij gingen verder als tweemansfractie en richtten de nieuwe partij DENK²¹ op;

• - 

  Op 19 maart 2015 werd Johan Houwers²² geroyeerd als VVD-lid en uit de fractie gezet;

• - 

  Op 8 november 2016 stapte Jacques Monasch²³ uit de PvdA-fractie. Na het vertrek van Monasch beschikten de coalitiepartijen samen nog maar over 75 zetels in de Tweede Kamer. Dat de twee partijen hun meerderheid kwijt waren leverde echter geen problemen op, omdat ze bij belangrijke lopende zaken op steun van andere partijen konden rekenen.

Het kabinet-Rutte II trad aan in een periode waarin Nederland, in het verlengde van de Grote Recessie als gevolg van de kredietcrisis, wederom te maken had met negatieve economische groei. De eurocrisis, met name de telkens terugkerende problemen rond de Griekse staatsschuld, zorgden vooral in de eerste jaren van het kabinet voor grote onzekerheid. In de loop van de kabinetsperiode kwam de economie enigszins uit het slop.

Dit kabinet bracht een flink aantal wetten tot stand, waaronder een aantal grote hervormingen op het gebied van zorg en sociale zekerheid. Zo werd een deel van de zorgtaken van de rijksoverheid overgeheveld naar gemeenten. Met name in 2013 en 2014 wist de coalitie een groot deel van zijn plannen tot wet te maken.

Buitenlandse Zaken²⁵

• - 

  Associatieverdrag met Oekraïne

  In december 2016 bereikte premier Rutte overeenstemming over een annex bij het EU-associatieverdrag met Oekraïne, nadat bij een raadgevend referendum een meerderheid zich tegen dat verdrag had gekeerd. Via een afzonderlijke wet werd hierna alsnog de inwerkingtreding van het verdrag geregeld, waarmee Tweede en Eerste Kamer in 2017 instemden.

Veiligheid en Justitie²⁶

• - 

  Teevendeal en Bonnetjesaffaire

  Op 16 december 2015 steunde vrijwel de gehele oppositie in de Tweede Kamer een door Gert-Jan Segers²⁷ (CU) ingediende motie van afkeuring over de afhandeling van de schikking met crimineel Cees H. (de zogenaamde 'Teevendeal'). De bewindslieden van Veiligheid en Justitie werd verweten dat ze zich in hun eerdere rol als Kamerlid te zeer hadden bemoeid met de reactie van het ministerie op persuitingen. Premier Rutte werd verweten onvoldoende vaart te hebben gezet achter het scheppen van duidelijkheid en onjuist te hebben gereageerd op het rapport-Oosting over deze zaak. Als gevolg van deze zogenaamde 'Bonnetjesaffaire' traden minister Opstelten en staatssecretaris Teeven af, evenals Opsteltens opvolger Van der Steur.

Immigratie en Integratie

• - 

  Kinderpardon

  In december 2012 kwam er een pardonregeling voor langdurig in Nederland verblijvende kinderen. Het ging om asielkinderen die tenminste vijf jaar in Nederland verbleven. Deze kinderen en hun gezinsleden konden onder bepaalde voorwaarden in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning.

• - 

  Strafbaarstelling illegaliteit

  Op 1 april 2014 maakte het kabinet bekend af te zien van het indienen van een wetsvoorstel over strafbaarstelling van illegaliteit, nadat er daarover grote ophef was ontstaan bij de PvdA-achterban.

• - 

  'Bed-bad-brood'-regeling

  In april 2015 werd na langdurige en gespannen besprekingen een akkoord bereikt over een nieuwe opzet voor de opvang en uitwijzing van uitgeprocedeerde asielzoekers. Er kwam alleen een sobere opvangvoorziening (op basis van 'bed-bad-en-brood') in de vijf grootste steden en Ter Apel. Die opvang zou bovendien gericht zijn op een actief terugkeerbeleid. De opvangplekken in andere steden moesten worden gesloten, maar pas nadat de Raad van State²⁸ daarover een uitspraak had gedaan.

