Lijst Pim Fortuyn (LPF)

De Lijst Pim Fortuyn (LPF) werd opgericht in 2002 na de breuk tussen de lijsttrekker Pim Fortuyn¹ en de partij Leefbaar Nederland². De oorzaak van de breuk was een aantal ongelukkig gekozen uitspraken in De Volkskrant door Fortuyn. De partij heette officieel: Politieke Vereniging Lijst Pim Fortuyn. Op 6 mei 2002 werd de politiek leider van de partij, Pim Fortuyn, vermoord. Desondanks maakte de LPF samen met CDA³ en VVD⁴ deel uit van het kabinet Balkenende I⁵.

Na interne ruzies binnen de partij LPF besloot de Tweede Kamerfractie⁶ (met uitzondering van Wien van den Brink⁷) op 24 augustus 2004 met de partij te breken. In de Tweede Kamer⁸ bleef de fractie zich echter wel LPF-fractie noemen. Drie van hen (Herben⁹, Varela¹⁰ en Van As¹¹) meldden zich later weer aan als lid. Van As brak op 16 augustus 2006 met de partij. Eerdmans¹² stapte over naar Eén NL¹³.

Bij de verkiezingen van 2006¹⁴ nam de partij deel onder de naam 'Lijst Vijf Fortuyn'. Op 17 augustus 2007 besloot een buitengewone ledenvergadering van de LPF de partij per 1 januari 2008 te ontbinden.

De Lijst Pim Fortuyn was van 2002 tot 2006 in de Tweede Kamer⁸ vertegenwoordigd. Na de moord op partijleider Fortuyn¹ werd de partij geteisterd door onderlinge ruzies. Dat leidde in de loop der jaren tot zetelverlies en in 2006 behaalde de partij helemaal geen zetels.

De Lijst Pim Fortuyn was van 2003 tot 2007 als eenmansfractie in de Eerste Kamer¹⁵ vertegenwoordigd. Bob Smalhout¹⁶ stond als eerste op de lijst, maar hij wilde zijn column bij De Telegraaf niet inruilen voor een Eerste Kamerzetel. Daarom nam oud-staatssecretaris¹⁷ Rob Hessing¹⁸ zitting in de LPF-fractie van de Eerste Kamer.

De partij ontstond na een breuk tussen lijsttrekker Pim Fortuyn en Leefbaar Nederland² op 10 februari 2002.

Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 januari 2003¹⁹ behaalde de LPF 8 zetels. Dat was een verlies van 18 zetels ten opzichte van de verkiezingen van mei 2002²⁰. Van 22 juli 2002 tot 27 mei 2003 was de LPF regeringspartij in een coalitie met CDA³ en VVD⁴. Ze vormden samen het kabinet Balkenende I, dat door interne spanningen bij de LPF ten val kwam. Daarna zat de LPF in de oppositie.

Olaf Stuger²¹ was bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006 lijsttrekker van de Lijst Vijf Fortuyn. Fractievoorzitter²² Mat Herben stond op nummer 2. Bij deze verkiezingen heeft de LPF 0 zetels in de Tweede Kamer behaald. In 2007 verloor de partij ook haar Eerste Kamerzetel.

Opkomst en ondergang

De Lijst Pim Fortuyn (LPF) bestond tussen 2002 en 2008 als politieke partij. Oprichter en inspirator was de voormalige hoogleraar, later publicist Pim Fortuyn¹. De partij kende vanaf het begin een roerig bestaan.

Meer over

Kijk voor meer informatie over de Lijst Pim Fortuyn op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen.

• 1. 

