Mr. D.U. (Dirk) Stikker

Liberale naoorlogse voorman met een nuchtere, zakelijke inslag. Zoon van een Groningse herenboer. Begon als bankier en was later directeur van bierbrouwerij Heineken. Legde als organisator van de Stichting van de Arbeid tijdens de Tweede Wereldoorlog de basis voor de naoorlogse overlegeconomie. In 1946 medeoprichter van de Partij van de Vrijheid¹ en in 1948 van de VVD². Werd in dat jaar als minister van Buitenlandse Zaken opgenomen in het kabinet-Drees I³. Tijdens zijn ministerschap werd de NAVO opgericht en de aanzet gegeven voor Europese samenwerking. Hijzelf was vooral atlanticus en tegenstander van Europees federalisme. Kwam in 1951 in conflict met partijleider Oud⁴ over Nieuw-Guinea. Na zijn vertrek uit de politiek ambassadeur en daarna secretaris-generaal van de NAVO. Stond bekend als tamelijk ijdel.

Liberaal, maar partijloos, PvdV, VVD
functie(s) in de periode 1945-1952: lid Eerste Kamer, minister, partijvoorzitter

• - 

  PvdV (Partij van de Vrijheid), van 23 maart 1946 tot 24 januari 1948 (medeoprichter)
• - 

  VVD (Volkspartij voor Vrijheid en Democratie), van 24 januari 1948 tot 1954 (medeoprichter)

• - 

  medewerker Groninger Bank te Groningen, van 1922 tot 1923
• - 

  medewerker Twentsche Bank te Amsterdam, van 1923 tot 1926
• - 

  directeur Lissensche Bankvereniging te Lisse, van 1926 tot 1931 (Lissensche Bank was een zelfstandige dochteronderneming van de Twentsche Bank)
• - 

  directeur Lissensche Bankvereniging te Leiden, van 1931 tot 1934
• - 

  directeur Lissensche Bankvereniging te Haarlem, van 1934 tot 1935
• - 

  lid bestuur westelijk rayon van de Twentsche Bank, van 1926 tot 1935
• - 

  lid Raad van Bestuur N.V. Heineken's Bierbrouwerij Maatschappij, van 1 juli 1935 tot augustus 1948
• - 

  lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, van 20 november 1945 tot 7 augustus 1948
• - 

  minister van Buitenlandse Zaken, van 7 augustus 1948 tot 2 september 1952
• - 

  voorzitter OEES (Organisatie voor Europese Economische Samenwerking), van 1 juni 1950 tot 1 juni 1952
• - 

  ambassadeur te Londen, van oktober 1952 tot juni 1958 (tevens geaccrediteerd bij de Republiek IJsland)
• - 

  hoofd Permanente Vertegenwoordiging bij de Noord-Atlantische Raad en de OEES (Organisatie voor Europese Economische Samenwerking), van 15 juni 1958 tot april 1961
• - 

  secretaris-generaal van de NAVO (Noord-Atlantische Verdrags Organisatie), van 21 april 1961 tot 1 augustus 1964 (wegens ziekte afgetreden)

• - 

  informateur, van 28 januari 1951 tot 1 februari 1951

• - 

  lid comité van initiatief PvdV, 12 maart 1946
• - 

  voorzitter voorlopig hoofdbestuur PvdV, van 23 maart 1946 tot 24 januari 1948
• - 

  politiek leider PvdV, van 23 maart 1946 tot 24 januari 1948
• - 

  voorzitter VVD, van 24 januari 1948 tot augustus 1948
• - 

  erelid VVD, van 13 april 1973 tot 24 december 1979

• - 

  lid Raad van Commissarissen Hotel de l'Europe
• - 

  lid Raad van Commissarissen Societé Internationale de Brasserie Intubra te Brussel
• - 

  lid Raad van Commissarissen Brasserie Saint Eloi te Tours
• - 

  lid Raad van Commissarissen Bomonti Pyramides te Cairo
• - 

  lid Raad van Commissarissen Brasserie de Leopoldville
• - 

  lid commissie van advies Twentsche Bank
• - 

  voorzitter Centraal Overleg in Arbeidszaken, vanaf mei 1945
• - 

  voorzitter Stichting van de Arbeid, van 17 mei 1945 tot 7 augustus 1948 (oprichter)
• - 

  lid Nationale Advies Commissie (adviescollege voor de samenstelling van de Voorlopige Staten-Generaal), van 20 juli 1945 tot november 1945
• - 

  voorzitter CSWV (Centraal Sociaal Werkgevers Verbond), van 25 oktober 1945 tot 7 augustus 1948
• - 

  lid commissie inzake PBO (commissie-Van de Ven), van 24 januari 1947 tot 1 maart 1948
• - 

  lid College van Curatoren Rijksuniversiteit Groningen, van 1 oktober 1947 tot juli 1948
• - 

  politiek directeur OEES (Organisatie voor Europese Economische Samenwerking), van januari 1950 tot april 1950
• - 