• - 

  Vluchtelingencrisis 2015

  In de zomer van 2015 nam de stroom vluchtelingen (met name vanuit Syrië) via Zuid- en Oost-Europese landen sterk toe. Het kabinet zette in op evenredige verdeling van de opvang over alle EU-landen en het op termijn ondersteunen van opvang in de regio. De komst van nieuwe asielzoekerscentra leverde spanningen op.

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties²⁹

• - 

  Samenvoeging provincies

  In juni 2013 werd een voorontwerp ingediend van een voorstel tot samenvoeging van de provincies Flevoland, Noord-Holland en Utrecht. Voor het plan bleek in juni 2014 onvoldoende steun te zijn.

• - 

  Invoering raadgevend referendum

  In 2013 besloot het kabinet tot invoering van een raadgevend referendum. Vanaf 1 juli 2015 was het mogelijk een raadgevend referendum aan te vragen voor bepaalde wetsvoorstellen en verdragen. In april 2016 vond voor het eerst zo'n referendum plaats.

Wonen en Rijksdienst

• - 

  Woonakkoord

  In december 2013 kwam een wet tot stand over maatregelen voor de woningmarkt. Er kwam onder meer per 1 januari 2014 een verhuurdersheffing en mogelijk een investeringsimpuls. Doel van de maatregelen was het bevorderen van doorstroming en van werkgelegenheid in de bouw.

Onderwijs, Cultuur en Wetenschap³⁰

• - 

  Leenstelsel

  Op 28 mei 2014 bereikten kabinet en regeringsfracties een akkoord met D66¹⁵ en GroenLinks³¹ over een nieuw stelsel van studiefinanciering. Er kwam in plaats van de basisbeurs een leenstelsel. De aanvullende beurs ging met 100 euro omhoog en de Ov-kaart bleef behouden. Die kaart kwam er ook voor minderjarige MBO-studenten. Verder kwam er extra geld voor verbetering van de kwaliteit van het onderwijs.

Financiën³²

• - 

  Nationalisatie SNS-REAAL

  In februari 2013 besloot minister Dijsselbloem tot onteigening en nationalisatie van bank/verzekeraar SNS-REAAL, om verdere problemen voor de bank en daarmee voor de economie te voorkomen. De kosten voor de Staat waren 3,7 miljard euro. Ook de Nederlandse banken droegen 1 miljard euro bij.

• - 

  Aanvullende bezuinigingen

  Vanwege een door het CPB voorziene stijging van het begrotingstekort (tot 3,4 procent) besloot het kabinet op 1 maart 2013 tot aanvullende bezuinigingen in 2014 voor een bedrag van ruim 4 miljard euro. Vanwege de aanhoudende recessie werd in augustus 2013 besloten alsnog te komen tot een pakket van €6 miljard aan extra bezuinigingen.

Defensie³³

• - 

  Joint Strike Fighter

  In september 2013 besloot het kabinet definitief voor de vervanging van de F16 door de JSF.

• - 

  Vredesmissie Mali

  Op 1 november 2013 nam het kabinet het besluit ca. 380 militairen te laten deelnemen aan een VN-vredesmissie in Mali. In 2015 en nogmaals in 2017 werd deze missie verlengd.

• - 

  Strijd tegen IS

  In september 2014 besloot het kabinet dat Nederland een militaire bijdrage zou leveren aan de internationale strijd tegen het terreurregime van Islamitische Staat in Irak.

Infrastructuur en Milieu³⁴

• - 

  Fyra-treinen

  Het kabinet besloot een punt te zetten achter het gebruik van de Fyra-treinen bij de verbinding Amsterdam-Brussel. De NS kregen de gelegenheid met een alternatief te komen.

Economische Zaken³⁵

• - 

  Energieakkoord

  In augustus 2013 sloot de regering met werkgevers, vakbonden en milieuorganisaties een energieakkoord. Dat bevatte maatregelen om het energieverbruik te verminderen, de energievoorziening te verduurzamen en tot minimaal 15.000 extra voltijdbanen te komen.

