Kabinet-Lubbers II (1986-1989) - Hoofdinhoud

© RVD

Voorste rij v.l.n.r.: De Koning, Smit-Kroes, Lubbers, koningin Beatrix, De korte, Van den Broek en Van Dijk. Achterste rij v.l.n.r.: Bukman, Nijpels, Deetman, Korthals Altes, Ruding, Braks, Brinkman en Van Eekelen.

Dit kabinet was qua politieke samenstelling een voortzetting van het eerste kabinet-Lubbers i. De coalitiepartijen CDA i en VVD i hadden bij de verkiezingen van 1986 i hun gezamenlijke meerderheid in de Tweede Kamer behouden.

Het kabinet was zowel qua bewindslieden als beleid een voorzetting van het voorgaande kabinet. Vrijwel alle ministers uit Lubbers I keerden terug. Ook werd het ombuigingsbeleid dat in de vorige kabinetsperiode was ingezet voortgezet, waarbij de bestrijding van de werkloosheid de hoogste prioriteit kreeg.

De samenwerking tussen CDA en VVD verliep echter minder soepel dan tijdens de vorige kabinetsperiode. In mei 1989 kwam het tot een breuk, na een conflict tussen het kabinet en de VVD-Tweede Kamerfractie over het reiskostenforfait i. Op 7 november 1989 trad het kabinet-Lubbers III i aan als opvolger.

Formatie

De formatie van het kabinet-Lubbers II verliep voortvarend. De coalitiepartijen, CDA i en VVD i, hadden de intentie om samen verder te regeren en de uitslag van de verkiezingen van 1986 i stond dit ook toe, al verloor de VVD wel flink. Nadat onder leiding van informateur Jan de Koning i een regeerakkoord en zetelverdeling overeen was gekomen, was het aan formateur Ruud Lubbers i om zijn kabinet samen te stellen. Dat trad op 14 juli 1986 aan.

Regeerakkoord en regeringsverklaring

Op 11 juli 1986 kwamen CDA en VVD tot een ontwerp-regeerakkoord. Op 30 juli legde premier Lubbers de regeringsverklaring af.

De samenstelling van het kabinet wijzigde vier keer. Eén keer als gevolg van het aftreden van een minister en drie keer door het aftreden van een staatssecretaris. Ook werden twee portefeuilles tijdelijk door een ander bewindspersoon overgenomen.

• - 

  Brokx opgevolgd door Heerma als staatssecretaris van VROM

  In oktober 1986 stapte staatssecretaris Brokx (CDA) op, omdat fractieleider De Vries van het CDA zijn aanblijven als een te groot risico beschouwde. De Tweede Kamer had een enquête ingesteld naar bouwsubsidies en De Vries vreesde dat Brokx daarvan schade zou ondervinden. Brokx' opvolger was staatssecretaris Heerma van Economische Zaken.

• - 

  Heerma opgevolgd door Van Rooy als staatsecretaris van Economische Zaken

  De opvolger van Heerma als staatssecretaris van Economische Zaken was mevrouw Van Rooy, lid van het Europees Parlement.

• - 

  Bolkestein verving Van Eekelen als minister van Defensie

  Minister Van Eekelen (VVD) van Defensie trad in september 1988 af in verband met zijn aandeel in de paspoortaffaire i. De parlementaire enquêtecommissie die een onderzoek naar deze affaire verrichtte, uitte ernstige kritiek op Van Eekelen in zijn toenmalige functie van staatssecretaris van Buitenlandse Zaken. Van Eekelen werd als minister van Defensie opgevolgd door het VVD-Tweede Kamerlid Bolkestein.

• - 

  Van Voorst tot Voorst verving Van der Linden als staatssecretaris van Buitenlandse Zaken

  De parlementaire enquêtecommissie paspoortaffaire uitte ook stevig kritiek op staatssecretaris Van der Linden van Buitenlandse Zaken. Die trad samen met minister Van Eekelen af. Topambtenaar Van Voorst tot Voorst werd zijn opvolger.

• - 

  Tijdelijke vervanging minister Van Dijk van Binnenlandse Zaken

  Minister Van Dijk trad in 1987 enkele maanden terug als minister vanwege een hartoperatie. Minister De Koning nam zijn portefeuille waar en verruilde Sociale Zaken tijdelijk voor Binnenlandse Zaken. Staatssecretaris De Graaf werd tijdelijk minister van Sociale Zaken.

• - 

  Staatssecretaris Evenhuis van Economische Zaken trad af

  In de zomer van 1989 stapte staatssecretaris Evenhuis op, nadat hij in opspraak was gekomen door een door hem verstrekte lening en subsidie. Omdat het kabinet toen al demissionair was, werd er geen opvolger benoemd.

• - 

  Minister Deetman vervangen door Braks

  In vervand met zijn verkiezing tot Tweede Kamervoorzitter nam minister Deetman ontslag. Minister Braks nam zijn portefeuille over.

CDA en VVD konden, net als tijdens Lubbers I, rekenen op 81 zetels in de Tweede Kamer. Verhoudingsgewijs was het CDA deze kabinetsperiode echter sterker geworden. In de Eerste Kamer had het kabinet bij zijn aantreden een meerderheid van vijf zetels. Ondanks het verlies van vier zetels door de VVD wist de coalitie bij de Eerste Kamerverkiezingen van 1987 i een nipte meerderheid te behouden.

Er vonden in deze kabinetsperiode geen afsplitsingen plaats van de Tweede- of Eerste Kamerfracties van de regeringspartijen.

