GroenLinks

GroenLinks is een progressieve partij, die duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. De partij werd opgericht op 24 november 1990 als fusie van de Communistische Partij van Nederland¹ (CPN), de Evangelische Volkspartij² (EVP), de Politieke Partij Radikalen³ (PPR) en de Pacifistisch-Socialistische Partij⁴ (PSP). GroenLinks trok samen met de PvdA op en deed met een gezamenlijke lijst mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023⁵. Frans Timmermans⁶ leidt de gezamenlijke fractie⁷ in de Tweede Kamer.

De fractie GroenLinks-PvdA behaalde bij de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023⁵ 25 zetels. Dat zijn 8 zetels meer dan GroenLinks (8) en PvdA (9) opgeteld bij de verkiezingen in 2021. De partij behaalde in 2023 zeven zetels in de Eerste Kamer⁸ en vormt samen met de PvdA een gezamenlijke fractie⁹ van 14 zetels. GroenLinks heeft vier zetels in het Europees Parlement.

GroenLinks heeft nog nooit aan een kabinet deelgenomen.

• * 

  GroenLinks en PvdA trokken in 2023 met een gezamenlijke lijst naar de verkiezingen.

GroenLinks nam sinds 1989 deel aan de Tweede Kamerverkiezingen²⁰. Hoeveel zetels behaalde de partij per verkiezing en welk kabinet werd vervolgens gevormd?

• * 

  Na de verkiezingen van 2023 ging de fractie van GroenLinks samen met de fractie van de PvdA.

GroenLinks nam sinds 1991 deel aan de Eerste Kamerverkiezingen²⁵. Hoeveel zetels behaalde de partij per verkiezing en wie was de lijsttrekker?

GroenLinks heeft een 'groen' karakter. Eén van de doelstellingen van de partij wordt in het beginselprogramma als volgt geformuleerd: "een leefbaar milieu en herstel van het ecologisch evenwicht, in het besef dat natuurlijke hulpbronnen eindig zijn." Verder wil GroenLinks zich inzetten voor beperking van de "materiële consumptiemogelijkheden in het westen."

Het progressieve/linkse karakter van de partij is ook terug te vinden in het beginselprogramma. De idealistische uitgangspunten waaruit het sociale karakter van de partij is af te leiden zijn:

• - 

  een rechtvaardige verdeling van macht, kennis, bezit, arbeid en inkomen, zowel in Nederland als op wereldschaal
• - 

  het recht van ieder mens op een behoorlijke bestaanszekerheid, goede huisvesting en toereikende gemeenschapsvoorzieningen
• - 

  verzet tegen uitbuiting en onderdrukking van groepen en volkeren.

Ook wordt in het beginselprogramma uitgelegd waarom de groene en progressieve idealen juist heel goed samengaan:

"Een effectieve milieupolitiek zal verbonden moeten worden met linkse doelstellingen. Een groene politiek vraagt om een mondiale herverdeling van welvaart. Armoede en gebrek aan kennis leiden in ontwikkelingslanden tot milieuvernietiging. Daarnaast zal groene politiek de materiële consumptiemogelijkheden in het Westen beperken. Wanneer de koek kleiner wordt, wordt het verdelingsvraagstuk, en daarmee linkse politiek, belangrijker."

Het hoogste orgaan is het ledencongres; de partij kent ook de mogelijkheid van een referendum onder alle leden.

Het Partijbestuur heeft de dagelijkse leiding van de partij en stuurt het partijbureau aan.

De partij heeft meer dan 200 lokale afdelingen en 12 provinciale afdelingen.

Ontstaan uit linkse samenwerking

GroenLinks werd opgericht op 24 november 1990. De geschiedenis van GroenLinks begint bij haar voorlopers: de PSP, de PPR, de EVP en de CPN. Deze linkse radicale partijen hadden de gevestigde politiek al jarenlang met hun kritiek bestookt. De PSP had een pacifistische visie, de CPN een communistische, de PPR had vooral oog voor het milieu en de EVP streed met een evangelische opdracht voor een rechtvaardige samenleving.