• - 

  Gaswinning in Groningen

  Het toegenomen aantal aardschokken in Groningen ten gevolge van de aardgaswinning zorgde voor veel onrust. Het kabinet besloot de gaswinning te verminderen en kondigde een onderzoek aan naar een verantwoord niveau van gaswinning. In januari 2014 kwam minister Kamp met plannen voor de aanpak van de problemen. De winning van aardgas werd met name in het veld bij Loppersum sterk verminderd en er kwam geld om gebouwen, huizen en infrastructuur te versterken en de leefbaarheid te vergroten.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid³⁶

• - 

  Sociaal Akkoord

  Op 11 april 2013 sloten sociale partners en kabinet een sociaal akkoord, waarin afspraken werden gemaakt over werkgelegenheid, de duur van de WW, het ontslagrecht, participatie van arbeidsgehandicapten en inkomens. Het akkoord bevatte diverse aanpassingen van het regeerakkoord. Extra bezuinigingen voor 2014 werden uitgesteld.

• - 

  Hervorming pensioenstelsel

  Een akkoord tussen kabinet, regeringspartijen en drie oppositiepartijen moest de basis leggen voor een nieuw pensioenstelsel. De pensioenopbouw werd versoberd. Doel was de mogelijkheid van de opbouw van een pensioen van 75 procent van het gemiddelde inkomen in 40 jaar tijd.

Volksgezondheid, Welzijn en Sport³⁷

• - 

  Vrije artsenkeuze

  Op 16 december 2014 verwierp de Eerste Kamer een wetsvoorstel van minister Schippers over de mogelijkheid tot het aanbieden van een zorgpolis met een beperkte vrije artsenkeuze. Drie PvdA-senatoren sloten zich aan bij de oppositie. In de nacht van 18 op 19 december bereikte de coalitie een nieuw akkoord. Het wetsvoorstel werd opnieuw ingediend, maar er kwamen betere waarborgen voor zorgconsumenten om onverwachte hoge kosten te voorkomen.

• - 

  Overheveling zorgtaken naar gemeenten

  Het kabinet besloot in 2014 tot overheveling van een groot aantal zorgtaken van het rijk naar gemeenten. Per januari 2015 werden gemeenten volledig verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning - waaronder de uitbetaling van het persoonsgebonden budget - van mensen met een beperking, chronische, psychische of psychosociale problemen. Ook kregen gemeenten een grotere rol in het jeugdbeleid.

• - 

  Problemen PGB

  De uitbetaling van het persoonsgebonden budget via gemeenten en door de Sociale Verzekeringbank leidde tot aanhoudende problemen.

Troonswisseling

Op 30 april 2013 abdiceerde Koningin Beatrix ten gunste van haar zoon. Willem-Alexander werd op diezelfde dag ingehuldigd als Koning der Nederlanden.

MH17-ramp

Op 17 juli 2014 stortte Malaysian Airlines vlucht MH17 neer in Oost-Oekraïne. 196 Nederlanders kwamen hierbij om

het leven. Het toestel bleek neergehaald door een Boek-raket. Deze ramp maakte internationaal overleg

noodzakelijk. Het ging daarbij zowel om het organiseren van repatriëring van de slachtoffers en onderzoek naar de ramp als het instellen van sancties tegen Rusland vanwege de (indirecte) betrokkenheid van dat land bij de ramp.

VN-klimaatakkoord in Parijs

In december 2015 stemde het kabinet in met een nieuw VN-Klimaatakkoord, dat tijdens de klimaatconferentie in Parijs tot stand was gekomen. Namens het kabinet leidde staatssecretaris Dijksma de Nederlandse onderhandelingsdelegatie.

Het kabinet-Rutte II was verantwoordelijk voor de opstelling van vijf troonredes. De eerste in 2013 was ook de eerste troonrede van Koning Willem-Alexander. Bij de laatste troonrede, in 2017, was het kabinet al demissionair³⁸.

Het kabinet maakte zijn volledige termijn vol. Een dag voor de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2017³⁹ bood het zijn ontslag aan en werd het demissionair. Dit ontslag werd verleend op 26 oktober 2017.

