Algemene Rekenkamer (Rekenkamer)

Bron: © Kevin Bergenhenegouwen

De Algemene Rekenkamer is een onafhankelijk Hoog College van Staat¹ dat de rechtmatigheid en doelmatigheid van de ontvangsten en uitgaven van de Rijksoverheid² controleert. Daarnaast kijkt de Algemene Rekenkamer of de overheid beleid uitvoert zoals dat was bedoeld. Ook maakt de Rekenkamer risicoanalyses.

De Rekenkamer bepaalt zijn eigen onderzoeksagenda. Kamerleden of bewindslieden kunnen de Rekenkamer vragen onderzoek naar een bepaald onderwerp te verrichten, maar kunnen daartoe geen opdracht geven. De Tweede Kamer³ en de regering⁴ zijn de voornaamste afnemers van de expertise van de Algemene Rekenkamer.

De Algemene Rekenkamer is een college van drie leden.

De huidige president is Pieter Duisenberg⁵.

Naast de president zijn huidige leden:

In onderstaand overzicht vindt u de complete lijst van leden van de Algemene Rekenkamer sinds 1814.

Taken en bevoegdheden

De Algemene Rekenkamer volgt de ontwikkelingen bij ministeries, instellingen op afstand van het Rijk en Europese geldstromen.

De Algemene Rekenkamer controleert achteraf de ontvangsten en uitgaven van de Rijksoverheid. Zo kijkt de Rekenkamer of geld terecht is uitgegeven en ook of het goed is besteed. De laatste jaren besteedt de Rekenkamer steeds meer aandacht aan de kwaliteit van de bedrijfsvoering en het financieel beheer bij de overheid.

De Rekenkamer mag ook onderzoek doen bij rechtspersonen met een wettelijke taak (RWT's) (bijvoorbeeld in de zorg en in de sociale zekerheid), maar heeft op grond van deze wet geen bevoegdheden bij zelfstandige bestuursorganen (ZBO's⁸) die geen RWT zijn.

Jaarlijks brengt de Rekenkamer rapporten uit bij de financiële verantwoordingen van de ministeries uit. Daarnaast stelt de Rekenkamer ieder jaar een werkprogramma op waarin beschreven staat welke onderzoeken het dat jaar uitvoert.

Na het uitbrengen van een rapport meet de Algemene Rekenkamer wat de effecten zijn van de onderzoeken. Zo kan de Rekenkamer zien of de aanbevelingen worden overgenomen en of de adviezen doelmatig genoeg zijn.

Vrijwel alle Rekenkamerrapporten worden uitgebreid behandeld in de Tweede Kamer en hebben dan ook een grote invloed.

Ook ten aanzien van de Europese Unie heeft de Algemene Rekenkamer binnen Nederland een taak. Jaarlijks brengt de Rekenkamer een EU-trendrapport uit dat een overzicht geeft van het beheer en de controle op EU-geldstromen in Nederland. Daarnaast beoordeelt de Rekenkamer de EU-lidstaatverklaring die de Nederlandse regering sinds 2006 opstelt. In deze lidstaatverklaring zet de regering uiteen hoe EU-gelden in Nederland beheerd en besteed worden.

De Rekenkamer zoekt nadrukkelijk de samenwerking met zusterinstellingen in andere landen via internationale werkgroepen. Daarnaast treedt de Rekenkamer regelmatig op als externe controleur bij internationale organisaties en bij samenwerkingsverbanden tussen verschillende internationale organisaties.

De samenstelling, taken en werkwijze van de Rekenkamer zijn geregeld in de Comptabiliteitswet uit 2001 en in de Grondwet. De Grondwet bepaalt onder welke omstandigheden de leden van de Algemene Rekenkamer ontslagen kunnen worden.

De rechtspositie van de leden van de Algemene Rekenkamer komt sterk overeen met de rechtspositie van de leden van de rechterlijke macht. Op deze manier is de onafhankelijkheid van de Algemene Rekenkamer gewaarborgd.

De Comptabiliteitswet regelt ook over welke instellingen en rechtspersonen de Algemene Rekenkamer zeggenschap heeft.

Aan het hoofd van de Algemene Rekenkamer staat de president. Er zijn sinds 1841 tot heden 24 presidenten geweest. De naam 'president' staat sinds 1976 in de Comptabiliteitswet, voordien werd van 'voorzitter' gesproken.

Het college van de Algemene Rekenkamer heeft naast de president nog twee andere leden. De drie leden van het college worden voor het leven benoemd.

Er zijn ook nog drie leden in buitengewone dienst die optreden ter begeleiding van onderzoeken of vervanging van een collegelid.

Ter ondersteuning van de drie bestuursleden heeft de Algemene Rekenkamer een secretaris die circa 300 medewerkers aanstuurt.