  Voormalige hoogleraar en columnist die in 2001 op stormachtige wijze de politiek betrad en die op een onconventionele wijze politiek bedreef. Hedonistische, flamboyante, enigszins dandy-achtige man, die omstreden uitspraken niet schuwde, maar daarom ook fel werd bestreden. Had een grote geldingsdrang, die hem ertoe bracht de politiek in te gaan. Werd in 2001 gekozen tot lijsttrekker van Leefbaar Nederland. Zeer succesvol bij de gemeenteraadsverkiezingen in Rotterdam. Na een conflict met Leefbaar Nederland kwam hij met een eigen lijst, de Lijst Pim Fortuyn. Fel bestrijder van het 'paarse kabinet' en het 'poldermodel'. Leek af te stevenen op een grote verkiezingswinst en had ambitie om minister-president te worden. Werd kort voor de verkiezingen vermoord; een moord die de gehele politiek schokte.
   
• 2. 

  Leefbaar Nederland was een democratische partij die op 21 maart 1999 werd opgericht als landelijke voortzetting van Leefbaar Hilversum en Leefbaar Utrecht. Zij streefde naar een hoger democratisch gehalte van de Nederlandse samenleving. Burgers moesten meer zeggenschap krijgen over hun leefomgeving, maar ook worden aangesproken op hun verantwoordelijkheden. De partij was voorstander van de rechtstreeks gekozen burgemeester en van referenda. Voormannen waren Jan Nagel, Fred Teeven en, korte tijd, Pim Fortuyn.
   
• 3. 

  Het Christen-Democratisch Appèl (CDA) is een christelijk geïnspireerde partij in het centrum van het politieke spectrum. Henri Bontenbal is momenteel politiek leider van het CDA. De partij werd opgericht op 11 oktober 1980 als fusie van Anti-Revolutionaire Partij (ARP), Christelijk-Historische Unie (CHU) en Katholieke Volkspartij (KVP).
   
• 4. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 5. 

  Na acht jaar 'paars' (de kabinetten Kok I en Kok II) trad in 2002 een centrumrechtse coalitie aan van CDA en VVD samen met nieuwkomer LPF (de Lijst Pim Fortuyn). De enorme winst van deze nieuwe partij (26 zetels) bij de Tweede Kamerverkiezingen van 15 mei 2002 maakte een kabinet zonder deze partij bijna onmogelijk. CDA-leider Jan-Peter Balkenende werd de nieuwe premier.
   
• 6. 

  De Lijst Pim Fortuyn was in de periode 2002-2006 in de Tweede Kamer vertegenwoordigd. In mei 2002 behaalde de LPF 26 zetels, waarmee het de tweede partij van het land was. De fractie telde vrijwel uitsluitend politieke nieuwkomers, onder wie enkele artsen, ondernemers en journalisten. De enige uitzondering was oud-CDA-Europarlementariër Jim Janssen van Raaij. Tot de eerste fractie behoorden ook oud-landbouwvoorman Wien van den Brink, Joost Eerdmans en LPF-prominenten als Ferry Hoogendijk, Winny de Jong en Harry Wijnschenk.
   
• 7. 

  Radicale boerenvoorman die in 2002 door Fortuyn voor het Tweede Kamerlidmaatschap werd gevraagd. Was zelf varkenshouder op de Veluwe. Als voorzitter van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders kreeg hij landelijke bekendheid vanwege de felle strijd tegen de door de regering voorgestelde saneringsmaatregelen van de intensieve varkenshouderij. Hield zich in de Kamer bezig met landbouw, natuur, platteland, voedselkwaliteit en economische zaken. Was enige tijd uitgeschakeld door ziekte en werd nadien ernstig gehinderd door een ingreep in zijn keel. In 2006-2007 wethouder van Putten.
   
• 8. 

  De Tweede Kamer is deel van de volksvertegen­woor­di­ging. Zij speelt een belangrijke rol bij de totstandkoming van wetten, controleert de regering en beslist over de vraag of een kabinet (of bewindspersoon) genoeg vertrouwen heeft.
   
• 9. 