Meer over

Literatuur

• - 

  MI-bundel: Joop van den Berg, Peter Bootsma, Bert van den Braak e,a (2014). Halverwege?' Tussenbalans kabinet Rutte II (G. Voerman, Ed.). Den Haag: Montesquieu Instituut

• 1. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 2. 

  De Partij van de Arbeid (PvdA) is een progressieve, sociaaldemocratische partij. De partij werd opgericht in 1946 als een voortzetting van de vooroorlogse Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (SDAP), de Vrijzinnig-Democratische Bond (VDB) en de Christelijk-Democratische Unie (CDU). De PvdA trok samen met GroenLinks op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 3. 

  Op 12 september 2012 waren er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen. Deze waren nodig na de val van het kabinet-Rutte op 23 april 2012. De VVD won tien zetels en werd de grootste. De PvdA, met Diederik Samsom als lijsttrekker, won eveneens. Er was opnieuw verlies voor het CDA en ook de PVV ging flink achteruit. Verliezer was verder GroenLinks. Een nieuwkomer was 50PLUS met twee zetels.
   
• 4. 

  Mark Rutte (1967) is sinds 1 oktober 2024 secretaris-generaal van de NAVO. Hij was van 14 oktober 2010 tot 2 juli 2024 minister-president en minister van Algemene Zaken. Sinds 2006 was hij politiek leider van de VVD. In 2006-2010 was de heer Rutte fractievoorzitter van de VVD in de Tweede Kamer. Hij was van 17 juni 2004 tot 28 juni 2006 staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap belast met wetenschapsbeleid, beroepsonderwijs en studiefinanciering. Daarvoor was hij bijna twee jaar staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid belast met onder andere volksverzekeringen, bijstand en arbeidsomstandigheden. De heer Rutte was eerder voorzitter van de JOVD en manager bij een werkmaatschappij van Unilever.
   
• 5. 

  Uit het bedrijfsleven afkomstige partijleider van de PvdA in de jaren 2002-2010. Werkte na zijn studie economie en politicologie ruim negen jaar in binnen- en buitenland voor Shell. Werd daarna Tweede Kamerlid en spoedig staatssecretaris van Financiën. In 2002 de eerste direct gekozen lijsttrekker van de PvdA. Leidde in 2003 zijn partij naar electoraal herstel, maar zag onderhandelingen met het CDA mislukken. Na vier jaar oppositie in 2007 vicepremier en minister van Financiën. Oogstte waardering voor de wijze waarop hij de gevolgen van de internationale financiële crisis aanpakte. Niet lang na de breuk in het kabinet-Balkenende IV koos hij voor zijn jonge gezin en verliet hij de politiek. Goed debater, die echter soms aarzelde over de koers van zijn partij. Tegenstanders betichtten hem daarom wel van 'draaien'. Was bestuursvoorzitter van VU Medisch Centrum en is nu voorzitter van het bestuur van Menzis.
   
• 6. 

  Henk Kamp (1952) was van 24 september 2021 t/m tot 10 januari 2022 minister van Defensie in het (demissionaire) kabinet-Rutte III. Eerder was hij in het kabinet-Balkenende I minister van Volkshuisvesting en nam later in dat kabinet ook Defensie op zich; een ministerschap dat hij ook bekleedde in Balkenende II. Had toen intensieve bemoeienis met de missies in Irak en Uruzgan. Na twee jaar Kamerlid en een functie op de Antillen keerde hij in 2010 terug als minister van Sociale Zaken in het kabinet-Rutte I. Wegbereider van het kabinet-Rutte II en daarin minister van Economische Zaken. De heer Kamp begon zijn loopbaan als fiscaal rechercheur en wethouder van Borculo en werd in 1994 Tweede Kamerlid voor de VVD. Sinds 1 januari 2018 was hij voorzitter van branchevereniging ActiZ (zorg).
   
• 7. 

