Europees Verdrag

De geschiedenis van de Europese verdragen¹ begint bij de oprichting van de eerste "Gemeenschap", de Europese Gemeenschap voor kolen en staal² (de EGKS). Tussen 1952 (EGKS) en 2007 ("Lissabon") zijn negentien verdragen gesloten tussen een steeds toenemend aantal lidstaten³.

In de meeste gevallen gaat het om wijzigingsverdragen. Die passen bestaande verdragen aan in plaats van dat ze een heel nieuw verdrag in het leven roepen. Momenteel zijn de volgende twee verdragen van kracht:

• - 

  Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU)⁴
• - 

  Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU)⁵.

Met 'jaar' wordt hier het jaar bedoeld waarin de regeringsleiders en minister-presidenten het verdrag ondertekenden. De verdragen traden later in werking.

De Euratom- en EEG-verdragen uit 1957 worden samen ook wel de Verdragen van Rome genoemd.

Deze verdragen zijn tussentijds verschillende keren gewijzigd; meestal was de toetreding van nieuwe landen daarvoor de aanleiding.

Het in 2004 ondertekende Verdrag tot vaststelling van een Grondwet voor Europa is niet in de lijst opgenomen omdat het uiteindelijk nooit is goedgekeurd door alle lidstaten. In Nederland en Frankrijk stemden de burgers in referenda tegen dit verdrag. Met het grondwettelijk verdrag zouden alle bestaande verdragen met uitzondering van het Euratom-Verdrag zijn ingetrokken en vervangen door één enkele tekst waarin 50 jaar Europese geschiedenis van verdragen zou zijn verankerd. In plaats van het verworpen verdrag kwam in 2007 het Verdrag van Lissabon.

Nauw aan de EU verbonden verdragen

Er zijn verdragen gesloten tussen groepen EU-lidstaten die nauw samenhangen met het functioneren van de Europese Unie en haar voorgangers. De aanleiding voor deze verdragen komt vaak voort uit de wens van lidstaten om nauwer samen te werken dan op dat moment volgens de Europese verdragen mogelijk was. Deze verdragen dienen dan als aanvullend kader op Europese verdragen.

In enkele gevallen zijn die verdragen later alsnog deel uit gaan maken van de Europese verdragen en de Europese regelgeving.

Onderstaand een aantal van de belangrijkste en bekendste van dergelijke verdragen:

• 1. 

  Verdragen zijn in het algemeen overeenkomsten tussen landen over ieder mogelijk onderwerp. Voor verdragen geldt het internationaal recht. De belangrijkste regel in het internationaal recht is dat verdragen bindend zijn: landen moeten zich er aan houden.
   
• 2. 

  Dit verdrag regelde de gemeenschappelijke controle over de zware industrie en mijnbouw in zes Europese landen: de Beneluxlanden, Duitsland, Frankrijk en Italië. Het in augustus 1952 ondertekende verdrag was een eerste stap naar Europese integratie. De EGKS had een Hoge Autoriteit die als supranationaal college fungeerde en een eigen parlement, bestaande uit parlementariërs uit de lidstaten.
   
• 3. 

  Momenteel zijn 27 landen lid van de Europese Unie. De meest recente uitbreiding van de Unie vond plaats op 1 juli 2013, met de toetreding van Kroatië. Er wordt verder over uitbreiding gesproken met verschillende landen in Oost-Europa. Het Verenigd Koninkrijk is sinds 31 januari 2020 middernacht geen lid meer van de Europese Unie. Dat was het eerste land dat de EU verliet.
   
• 4. 

  In dit verdrag staan de waarden waar de Europese Unie en alle lidstaten zich aan moeten houden, en de belangrijkste doelstellingen van de Europese Unie. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 5. 

  Het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VwEU) is een gewijzigde versie van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap (EG). De gewijzigde versie is in 2009 van kracht geworden. In het VwEU staat wat de bevoegdheden zijn van de Europese Unie, en op welke manier de Europese Unie die bevoegdheden kan uitoefenen. Dit verdrag vormt samen met het Verdrag betreffende de Europese Unie de basis van de Europese Unie.
   
• 6. 

  Het Verdrag tot oprichting van een Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS-Verdrag of Verdrag van Parijs) werd in 1951 gesloten door zes landen: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland. Het werd in 1952 van kracht. De EGKS vormde zich tot de voorloper van de latere Europese Unie.
   
• 7. 