Het zogenaamde no-nonsense-klimaat van de jaren '80 van de vorige eeuw leidde er toe dat de partijen met geprononceerde linkse opvattingen steeds minder stemmen trokken. In 1977 was bij de Tweede Kamerverkiezingen het aantal zetels van de kleine linkse partijen geslonken van 16 naar 6 zetels. Vanaf dat moment gingen er dan ook stemmen op bij de kleine linkse partijen om samen te gaan werken.

Die samenwerking kwam pas bij de voorbereiding van de verkiezingen voor het Europese Parlement in 1989. Drie jaar eerder waren de CPN en de EVP uit de Tweede Kamer verdwenen. Op initiatief van de PSP, die daarvoor jarenlang een daadwerkelijk samenwerking tussen de vier kleine linkse partijen in de weg stond, werd er gewerkt aan een gezamenlijk optreden voor de verkiezingen van 1990.

Door de vroegtijdige val van het kabinet-Lubbers²⁶ in 1989 werd het samenwerkingsproces versneld en werd besloten gezamenlijk onder de naam 'Groen Links' aan de verkiezingen deel te nemen. De kandidatenlijst bestond voornamelijk uit oude gezichten: Ria Beckers van de PPR, Andrée van Es van de PSP, en Ina Brouwer van de CPN. De eerste onafhankelijke kandidaat was Paul Rosenmöller, toen nog vakbondsleider in Rotterdam.

Ondanks een teleurstellende verkiezingsuitslag (Groen Links behaalde zes zetels), werd tot een nauwere samenwerking besloten. Die leidde uiteindelijk tot de oprichting van de nieuwe partij. In de loop van 1991 hieven de oorspronkelijke partijen zich op. De spatie in de naam van de nieuwe partij werd in 1992 verwijderd. Voortaan zou de partij bekend staan als 'GroenLinks'.

Paul Rosenmöller

In de jaren '90 wierp de partij zich op als een volwaardige oppositiepartij, mede ook omdat het CDA, de grootste oppositiepartij, slecht aan haar nieuwe rol kon wennen. De rol als oppositiepartij ging GroenLinks goed af, mede door het charismatisch optreden van fractievoorzitter Paul Rosenmöller. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 1998²⁷ wist de partij haar zetelaantal meer dan te verdubbelen: van 5 naar 11 zetels.

Ten tijde van internationale crises, zoals de Golfoorlog (1991) en de NAVO-bombardementen op Servië (1999) en Afghanistan (2001) werken de pacifistische elementen binnen de partij nog als een splijtzwam. Zo werden de bombardementen op Afghanistan eerst gesteund, maar wilde de partij ze vervolgens weer opschorten.

Femke Halsema

De verandering van het politieke klimaat in Nederland sinds ongeveer 2002 liet ook GroenLinks niet onaangedaan. Mede door bedreigingen aan het adres van zijn familie trad Paul Rosenmöller terug als politiek leider. Hij werd als fractievoorzitter en partijleider opgevolgd door Femke Halsema²⁸, die sinds 1998 voor de partij in de Tweede Kamer zat. De meer liberaal-geörienteerde koers die Halsema voorstond, kwam haar op kritiek te staan van oudgedienden in GroenLinks en van de vakbeweging.

Pas bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 groeide GroenLinks weer en kwam de partij uit op 10 zetels. Deze uitslag werd beloond met deelname aan de formatieonderhandelingen in de zomer van 2010²⁹. Die besprekingen leidden echter niet tot de door GroenLinks gewenste 'Paars-plus'-coalitie. Partijleider Halsema liet in december 2010 weten de politiek te verlaten en werd opgevolgd door Kamerlid Jolande Sap¹⁹.

Kunduzkwestie

In 2011 leidde de vraag of GroenLinks een Nederlandse militaire missie in de Afghaanse provincie Kunduz moest steunen tot grote interne verdeeldheid. Ondanks de controverse stemde een meerderheid van de fractie uiteindelijk in met deze missie.