  voorzitter Centraal Brouwerijkantoor
• - 

  voorzitter Stichting Algemeen Handelsblad
• - 

  lid Raad van Commissarissen N.V. Nehamij (Nederlandsche Handel-Maatschappij)
• - 

  lid Raad van Commissarissen Friesch-Groningsche Hypotheekbank
• - 

  lid Raad van Commissarissen Bataafse Hypotheekbank
• - 

  lid Raad van Commissarissen Nederlandse Hypotheekbank
• - 

  lid Raad van Commissarissen verzekeringsmaatschappij "Rotterdamse"
• - 

  lid Raad van Commissarissen N.V. KPM (Koninklijke Petroleum Maatschappij)
• - 

  lid Raad van Commissarissen N.V. ABN (Algemene Bank Nederland)
• - 

  voorzitter Noordwijkse tennisclub
• - 

  adviseur UNCTAD

U ziet een selectie van de nevenfuncties. In de uitgebreide versie is een overzicht van nevenfuncties in te zien.

• - 

  gymnasium te Groningen

• - 

  Nederlands recht: publiekrecht, Rijksuniversiteit Groningen, tot 31 maart 1922

• - 

  eredoctoraat Brown University te Providence (R.I., VS), 1964

• - 

  Hield zich in de Eerste Kamer bezig met economische zaken, sociale zaken, financiën, buitenlandse zaken en overzeese gebiedsdelen. Voerde in 1947 het woord bij de behandeling van de ontwerp-Noodwet ouderdomsvoorziening.

• - 

  Stemde op 14 december 1948 in de ministerraad met Spitzen en de PvdA-ministers tegen het direct starten van een militaire actie tegen de Republiek Indonesië
• - 

  Ondertekende op 22 april 1949 samen met vertegenwoordigers van vijf andere westese landen (waaronder de VS) een protocol over toevoeging van Duits grondgebied aan Nederland
• - 

  Tijdens zijn ministerschap trad Nederland toe tot de NAVO en werd de Raad van Europa ingesteld (1949)
• - 

  Was eerste verantwoordelijke voor de (de jure) erkenning op 16 januari 1950 van Israël en op 27 maart 1950 van de regering van de Volksrepubliek China
• - 

  Ontvouwde in juni 1950 in Parijs een plan voor Europese economische integratie ('Plan-Stikker')
• - 

  Ondertekende op 4 november 1950 in Rome het verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden
• - 

  Leidde in december 1950 de Nederlandse delegatie, waarin ook Van Maarseveen, Joekes en Blom zaten, op de Nederlands-Indonesische conferentie in Den Haag over de toekomstige status van Nieuw-Guinea. Kwam tijdens het overleg met het voorstel om de soevereiniteit over Nieuw-Guinea over te dragen aan de Nederlands-Indonesische Unie. De Indonesische delegatie o.l.v. Mohammed Roem wees dit echter af. Nederland stelde hierna voor de assistentie van de VN-commissie voor Indonesië in te roepen bij voortzetting van de onderhandelingen.
• - 

  Ondertekende op 18 april 1951 in Parijs het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, waarbij naast Frankrijk en Duitsland ook Italië, België en Luxemburg toetraden
• - 

  Ondertekende op 8 september 1951 in San Francisco het Vredesverdrag met Japan, ondanks de geringe bereidheid van Japan om herstelbetalingen te doen. In de Stikker-Yoshida-overeenkomst werd wel vastgelegd dat nader zou worden onderhandeld over smartengeld, hetgeen in 1955 tot (enig) resultaat leidde. Het verdrag werd in 1952 door Nederland geraticieerd. (2.377)
• - 

  Legde op 7 februari 1952 in de Tweede Kamer een verklaring af over de onderhandelingen inzake de Europese Defensie Gemeenschap (EDG). Ondertekende op 27 mei 1952 in Parijs het Verdrag over de EDG. (2.605)

• - 

  Bracht in 1949 samen met minister Van Maarseveen een wet tot stand inzake de bevoegdheid tot het treffen van voorlopige voorzieningen in verband met verwezenlijking van bepaalde correcties in de Nederlands-Duitse grens (1.176)
• - 

  Bracht in 1949 de zogenaamde Grenscorrectiewet tot stand, waarbij enkele gebieden (o.a. Elten en Tudderen) overgingen van Duitsland naar Nederland. Hiermee werd het Grenscorrectiebesluit 1949 (Stb. J 181) vervangen. (1.441)
• - 

  Bracht in 1949 de wet tot stand tot goedkeuring van het Noord-Atlantisch Verdrag, ondertekend te Washington op 4 april 1949 (1.237)
• - 

  Bracht in 1949 de wet tot stand houdende goedkeuring van het Statuut van de Raad van Europa, ondertekend te Londen op 5 mei 1949 (1.247)
• - 

  Bracht in 1952 een wet tot stand tot Goedkeuring van het Protocol bij het Noord-Atlantisch Verdrag inzake de toetreding van Griekenland en Turkije, ondertekend te Londen op 17 october 1951 (2.401)

• - 

  Kreeg op 28 januari 1951 de opdracht te onderzoeken of er een kabinet kon worden gevormd dat kon rekenen op het vertrouwen van de Kamer. Toen hij voorstelde de PvdA slechts vier zetels toe te delen en Drees slechts viceminister-president te laten zijn, was dat voor de PvdA reden om geen verdere medewerking aan de informatie te verlenen, waarna hij zijn onderzoekingen staakte.