  Kabinetsformaties na de verkiezingen duren sinds 1946 gemiddeld 103 dagen. Formaties van tussenkabinetten zijn daarbij buiten beschouwing gelaten. Soms komt het voor dat na een kabinetscrisis zonder nieuwe verkiezingen een ander of overgangskabinet wordt gevormd. Dergelijke formaties verlopen doorgaans veel sneller.
   
• 8. 

  Dit minderheidskabinet van VVD en CDA werd gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen 2010 en trad op 14 oktober 2010 aan als opvolger van het kabinet-Balkenende IV. Voor een meerderheid in de Tweede Kamer sloten de regeringspartijen een gedoogakkoord met de PVV. VVD-leider Mark Rutte werd de eerste premier van VVD-huize.
   
• 9. 

  Dit kabinet van VVD, D66, CDA en ChristenUnie kwam na de tot dan langste formatie sinds 1945 tot stand. Zeven maanden na de verkiezingen van 15 maart 2017 stond er een opvolger van het kabinet-Rutte II op het bordes. Voor premier Mark Rutte was het de derde keer dat hij een kabinet leidt. Het kabinet bood op 15 januari 2021 ontslag aan, vanwege de harde conclusies van het parlementair onderzoek kinderopvangtoeslag. Hiermee werd het kabinet, en de leden hiervan, demissionair. Deze demissionaire periode zou 360 dagen duren, een record.
   
• 10. 

  De zittingsperiode van een kabinet valt samen met de zittingsduur van de Tweede Kamer, namelijk vier jaar. Het is echter niet vanzelfsprekend dat alle kabinetten de rit tot het einde uitzitten. Bij een tussentijdse crisis wordt de Tweede Kamer ontbonden en komen er nieuwe verkiezingen. Op basis van de nieuwgekozen Tweede Kamer wordt een nieuw kabinet gevormd.
   
• 11. 

  Aan dit eerste 'paarse' kabinet namen PvdA, VVD en D66 deel. Het werd op 22 augustus 1994 gevormd na de Tweede Kamerverkiezingen van 1994. De kleur paars refereerde aan de vermenging van het rood van de PvdA en het blauw van de VVD. PvdA-leider Wim Kok, minister van financiën en vicepremier in het voorgaande kabinet-Lubbers III, werd premier.
   
• 12. 

  Bij het aantreden van een nieuw kabinet worden de nieuwe ministers en alle staatssecretarissen beëdigd. Zittende ministers gaan over in het nieuwe kabinet. Feitelijk wordt besloten het door hen gevraagde ontslag niet te verlenen (of zij komen terug op hun verzoek hun portefeuilles ter beschikking te stellen). Wel kunnen bewindslieden in het nieuwe kabinet een andere functie krijgen, maar dit wordt bij Koninklijk Besluit geregeld.
   
• 13. 

  Als een kabinet of minister ontslag heeft gevraagd aan de Koning(in), maar dit ontslag nog niet is verleend, noemen we dat demissionair. Het is na 1922 gebruikelijk dat een kabinet op de dag van de verkiezingen zijn ontslag aanbiedt, tenzij het dat eerder al had gedaan vanwege een kabinetscrisis.
   
• 14. 

  In het derde kabinet-Lubbers werkte het CDA samen met de PvdA. De VVD, coalitiepartner van het CDA in het voorgaande kabinet-Lubbers II, belandde na de verkiezingen van 1989 in de oppositie. CDA-leider Ruud Lubbers werd voor de derde keer premier.
   
• 15. 

  Democraten 66 (D66) is een hervormingsgezinde sociaal-liberale partij. De huidige politiek leider is Rob Jetten. De partij werd opgericht op 14 oktober 1966 door 44 'homines novi', waarvan er 25 eerder bij andere politieke partijen actief waren geweest. Belangrijkste initiatiefnemer en voorman (tot 1998) was de oud-journalist Hans van Mierlo.
   
• 16. 

  De ChristenUnie is een christelijke partij, met op sociaal en ecologisch gebied progressieve en op ethisch gebied behoudender standpunten. Politiek leider van de ChristenUnie is sinds januari 2023 Mirjam Bikker. De partij ontstond in januari 2000 als samenwerkingsverband tussen het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) en de Reformatorische Politieke Federatie (RPF). Per 22 januari 2000 zijn de partijen gefuseerd.
   