In aanloop naar de verkiezingen van 2012 volgde er bovendien een chaotische lijsttrekkersverkiezing, waarbij partijleider Sap uitgedaagd werd door Tweede Kamerlid Tofik Dibi³⁰. De verdeeldheid binnen de partij leidde tot een verlies van 6 van de 10 zetels.

Als gevolgd van het verlies legde Sap op 5 oktober 2012 het partijleiderschap neer. Haar opvolger Bram van Ojik bracht de partij in rustiger vaarwater.

Jesse Klaver

Van Ojik droeg in mei 2015 het leiderschap over aan Jesse Klaver. Onder leiding van Klaver voerde de partij een grootschalige campagne. Deze werd bij de verkiezingen van 2017 beloond met een winst van 10 zetels. Als winnaar van de verkiezingen en middelgrote partij (14 zetels) leek regeringsdeelname een logische vervolgstap. Tot twee keer toe mislukte een formatiepoging³¹ met VVD, CDA en D66 echter. Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 haalde GroenLinks vervolgens 8 zetels.

Gezamenlijke lijsten en fracties met PvdA

Bij zowel de Eerste Kamerverkiezingen van mei 2023 als bij de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 kwam GroenLinks met een gezamenlijke kandidatenlijst met de PvdA. In beide Kamers kwam er een gezamenlijke fractie.

Meer over

• 1. 

  De Communistische Partij van Nederland (CPN) was een communistische partij die na de Tweede Wereldoorlog veertig jaar lang (tot 1986) met een Eerste Kamerfractie en Tweede Kamerfractie vertegenwoordigd was in de Staten-Generaal. Bij de Tweede Kamerverkiezingen in de periode 1946-1986 schommelde het zetelaantal van de CPN tussen de 2 en 10. De partij maakte altijd deel uit van de oppositie. Hoewel de CPN geen eigen jongerenorganisatie kende, was het Algemeen Nederlands Jeugdverbond (ANJV) politiek gezien nauw verbonden aan de CPN.
   
• 2. 

  De EVP was een progressief-christelijke partij. De partij werd opgericht in maart 1981 als fusie van de Evangelische Progressieve Volkspartij (EPV) en een deel van de werkgroep Niet bij Brood Alleen (NBBA) van het CDA. In maart 1991 hief de partij zich op om op te gaan in een progressieve partij zonder christelijk signatuur, GroenLinks.
   
• 3. 

  De Politieke Partij Radikalen (PPR) was een radicaal-christelijke partij. De partij werd op 27 april 1968 opgericht door christenradicalen die zich hadden afgesplitst van vooral de Katholieke Volkspartij (KVP) en in mindere mate de Anti-Revolutionaire Partij (ARP). In 1991 fuseerde de PPR met CPN, EVP en PSP tot GroenLinks.
   
• 4. 

  De Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP), opgericht in 1957, was een pacifistische partij, die tevens streefde naar hervorming van de maatschappij in socialistische zin. In 1990 fuseerde de partij met PPR, CPN en EVP tot GroenLinks.
   
• 5. 

  Op 22 november 2023 waren er Tweede Kamerverkiezingen. Het ging om een vervroegde verkiezing na de val het kabinet-Rutte IV op 7 juli 2023. Tevens lag een voorstel voor over opneming van het correctief referendum in de Grondwet. Oorspronkelijk stonden de volgende verkiezingen gepland voor het voorjaar van 2025.
   
• 6. 

  Frans Timmermans (1961) is sinds 23 november 2023 fractievoorzitter van GroenLinks-PvdA in de Tweede Kamer. Sinds 6 december 2023 is hij Tweede Kamerlid en eerder was hij dat in 1998-2007 en 2010-2012 voor de PvdA. Van 1 november 2014 tot 22 augustus 2023 was de heer Timmermans vicevoorzitter van de Europese Commissie. In de Commissie-Juncker was hij verantwoordelijk voor 'betere regulering' en duurzame ontwikkeling en in de Commissie-Von der Leyen voor de Europese Green Deal. De heer Timmermans was in 2012-2014 minister van Buitenlandse Zaken in het kabinet-Rutte II. Daarvoor was hij staatssecretaris van Buitenlandse Zaken (belast met Europese samenwerking) in het kabinet-Balkenende IV. Eerder was hij adviseur en particulier secretaris van dr. M. van der Stoel, Hoge Commissaris nationale minderheden van de OVSE.
   