Het kabinet-Lubbers II had de economische wind flink mee, maar had de collectieve uitgaven en de collectieve lasten gedurende de eerste jaren slecht onder controle. Het EMU-tekort steeg in 1987 en was in 1989 nog steeds hoger dan in 1986.

Neem contact op met de redactie van PDC voor een volledig overzicht van de wetgeving van dit kabinet.

Justitie i

• - 

  De Twee van Breda

  Na jaren discussie besloot het kabinet de laatste twee tot levenslang veroordeelde Duitse oorlogsmisdadigers, de 'Twee van Breda', gratie te verlenen.

Onderwijs en Wetenschappen i

• - 

  Studiefinanciering

  De uitvoering van de nieuwe Wet op de studiefinanciering leidde tot grote problemen. Minister Deetman kwam daardoor fel onder vuur te liggen van de oppositie en studenten. De minister ging zich meer en meer verzetten tegen verdere bezuinigingen op zijn begroting.

Financiën i

• - 

  Paaspakket

  In maart 1988 werd een extra pakket (het 'Paaspakket') aan bezuinigingen aangekondigd van bijna 7 miljard gulden. Met name onderwijs, volkshuisvesting en welzijn moesten inleveren. De CDA-fractie verzette zich met succes tegen verlaging van het minimumjeugdloon.

• - 

  Herziening belastingstelsel

  In 1988 kwam op basis van het rapport van de commissie-Oort een algehele belastingherziening tot stand (Oort-operatie), die voorzag in lastenverlichtingen.

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer i

• - 

  VINEX

  In 1988 verscheen de Vierde Nota Ruimtelijke Ordening (VINEX). Ruimtelijke kwaliteit werd voorop gesteld. Nederland moest de specifieke voordelen van de overzichtelijke stedelijke structuren uitbuiten in de internationale concurrentie.

• - 

  Groei mainports en Randstad

  De mainports (Rotterdam en Schiphol) moesten via achterlandverbindingen via weg, water, rail en buis kansen krijgen zich te ontplooien. Het economische kerngebied van de Randstad moest worden uitgebreid tot de steden in Noord-Brabant en Midden-Gelderland. Er kwamen nieuwe woningbouwlocaties om aan de vraag naar woningen te voldoen.

• - 

  Nationaal Milieubeleidsplan

  In 1989 bracht minister Nijpels het Nationaal Milieubeleidsplan uit. Hierin stond een analyse van de milieuproblematiek op lokaal, regionaal en mondiaal niveau. De veroorzakers van milieuverontreiniging werden verantwoordelijk gesteld voor het oplossen daarvan. Met doelgroepen, zoals het bedrijfsleven, werden taakstellingen afgesproken. Het streven naar duurzame ontwikkeling werd hoofddoelstelling van het milieubeleid.

Sociale Zaken en Werkgelegenheid i

• - 

  Stelselherziening sociale zekerheid

  Het kabinet kwam met een stelselherziening in de sociale zekerheid. Daarbij kwam een nieuwe Werkloosheidswet tot stand. Na afloop van de uitkering kon een beroep worden gedaan op een IOAW- of Bijstandsuitkering. De IOAW was een uitkeringsregeling voor oudere (d.w.z. van 57 jaar en ouder) en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werklozen. Een Toeslagenwet voorzag zo nodig in aanvulling op de uitkering tot het relevante sociaal-minimum.

Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur i

• - 

  Wijzigingen ziekenfonds en AWBZ

  Na een rapport van de commissie-Dekker (o.l.v. van oud-Philipstopman Wisse Dekker) kwam staatssecretaris Dees met een (eerste) wetsvoorstel om een basisverzekering in te voeren en om bepaalde voorzieningen van de Ziekenfondswet over te hevelen naar de AWBZ.

• - 

  Mediawet

  De nieuwe Mediawet leidde onder meer tot privatisering van het omroepbedrijf en verruimde de mogelijkheden van reclame en sponsoring. Ook kwam een derde publiek televisienet, Nederland 3.

Pensioen NSB-Kamerleden

Er ontstond een emotionele discussie over de pensioen van weduwen van Kamerleden van de NSB i. Een poging van Kamerleden om het pensioen aan de weduwe van oud-Tweede Kamerlid Meinoud Rost van Tonningen i te ontnemen, mislukte.

Kruisraketten

De plaatsing van kruisraketten in Woensdrecht werd afgeblazen, vanwege de ontspanning tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Er kwam een verdrag met de Sovjet-Unie over wederzijdse inspecties op raketbases.

Bestrijding van werkloosheid, ingrepen in de sociale zekerheid en de ontspanning tussen Oost en West waren de belangrijkste thema's in de vier troonredes die het kabinet-Lubbers II opstelde. Bij de troonrede van 1989 was het kabinet al demissionair i.

Crisis rond het Reiskostenforfait

Op 3 mei 1989 kwam er een einde aan bijna zeven jaar samenwerking tussen CDA en VVD onder minister-president Ruud Lubbers i. De VVD-fractie kon zich niet vinden in het door het kabinet genomen besluit over afschaffing van het reiskostenforfait.

Tijdens een Kamerdebat over dit besluit op 2 mei kwam VVD-fractievoorzitter Joris Voorhoeve i met een motie die het kabinet vroeg af te zien van afschaffing van het reiskostenforfait. Tevens werd gevraagd een voorgestelde verhoging van de dieselaccijns te beperken.

Nog voor de motie in stemming kwam, trok premier Lubbers de conclusie dat er een onoverbrugbaar conflict was. Het kabinet-Lubbers II was gevallen.

Meer over