  Vriendelijke, relativerende LPF-voorman, die - feitelijk noodgedwongen - vier jaar een vooraanstaande politieke rol speelde. Als voorlichter van Pim Fortuyn trad hij, na diens geweldadige dood, onverwacht als aanvoerder van de LPF naar voren. Hij werd fractievoorzitter en onderhandelaar bij de formatie. Kreeg toen zowel waardering voor zijn bezadigde rol als kritiek, omdat hij volgens partijleden te mild was. Trok zich daarom al na enige maanden terug. Kort voor de kabinetscrisis van 2002 keerde hij terug als fractievoorzitter en in 2003 was hij lijsttrekker. Ook dat leiderschap werd voortijdig beëindigd, maar in 2006 werd hij opnieuw fractievoorzitter. Als oud-voorlichter van defensie had dat onderwerp zijn bijzondere belangstelling en hij zette zich onder meer in voor veteranen. Is sinds 2018 gemeenteraadslid in Montfoort.
   
• 10. 

  Jonge, sportieve en goed geklede bedrijfseconoom van Kaapverdiaanse afkomst, die in 2002 door Pim Fortuyn als tweede op de kandidatenlijst werd geplaatst. Was daarvoor werkzaam bij een cosmeticaconcern. In de Tweede Kamer hield hij zich onder meer bezig met sociale zaken en asielbeleid. Maakte deel uit van de commissie onderzoek integratiebeleid en bracht samen met een PvdA'er een initiatiefwet tot stand over kleine pensioenfondsen. Pleitbezorger van kernenergie en van beperking van huwelijksmigratie, die het daarbij meer van zijn charme dan van zijn voordracht moest hebben.
   
• 11. 

  Joviale vastgoedbemiddelaar die als Tweede Kamerlid een vooraanstaande rol speelde in de LPF en daarvan twee jaar fractievoorzitter was. Was in zijn woonplaats Alphen aan den Rijn wethouder voor de VVD, maar trad voortijdig af. In de eerste LPF-fractie één van de weinigen met bestuurlijke ervaring. Was enkele keren betrokken bij de machtstrijd in zijn partij. Verloor bij de opvolging van Herben als fractievoorzitter van Wijnschenk. Volgde hem echter in 2004 echter alsnog op. Toen de leden Herben in 2006 weer als aanvoerder kozen, stapte hij over naar de Groep-Nawijn. Richtte met Nawijn de Partij voor Nederland op, maar verliet na een conflict rond de kandidaatstelling korte tijd later die partij en de Kamer. Gebruikte soms weinig omfloerste taal. Werd in 2014 opnieuw wethouder in Alphen aan den Rijn.
   
• 12. 

  Joost Eerdmans (1971) is sinds 31 maart 2021 lid van de Tweede Kamerfractie van JA21. Hij is fractievoorzitter en politiek leider. De heer Eerdmans was secretaris van burgemeester Opstelten van Rotterdam en kwam in 2002 voor de LPF in de Tweede Kamer. Voor de verkiezingen van 2006 stapte hij over naar Eén NL. Toen die partij geen zetel haalde, kwam er vrij onverwacht een einde aan zijn Kamerlidmaatschap. In 2009-2014 was hij wethouder van Capelle aan den IJssel en in 2014-2018 wethouder in Rotterdam namens Leefbaar Rotterdam. In de aanloop naar de verkiezingen van 2021 werd hij adviseur van Thierry Baudet, maar in november 2020 kwam het tot een breuk met FVD.
   
• 13. 

  Eén NL was een liberaal-populistische partij, die op 23 augustus 2006 werd opgericht door Marco Pastors en Joost Eerdmans. De partij deed mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2006.
   
• 14. 

  Op 22 november 2006 vonden er Tweede Kamerverkiezingen plaats. De verkiezingen waren aanvankelijk gepland op 15 mei 2007, maar werden vervroegd door de val van het kabinet-Balkenende II. Het CDA handhaafde zich als grootste, maar de SP onder leiding van Jan Marijnissen werd met zestien zetels winst de grote winnaar. De Groep-Wilders/PVV kwam met negen zetels in de Kamer. PvdA, VVD en D66 verloren.
   
• 15. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 16. 