• 7. 

  Deze fractie ontstond op 27 oktober 2023 toen de leden van de GroenLinks en PvdA besloten één fractie te vormen. De fractie telde tot 6 december 2023 zeventien leden, negen van de PvdA en zeven van GroenLinks en bestaat nu uit 25 leden. GroenLinks-PvdA maakt deel uit van de oppositie.
   
• 8. 

  De Eerste Kamer is deel van de volksvertegenwoordiging en heeft met name een rol op wetgevend gebied. Over een wetsvoorstel moet, als de Tweede Kamer het heeft aangenomen, ook door de Eerste Kamer worden gestemd. De Eerste Kamer kan een wetsvoorstel nog tegenhouden.
   
• 9. 

  Deze fractie ontstond op 13 juni 2023 toen de op de lijsten van GroenLinks en PvdA gekozen leden besloten één fractie te vormen. De fractie telt veertien leden, zeven van zowel PvdA als GroenLinks. De fractie van de PvdA telde in de periode 2019-2023 zes leden, die van GroenLinks acht.
   
• 10. 

  Jesse Klaver (1986) is sinds 17 juni 2010 Tweede Kamerlid. Tot 27 oktober 2023 was dat voor GroenLinks en sindsdien is hij lid van de Tweede Kamerfractie van GroenLinks-PvdA. Van 27 oktober 2023 tot 6 december 2023 was hij voorzitter van de gezamenlijke fracties van PvdA en GroenLinks en eerder (sinds 12 mei 2015) fractievoorzitter en politiek leider van GroenLinks. Bij de verkiezingen van 2017 en 2021 was hij lijsttrekker van GroenLinks. Jesse Klaver is sedert 17 juni 2010 lid van de Tweede Kamer. Hij was voorzitter van CNV-jongeren en was eerder voorzitter van DWARS, de jongerenorganisatie van GroenLinks. Hij is woordvoerder Europese zaken van de GL-PvdA-fractie en voorzitter van de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken.
   
• 11. 

  Deze in 1991 opgerichte politieke jongerenorganisatie is gelieerd aan de politieke partij GroenLinks. DWARS is een organisatie voor en door jongeren van 14 tot 28 jaar die zich betrokken voelen bij groene en linkse politiek. De organisatie kent verschillende afdelingen, verspreid over heel Nederland. Het hoofdkantoor is gevestigd in Utrecht.
   
• 12. 

  GroenLinks is met vier leden vertegenwoordigd in het Europees Parlement (EP). De GroenLinks-leden maken deel uit van de fractie van de Groenen/Europese Vrije Alliantie.
   
• 13. 

  Bas Eickhout (1976) is sinds 14 juli 2009 lid van het Europees Parlement. Hij is covoorzitter van de fractie van De Groenen/Vrije Europese Alliantie. Bij de Europese verkiezingen in 2014 en 2019 was hij lijsttrekker van GroenLinks. In 2024 leidde hij de lijst van GroenLinks-PvdA. Eerder was hij senior beleidsonderzoeker bij het Planbureau voor de leefomgeving. Hij houdt zich in het Europees Parlement voornamelijk bezig met milieu- en klimaatbeleid.
   
• 14. 

  GroenLinks en PvdA namen met een gezamenlijke lijst deel aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023 en behaalden 25 zetels. De fractie van GroenLinks heeft momenteel 8 zetels in de Tweede Kamer. De fractie van PvdA heeft momenteel 9 zetels in de Tweede Kamer. Frans Timmermans was de lijsttrekker van de gezamenlijke lijst van de partijen.
   
• 15. 

  Hieronder een overzicht van de kansrijke kandidaten en zittende Kamerleden op de lijst
   
• 16. 

  GroenLinks had bij de verkiezingen van 17 maart 2021 Jesse Klaver als lijsttrekker. De titel van het verkiezingsprogramma luidde 'Tijd voor nieuw realisme'. Vóór de verkiezingen had GroenLinks 14 zetels, na 17 maart had de partij er 8.
   