• 17. 

  De SGP is een behoudende christelijke (reformatorische) partij aan de rechterkant van het politieke spectrum, die strikt volgens Bijbelse normen politiek wil bedrijven. Politiek leider van de SGP is Chris Stoffer. De partij werd opgericht op 24 april 1918 en is daarmee de oudste nog bestaande partij van Nederland.
   
• 18. 

  Op dinsdag 26 mei 2015 kozen de leden van Provinciale Staten een nieuwe Eerste Kamer. De Statenleden waren op hun beurt op woensdag 18 maart 2015 jl. direct door alle kiesgerechtigde Nederlanders gekozen. Op basis van de Statenverkiezingen was al duidelijk dat het kabinet-Rutte II (VVD, PvdA) een nog kleinere minderheid zou krijgen dan de 30 zetels in 2012-2015.
   
• 19. 

  Medeoprichter en voorman van DENK, waarvan hij fractievoorzitter en in 2017 lijsttrekker was. Van september 2012 tot november 2014 maakte hij deel uit van de PvdA-fractie, waarna hij, na een conflict, samen met Selcuk Öztürk een tweemansfractie vormde. Werd in Istanbul geboren en groeide op in Maassluis. Was zelfstandig adviseur publieke sector bij adviesbureau 'Beproefd Recept' en in 2008-2012, maart-juli 2018 en maart-december 2022 (tevens) gemeenteraadslid in Rotterdam. Hield zich als Kamerlid onder meer bezig met zorg, buitenlandse zaken, defensie, volksgezondheid, welzijn en sport. Verder was hij voorzitter van de commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid, een functie die hij kundig vervulde.
   
• 20. 

  Tweede Kamerlid uit Roermond, zoon van een Turkse fabrieksarbeider. Verliet in november 2014 met Tunahan Kuzu de PvdA-fractie, waarvan hij sinds 2012 deel uitmaakte, en richtte in 2015 de beweging DENK op, waarvan hij tot juni 2020 voorzitter was. Management­consultant en raadslid in zijn woonplaats en lid van Provinciale Staten van Limburg. Als Kamerlid onder meer woordvoerder binnenlandse zaken, economische zaken en defensie. Zijn filmpjes op sociale media van het stemgedrag van medeleden met een migratieachtergrond en felle debatbijdragen brachten hem soms in aanvaring met de Voorzitter. Was in de persoonlijke omgang 'rustiger'.
   
• 21. 

  DENK is een politieke partij, die zich richt op respect voor alle Nederlanders. Huidig politiek leider is Stephan van Baarle. De partij is in februari 2015 gevormd nadat, Tunahan Kuzu en Selçuk Öztürk de PvdA-fractie hadden verlaten. De partij streeft naar verdraagzaamheid en een sociale, lerende, duurzame en rechtvaardige samenleving.
   
• 22. 

  Makelaar uit Winterswijk, die eerst voor de VVD en later als onafhankelijk liberaal Tweede Kamerlid was. Was in zijn woonplaats fractievoorzitter in de gemeenteraad en later wethouder. Verder had hij zitting in Provinciale Staten van Gelderland. In juli 2013 trad hij terug als VVD-Kamerlid vanwege een onderzoek naar mogelijk onjuist verstrekte inkomensgegevens bij het afsluiten van een hypotheek. In 2015 kwam het tot een schikking met het OM, maar de VVD wilde niet dat hij een opengevallen zetel innam. Toen hij dat toch deed, werd hij als lid geroyeerd. Sprak als VVD-afgevaardigde over milieu, visserij en dierenwelzijn. Later hadden vooral ruimtelijke ordening, het openbaar vervoer, verkeersveiligheid en milieu zijn belangstelling.
   
• 23. 