  Het Euratom-verdrag is gesloten om de onderzoeksprogramma's van de lidstaten voor vreedzaam gebruik van kernenergie te coördineren. Het tekort aan traditionele energiebronnen in de jaren '50 heeft de zes landen die Euratom hebben opgericht (Duitsland, België, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland) ertoe aangezet kernenergie te ontwikkelen als middel om op energiegebied onafhankelijk te worden. Omdat de investeringskosten voor kernenergie te hoog lagen voor elk land afzonderlijk, hebben deze zes landen zich verenigd om Euratom op te richten.
   
• 8. 

  Het verdrag tot instelling van één Raad en één Commissie van de Europese Gemeenschappen werd op 8 april 1965 in Brussel ondertekend door de toenmalige lidstaten van de Europese Gemeenschappen (België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland).
   
• 9. 

  De in december 1985 onder de naam Europese Akte overeengekomen aanpassing van het Verdrag van Rome had betrekking op de besluitvorming, de inrichting van de interne markt, het monetaire beleid en de Europese Politieke Samenwerking. Een aantal beleidsterreinen, met name met betrekking tot de interne markt, werd in de Akte expliciet aan het Verdrag toegevoegd, zoals milieu- en technologiebeleid.
   
• 10. 

  Dit Europese verdrag vormde in 1993 de Europese Gemeenschap om tot Europese Unie. Het Verdrag (formeel: Verdrag betreffende de Europese Unie) legde verder de basis voor de Economische en Monetaire Unie (EMU) en van de invoering van een gemeenschappelijke munt (de euro).
   
• 11. 

  Dit Europese verdrag, waarover de Europese Raad het in juni 1997 eens werd na twee jaar onderhandelen, maakte de weg vrij voor de start van het uitbreidingsproces van de Europese Unie.
   
• 12. 

  Dit Europese verdrag heeft institutionele hervormingen mogelijk gemaakt die met het oog op de uitbreiding van de Europese Unie met de tien landen in het oosten en zuiden van Europa noodzakelijk waren. Het Verdrag van Nice is op 1 februari 2003 in werking getreden.
   
• 13. 

  Dit Europese verdrag voerde een aantal hervormingen door om de Europese Unie democratischer en beter bestuurbaar te maken nadat in 2004 en 2007 twaalf nieuwe landen lid zijn geworden van de Europese Unie. Het Verdrag van Lissabon is op 1 december 2009 in werking getreden.
   
• 14. 

  Het Akkoord van Schengen heeft tot doel de geleidelijke afschaffing van controles aan de gemeenschappelijke grenzen tussen de 26 deelnemende landen. Daarnaast voorziet het akkoord in de instelling van een regeling voor vrij verkeer van alle burgers uit de deelnemende staten, de overige staten van de Europese Unie en een aantal derde landen. De naam komt van het Luxemburgse plaatsje Schengen waar het akkoord op 14 juni 1985 is ondertekend.
   
• 15. 

  In mei 2005 tekenden zeven EU-lidstaten (België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk en Spanje) het Verdrag van Prüm in de gelijknamige Duitse stad. De doelstelling van het verdrag is de intensivering van de samenwerking op het gebied van de bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit, terrorisme en illegale migratie. Binnen deze doelstellingen ligt het zwaartepunt bij het vergemakkelijken van het uitwisselen van informatie.
   
• 16. 

  Het European Stability Mechanism (ESM) is een permanent financieel noodfonds dat leningen verstrekt aan EU-lidstaten die in financiële problemen verkeren. Het fonds bestaat uit een deel direct gestort geld, dat lidstaten zelf hebben ingebracht, en kredietgaranties. Het uiteindelijke doel van deze steun is het bewaken van de economische en financiële stabiliteit van de EU om zo de waarde van de euro te waarborgen.
   
• 17. 

  De Europese Faciliteit voor financiële stabiliteit (EFSF) was een tijdelijk noodfonds, dat inmiddels is vervangen door het Europees Stabiliteitsmechanisme (ESM). Het EFSF werd opgericht in 2010, toen sprake was van het dieptepunt van de crisis. Het doel was de financiële stabiliteit in de eurozone te bewaren. Eurolanden die in financiële problemen verkeerden, konden bij het EFSF een lening aanvragen. Sinds 1 juli 2013 kan er geen aanspraak meer worden gedaan op het EFSF. Steun loopt sindsdien altijd via het permanente ESM. Het ESM is sinds oktober 2012 operationeel.
   
• 18. 

  Dit verdrag is in januari 2012 gesloten tussen het merendeel van de lidstaten van de Europese Unie. Lidstaten die de euro als munt hebben moesten dit verdrag ondertekenen, lidstaten zonder de euro konden zich bij het verdrag aansluiten.