• 17. 

  GroenLinks had bij de verkiezingen van 15 maart 2017 Jesse Klaver als lijsttrekker. GroenLinks haalde 14 zetels, daarvóór had de partij 4 zetels in de Tweede Kamer. De titel van het verkiezingsprogramma luidt 'tijd voor verandering'.
   
• 18. 

  GroenLinks had bij de verkiezingen van 12 september Jolande Sap als lijsttrekker. GroenLinks haalde 4 zetels, daarvóór had de partij 10 zetels in de Tweede Kamer. Het verkiezingsprogramma is getiteld 'Groene kansen voor Nederland'.
   
• 19. 

  Politica van GroenLinks die als Tweede Kamerlid snel gezag verwierf als woordvoerster op het gebied van zorg en financiën. Nadat zij in december 2010 Femke Halsema had opgevolgd als fractievoorzitter en politiek leider raakte zij echter snel omstreden, onder meer door de keuze de politiemissie in Kunduz te steunen. In 2011 was er verder een ongelukkig optreden tijdens de algemene beschouwingen en in 2012 ontstond een onplezierige strijd om het lijsttrekkerschap met Tofik Dibi. Zag het Lenteakkoord van 2012 als haar politieke hoogtepunt. Verliet kort na de verkiezingsnederlaag van haar partij de Haagse politiek. Werkte voor haar politieke loopbaan voor de Emancipatieraad en bij het ministerie van Sociale Zaken en was directeur van expertisecentrum LEEFtijd. Is nu onder meer actief op het gebied van duurzaamheid en commissaris van KPN.
   
• 20. 

  De leden van de Tweede Kamer worden in principe eens in de vier jaar gekozen op basis van het stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Ook na de val van een kabinet worden bijna altijd verkiezingen gehouden. Kiesgerechtigd zijn alle Nederlanders die op de dag van de kandidaatstelling 18 jaar of ouder zijn, mits niet het kiesrecht vanwege een veroordeling is ontnomen.
   
• 21. 

  Paul Rosenmöller (1956) is sinds 13 juni 2023 voorzitter van de gezamenlijke PvdA/GroenLinks-fractie in de Eerste Kamer. Hij was sinds 11 juni 2019 lid van de GroenLinks-Eerste Kamerfractie en tevens fractievoorzitter. Tussen 1994 en 2002 was hij politiek leider van zijn partij, na in 1989 Tweede Kamerlid te zijn geworden. Eerder was hij vakbondsbestuurder, onder meer in de Rotterdamse haven. Stapte voor de verkiezingen van 2003 vrij onverwacht uit de politiek en werd programmamaker bij de IKON. Was na zijn Kamerlidmaatschap onder meer voorzitter van de VO-raad en bestuurslid van pensioenfonds ABP. Had als Tweede Kamerlid veel belangstelling voor het wel en wee van de Antillen.
   
• 22. 

  GroenLinks behaalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 30 mei 2023 7 zetels. Paul Rosenmöller was lijsttrekker bij deze verkiezingen. GroenLinks had voor de verkiezingen 8 zetels in de Eerste Kamer. In de Eerste Kamer zal GroenLinks een gezamenlijke fractie vormen met de PvdA.
   
• 23. 

  GroenLinks haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 27 mei 2019 8 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Paul Rosenmöller. GroenLinks had voor de verkiezingen 4 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 24. 

  GroenLinks haalde bij de Eerste Kamerverkiezingen van 26 mei 2015 4 zetels in de Eerste Kamer. Lijsttrekker was Tineke Strik. GroenLinks had voor de verkiezingen 5 zetels in de Eerste Kamer.
   
• 25. 