  Kritisch PvdA-Tweede Kamerlid, dat in de aanloop van de verkiezingen van 2017 zijn partij verliet. Was geruime tijd werkzaam op gebied van communicatie en strategie en als zodanig betrokken bij verkiezingscampagnes en adviseur van bedrijven en organisaties. Hij werkte bij het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA en was deelgemeenteraadslid in Amsterdam-De Pijp. Verder was hij eigenaar van een galerie met vestigingen in Moskou en Amsterdam. Als Tweede Kamerlid was hij woordvoerder woningmarkt, cultuur en openbaar vervoer. Stond kritisch tegenover de EU en de lijn van fractievoorzitter Samsom en trachtte tevergeefs zich te mengen in de lijsttrekkersstrijd. Zijn in 2016 opgerichte partij Nieuwe Wegen bleek een doodlopende weg.
   
• 24. 

  2012
  - Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector. Norm voor het maximumsalaris in de publieke sector is 130 procent van een ministerssalaris.2013
  - Wet financiering politieke partijen. Deze wet regelt de subsidiëring en het toezicht op de financiën van politieke partijen. Anonieme giften aan politieke partijen zijn slechts tot € 1000 mogelijk. Daarboven moeten partijen giften registreren, en giften boven de € 4500 openbaar maken met naam en woonplaats van de gever. Er komt een Commissie toezicht financiën politieke partijen. De Wet subsidiëring politieke partijen wordt ingetrokken.
   
• 25. 

  Het ministerie van Buitenlandse Zaken (BZ) heeft als taak de voorbereiding, de coördinatie en de uitvoering van het buitenlands beleid.
   
• 26. 

  Dit ministerie bestond in 2010-2017 en hield zich bezig met rechtspleging en rechtshandhaving, jeugd en sanctietoepassing, de politie en terrorismebestrijding en veiligheid. Het ministerie was belast met wetgeving op het gebied van privaatrecht, straf- en sanctierecht, administratief recht en bestuursrecht en met het bewaken van de kwaliteit van de wetgeving.
   
• 27. 

  Gert-Jan Segers (1969) was van 20 september 2012 tot 25 januari 2023 Tweede Kamerlid voor de ChristenUnie en van 10 november 2015 tot 17 januari 2023 fractievoorzitter en politiek leider. Bij de verkiezingen van 2017 was hij lijsttrekker en in 2021 was hij dat opnieuw. De heer Segers was in 2008-2012 directeur van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie. Eerder werkte hij onder andere bij de EO en was hij zendingswerker in Egypte. Hij is kenner van de islamitische wereld. De heer Segers was woordvoerder algemene zaken/koninklijk huis, mensenhandel, maatschappelijke diensttijd, integratie en zorg.
   
• 28. 

  De Raad van State is een van de Hoge Colleges van Staat en heeft als voornaamste taak de regering en het parlement te adviseren over wetgeving en bestuur. Daarnaast is deze instantie de hoogste algemene bestuursrechter.
   
• 29. 

  Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) heeft zorg voor het goed functioneren van het openbaar bestuur van ons land. De hoofdtaken zijn het bevorderen van de democratische rechtstaat, slagvaardig bestuur, zorg voor betaalbare woningen en een goede leefomgeving. Sinds 2017 behoort ook de ruimtelijke ontwikkeling tot het taakveld. Met Koninkrijksrelaties worden de relaties tussen de vier landen van het Koninkrijk bedoeld, namelijk Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten.
   
• 30. 

  Dit ministerie draagt de zorg voor het scheppen van een wettelijk kader voor het onderwijs, voor het uitvoeren van onderwijswetten en het verstrekken van financiële middelen daarvoor. Daarnaast heeft het ministerie de zorg voor de bevordering van wetenschappelijk onderwijs en wetenschapsbeleid en voor het cultuur- en mediabeleid. 'OCW' is sinds 2012 ook verantwoordelijk voor het emancipatiebeleid en sinds 2017 voor het 'groen onderwijs'.
   
• 31. 

  GroenLinks is een progressieve partij, die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. De partij werd opgericht op 24 november 1990 als fusie van de Communistische Partij van Nederland (CPN), de Evangelische Volkspartij (EVP), de Politieke Partij Radikalen (PPR) en de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP). GroenLinks trok samen met de PvdA op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023. Frans Timmermans leidt de gezamenlijke fractie in de Tweede Kamer.
   