Wanneer er een vacature is voor een benoeming van het college van bestuur van de Algemene Rekenkamer, wordt er eerst een openbare sollicitatieprocedure gestart. Aan de hand hiervan beveelt de Algemene Rekenkamer zes kandidaten aan.

De commissie voor de Rijksuitgaven van de Tweede Kamer voert gesprekken met de kandidaten. Vervolgens is er een geheime stemming in de Tweede Kamer waar wordt vastgesteld welke drie kandidaten worden voorgedragen. De Kamer is hierbij niet gebonden aan de eerdere aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer.

De Kamer draagt drie kandidaten voor aan de regering die het uiteindelijke besluit neemt. Benoemingen van het college van bestuur van de Algemene Rekenkamer worden gedaan bij Koninklijk Besluit¹¹.

De Algemene Rekenkamer is voortgekomen uit eerdere staatsinstellingen die voorheen vergelijkbare taken uitvoerden. Sommige van deze instellingen zijn terug te leiden tot de 15e eeuw.

De huidige Rekenkamer is in 1814 door Willem I opgericht en in de Grondwet opgenomen. Lange tijd bracht de Rekenkamer één rapport per jaar uit over de rechtmatigheid van Rijksuitgaven. Later is daar het onderzoek naar de doelmatigheid van beleid en overheidsuitgaven aan toegevoegd.

Meer over

• 1. 

  Van een aantal overheidsorganen is (grond)wettelijk vastgelegd dat ze zelfstandig en onafhankelijk zijn. Dit zijn de Hoge Colleges van Staat, een verzamelnaam voor enkele colleges binnen de overheid met een bijzondere positie. Zij hebben als taak de Rijksoverheid te controleren en te adviseren.
   
• 2. 

  Overheid is een verzamelnaam voor alle instituties die een uitvoerende taak hebben in het bestuur. De volksvertegenwoordiging wordt dus niet tot 'de overheid' gerekend. We onderscheiden de rijks-, provinciale en gemeentelijke overheid.
   
• 3. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 4. 

  De regering is het centrale bestuur van ons land en bestaat uit de Koning en de ministers. Omdat de Koning onschendbaar is en de ministers verantwoordelijk zijn, wordt het kabinet, (ministers en de staatssecretarissen) in de praktijk ook vaak regering genoemd, bijvoorbeeld de regering-Rutte. Staatsrechtelijk gezien is dat onjuist.
   
• 5. 

  Pieter Duisenberg (1967) is sinds 1 september 2023 president van de Algemene Rekenkamer. Daarvoor was hij voorzitter van UNL (Vereniging Universiteiten van Nederland). Van 2003 tot 2006 was hij VVD-Tweede Kamerlid, dat zich vooral inzette voor beter toezicht op overheidsuitgaven. Nam daartoe ook enkele opmerkelijke initiatieven, zoals het uitnodigen van honderd burgers om jaarrekeningen van ministeries te controleren, bekend als de 'V100'. Introduceerde een methode ('methode Duisenberg') voor betere parlementaire controle van begroting en verantwoording van ministeries.
   
• 6. 

  Ewout Irrgang (1976) is sinds 1 september 2017 lid van de Algemene Rekenkamer. Hij was van 6 oktober 2005 tot 20 september 2012 Tweede Kamerlid van de SP. De heer Irrgang was eerder medewerker van De Nederlandsche Bank en tot 2005 financieel-economisch adviseur van de SP-Tweede Kamerfractie. Hij was financieel woordvoerder van de SP-fractie en hield zich daarnaast bezig met ontwikkelingssamenwerking en globalisering. Na zijn Kamerlidmaatschap werkte hij vier jaar in Tanzania.
   
• 7. 

  Barbara Joziasse (1967) is vanaf 1 januari 2021 lid van de Algemene Rekenkamer. Zij was diplomaat, onder meer als ambassadeur in Zimbabwe, Oman en laatstelijk Jordanië. Daarvoor vervulde zij ambtelijke functies.
   
• 8. 

  Een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO) is een een bestuursorgaan van de centrale overheid dat niet onder een minister valt. ZBO's zijn "bekleed met openbaar gezag". Dat wil zeggen dat ze bevoegd zijn bepaalde taken uit te voeren en daarvoor ook instrumenten tot hun beschikking hebben.
   
• 9. 

  De Algemene Rekenkamer is belast met het onderzoek van de ontvangsten en uitgaven van het Rijk.
   
• 10. 

  1. De leden van de Algemene Rekenkamer worden bij koninklijk besluit voor het leven benoemd uit een voordracht van drie personen, opgemaakt door de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
   
• 11. 

  Een koninklijk besluit (KB) is een besluit van de regering dat zonder medewerking van de Staten-Generaal wordt genomen.