  De 75 leden van de Eerste Kamer worden eens in de vier jaar door middel van 'getrapte verkiezingen' gekozen. Burgers kiezen de leden van de Provinciale Staten of kiescolleges en zij kiezen op hun beurt de leden van de Eerste Kamer. Dit gebeurt binnen drie maanden na de verkiezingen van de Provinciale Staten. Sinds een Grondwetswijziging in 2017 stemmen ook de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba over de samenstelling van de Eerste Kamer. Aangezien de bijzondere gemeenten geen Provinciale Staten hebben, gaat dit via afzonderlijk gekozen kiescolleges. In 2022 is er een vierde kiescollege toegevoegd, het kiescollege niet-ingezetenen. Door te stemmen voor dit kiescollege kunnen kiesgerechtigde Nederlanders die in het buitenland wonen, invloed uitoefenen op de samenstelling van de Eerste Kamer.
   
• 26. 

  Dit kabinet was qua politieke samenstelling een voortzetting van het eerste kabinet-Lubbers. De coalitiepartijen CDA en VVD hadden bij de verkiezingen van 1986 hun gezamenlijke meerderheid in de Tweede Kamer behouden.
   
• 27. 

  De Tweede Kamerverkiezingen van 6 mei 1998 waren reguliere verkiezingen. Het kabinet-Kok I zat zijn gehele termijn uit. Er lagen ook grondwetswijzigingen voor, zoals het grondwetsvoorstel voor het correctief referendum dat in eerste lezing was aangenomen. De regeringspartijen PvdA en VVD wonnen de verkiezingen; de PvdA bleef de grootste. Verlies was er voor D66 en opnieuw het CDA. GroenLinks won flink. CD en ouderenpartijen verdwenen uit de Kamer.
   
• 28. 

  Femke Halsema (1966) is sinds 12 juli 2018 burgemeester van Amsterdam. Werd in 1998, een jaar na haar breuk met de PvdA, Tweede Kamerlid voor GroenLinks en in 2002 daarvan als opvolger van Paul Rosenmöller de politiek leider. Stuurde aan op een vrijzinnig-linkse koers, maar wist in 2010 geen kabinetsdeelname te bewerkstellingen voor haar partij. Verliet in januari 2011 de politiek. Zij begon haar loopbaan na haar studie criminologie in Utrecht als universitair onderzoeker en was daarna stafmedewerker van de Wiardi Beckman Stichting. Na haar vertrek uit de Haagse politiek was zij in Tilburg bijzonder hoogleraar politiek in de 21e eeuw, publiciste en documentairemaker.
   
• 29. 

  De kabinetsformatie van 2010 mondde uit in het minderheidskabinet-Rutte I dat werd gedoogd door de PVV. Dat gebeurde na een moeizame formatie, waarin pas op een (emotioneel) congres van het CDA het groene licht werd gegeven.
   
• 30. 

  Jonge, spraakmakende GroenLinks-politicus die vanuit de collegebanken in de Tweede Kamerbankjes terechtkwam. Was behalve student cultuur en media in Amsterdam actief in buurtverenigingen en als organisator van demonstraties. In de Kamer woordvoerder onderwijs, justitie, jeugd en integratie en pleitbezorger van het kinderpardon. Tevens was hij fractiesecretaris en lid van de onderzoekscommissie onderwijsvernieuwingen. Ging in 2012, na ruim vijf Kamerlid te zijn geweest, zonder succes de strijd aan om het lijsttrekkerschap van zijn partij en keerde daarna niet terug in het parlement.
   
• 31. 

  Deze formatie was met 225 dagen de tot dan langste formatie sinds de Tweede Wereldoorlog. De formatie 2017 stond aanvankelijk in het teken van vorming van een kabinet van VVD, D66, CDA en GroenLinks. Daartoe werden twee pogingen ondernomen, maar op 12 juni concludeerde informateur Tjeenk Willink dat een geschil over het migratiebeleid definitief een onoverkomelijk probleem opleverde.
   
• 32. 

  Een politieke partij is een groep van politieke geestverwanten. Politieke partijen streven vaak meer dan één doel na, zoals bevordering van werkgelegenheid, een eerlijke inkomensverdeling, een schoon milieu of het bestrijden van criminaliteit. Omdat niet iedereen deze doelen op dezelfde wijze nastreeft, zijn er meer partijen ontstaan.