• 32. 

  Dit ministerie speelt een centrale rol bij het vertalen van het algemeen regeringsbeleid in financieel beleid. Daarnaast coördineert het de openbare uitgaven en zorgt het ministerie voor de inning van de belastinggelden. Het ministerie is verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de financiën van lagere overheden als provincies en gemeenten. Het monetaire beleid is eveneens een zorg van dit ministerie. Het ministerie behartigt de Nederlandse, financiële belangen in Europa en de rest van de wereld.
   
• 33. 

  Het ministerie van Defensie draagt de zorg voor het goed functioneren van de krijgsmacht van ons land. De krijgsmacht dient ter verdediging en bescherming van de belangen van het Koninkrijk. Daarnaast dient de krijgsmacht ter handhaving en bevordering van de internationale rechtsorde.
   
• 34. 

  Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) droeg de zorg voor het ruimtelijke beleid, het vervoersbeleid en het water- en milieubeheer van ons land. Sinds mei 2015 was het ministerie ook belast met nucleaire veiligheid en stralingsbescherming. Het ministerie werd in 2010 ingesteld, grotendeels door samenvoeging van de ministeries van Verkeer en Waterstaat en van VROM.
   
• 35. 

  Het ministerie van Economische Zaken (EZ) is verantwoordelijk voor de bevordering van een evenwichtige economische groei, voor de ordening van het economisch leven, voor digitale economie en infrastructuur, voor het midden- en kleinbedrijf, telecom en post en voor consumentenbeleid. Het ministerie bestond tussen 1937-1940 en 1948-2017, maar had soms een andere naam. In 2010-2012 was de naam bijvoorbeeld 'Economische Zaken, Landbouw en Innovatie'.
   
• 36. 

  Het ministerie is onder meer belast met het algemeen sociaaleconomisch beleid, met name voor het werkgelegenheidsbeleid, arbeidsaangelegenheden en voor het inkomens- en vermogensbeleid. Het ministerie draagt ook zorg voor de sociale zekerheid in Nederland.
   
• 37. 

  Dit ministerie draagt de zorg voor de volksgezondheid. Dit betreft onder andere het beleid met betrekking tot ziekenhuizen, geneesmiddelen, ziektekosten en huisartsen. Ook het welzijnsbeleid zoals de ouderenzorg, het jeugdbeleid, de verslaafdenzorg en de maatschappelijke dienstverlening behoren tot het taakveld. Daarnaast is het ministerie verantwoordelijk voor het beleid ten aanzien van de sport.
   
• 38. 

  Het is diverse keren voorgekomen dat een troonrede werd voorgelezen, terwijl er een demissionair kabinet was. Na de kabinetscrises in 1982, 1989, 2010 en 2012 waren kort voor Prinsjesdag verkiezingen gehouden en was er nog geen 'missionair' kabinet gevormd. In 1956 en 1977 was de situatie vergelijkbaar met 2017 en 2021, want ook in die jaren was er sprake van een langdurige en moeizame formatie. In 2023 was er eerder dat jaar een crisis uitgebroken.
   
• 39. 

  Op 15 maart 2017 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een reguliere verkiezing na afloop van de volledige kabinetsperiode, maar er lagen ook drie grondwetsvoorstellen voor die in eerste lezing waren aanvaard door beide Kamers. Winnaars waren GroenLinks, D66, PVV en CDA, terwijl de twee regeringspartijen verloren. Voor de PvdA was dat verlies zelfs 29 zetels. De VVD bleef wel de grootste. Nieuw in de Kamer waren DENK en Forum voor Democratie.
   
• 40. 

  PDC, 7 november 2012
   
• 41. 

  Nederland heeft sinds 1945 tientallen verschillende kabinetten gehad. Drees en Balkenende leidden vier kabinetten, terwijl Lubbers twaalf jaar minister-president was. Mark Rutte was dat van 2010 tot en met 2024 en ook hij leidde vier kabinetten.