  Bob Smalhout (1927-2015) was van 1972 tot 1992 hoogleraar anesthesiologie in Utrecht en vanaf 1994 columnist voor De Telegraaf. In 2003 stond hij op nummer 1 op de kandidatenlijst voor de LPF bij de Eerste Kamerverkiezingen, maar nam geen zitting omdat hij dan zijn column had moeten opgeven. Daar voelde hij niet voor.
   
• 17. 

  Een staatssecretaris ondersteunt een minister bij het politiek leiden van een ministerie. Staatssecretarissen komen vooral voor bij 'zware' ministeries. Daar krijgen zij een specifiek beleidsterrein onder hun hoede, maar de minister blijft medeverantwoordelijk. Net als de minister moet een staatssecretaris verantwoording afleggen aan het parlement.
   
• 18. 

  Politiedeskundige die in 2002 de overstap maakte naar de Haagse politiek. Was bijna veertig jaar werkzaam bij de politie, onder meer als inspecteur, korpschef (in Eindhoven en Rotterdam) en ambassaderaad. Was actief als adviseur van het CDA, maar werd in 2002 voor de LPF staatssecretaris voor openbare orde en veiligheid in het kabinet-Balkenende I. In 2003 kreeg hij als eenling namens die partij zitting in de Eerste Kamer, nadat prof. Smalhout zich als kandidaat had teruggetrokken. Leidde als senator een wat treurig, geïsoleerd 'bestaan', waardoor hij na vier jaar concludeerde weinig te hebben kunnen uitrichten. Politicus tegen wil en dank.
   
• 19. 

  Op 22 januari 2003 werden er vervroegde Tweede Kamerverkiezingen gehouden. De verkiezingen waren nodig na de val van het kabinet-Balkenende I. Deze val kwam doordat het CDA en de VVD het vertrouwen in hun coalitiepartner LPF hadden opgezegd. De verkiezingen stonden in het teken van de vraag of het door CDA, VVD en LPF uitgestippelde beleid kon worden voortgezet. De LPF verloor echter fors. De PvdA van Wouter Bos herstelde zich sterk ten opzichte van 2002. Het CDA bleef wel de grootste partij.
   
• 20. 

  Op 15 mei 2002 waren er reguliere (vierjaarlijkse) verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer, maar er lagen ook grondwetsvoorstellen voor, zoals over de kroonbenoemingen. Grote winnnaars waren nieuwkomer LPF, van de op 6 mei vermoorde Pim Fortuyn, en het CDA. De LPF kreeg als nieuwkomer 26 zetels, het CDA werd onder leiding van Jan Peter Balkenende de grootste. De drie regeringspartijen verloren 43 zetels, waarbij voor de PvdA fors achteruit ging. Naast de LPF was Leefbaar Nederland met twee zetels een nieuwkomer.
   
• 21. 

  Olaf Stuger (1969) was van 1 juli 2014 tot 2 juli 2019 lid van het Europees Parlement voor de PVV. De heer Stuger was lid van de commissie regionale ontwikkeling. In 2002-2003 was hij Tweede Kamerlid voor de Lijst Pim Fortuyn en bij de Tweede Kamerverkiezingen 2006 was hij lijsttrekker van 'Lijst Vijf Fortuyn'. Na zijn Kamerlidmaatschap werd hij partner bij Public Affairs-kantoor Smeets, Stuger & De Vries met vestigingen in Den Haag en Brussel. Hij is oprichter van de Bond voor Belastingbetalers, die zich sterk maakt voor transparantie en verantwoording van belastinginning en besteding van belastinggeld.
   
• 22. 

  Een fractievoorzitter is de leider van zijn fractie, een groep Kamerleden van dezelfde partij. Hij of zij voert het woord bij belangrijke debatten, zoals over de regeringsverklaring en bij de algemene beschouwingen over de rijksbegroting.
   
• 23. 

  Diverse partijen zijn ooit vertegenwoordigd geweest in het Nederlandse parlement, maar nadien opgeheven. Een aantal daarvan zijn opgegaan in nieuwe partijen, waarvan sommige nog bestaan.