U ziet een selectie van activiteiten. In de uitgebreide versie is het gehele overzicht van activiteiten in te zien.

• - 

  Sprak op 21 april 1949 in de Eerste Kamer uit dat verwerping van een wetsvoorstel over grenscorrecties met Duitsland de internationale positie van Nederland dusdanig zou verzwakken, dat het kabinet daarvoor niet de verantwoordelijkheid zou kunnen dragen
• - 

  Was in december 1949 met Van Maarseveen de voornaamste verdediger van het wetsvoorstel Soevereiniteitsoverdracht Indonesië
• - 

  Kwam in mei 1950 in conflict met de VVD-fractie, nadat die de regering had verweten dat zij zich te weinig inzette om het zelfbeschikkingsrecht van minderheden in de Verenigde Staten van Indonesië zeker te stellen. Een motie van afkeuring werd echter verworpen (waarbij de VVD voorstemde).
• - 

  Vroeg 24 januari 1951 ontslag als minister naar aanleiding van de motie-Oud over het Nieuw-Guineabeleid, omdat hij zich niet langer gesteund wist door zijn geestverwanten in de Tweede Kamer. De motie werd weliswaar verworpen, maar de VVD-fractie stemde vóór. De VVD-fractie verweet hem geen afstand te hebben genomen van een plan van minister Van Maarseveen om de soevereniteit over Nieuw-Guinea over te dragen aan de Nederlands-Indonesische Unie. Stikker was zelf overigens voorstander van overdracht van de soevereiniteit aan Indonesië om zo het voortbestaan van de Unie te waarborgen.
• - 

  Wist in maart 1951 instemming van de VVD-fractie met vorming van een nieuw kabinet te bewerkstelligen door te dreigen met het vertrek uit zijn partij

• - 

  Had een zwakke gezondheid
• - 

  Won in 1932 het eerste nationale kampioenschap badminton in de categorie herendubbelspel
• - 

  Zijn onkosten als ambassadeur in Londen waren aanzienlijk groter dan de regering in Den Haag hem vergoedde. Toen daardoor zijn vermogen uitgeput raakte, heeft hij enige tijd op de beurs gespeculeerd en zo een nieuw vermogen opgebouwd.
• - 

  Bij zijn ministersbenoeming gaf hij 70 nevenfuncties op

• - 

  Werd in 1946 en 1948 tot Eerste Kamerlid gekozen door Groep III: Noord-Holland en Friesland

U ziet een selectie van wetenswaardigheden. In de uitgebreide versie is een overzicht van wetenswaardigheden opgenomen.

• - 

  L.G.M. Jaquet, "Minister Stikker en de Souvereiniteitsoverdracht aan Indonesië. Nederland op de tweesprong tussen Azië en het Westen" (1982)
• - 

  P.F. Maas, "Stikker in Kaliurang, laatste halte op weg naar de tweede politiële actie, november-december 1948", in: Politiek(e) opstellen 1982 (1983)
• - 

  C. Wiebes en B. Zeeman, "Stikker, Indonesië en het Noordatlantisch verdrag. Of: hoe Nederland in de pompe ging", in: Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden, 100 (1985)
• - 

  M.F. Westers, "D.U. Stikker - Een zakenman in de politiek", in: W.J.A. van den Berg e.a. (red.), "Kopstukken van de VVD. 16 Biografische schetsen" (1988), 11
• - 

  M.F. Westers, "Mr D.U. Stikker en de na-oorlogse reconstructie van het liberalisme in Nederland" (1988)
• - 

  J.W.L. Brouwer, "Buitenlandse Zaken: de strijd om meer parlementaire invloed, 1948-1951", in: P.F. Maas en J.M.M.J. Clerx (eds.), "Het kabinet-Drees-Van Schaik 1948-1951", band C, 50-55
• - 

  H.N. Boon, "Stikker, Dirk Uipko (1897-1979)", in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel II, 536
• - 

  J.J. Lindner, "D.U. Stikker. Een maatje te groot voor het Haagse moralisme", in: P. Brill (red.), "Kopstukken van het Laagland. Een eeuw Nederland in honderd portretten" (1999)
• - 

  J.Th.M. Bank, "Overal een ondernemer", in: D. Hellema e.a. (red.) "De Nederlandse ministers van Buitenlandse Zaken in de twintigste eeuw"
• - 

  H.J.L. Vonhoff, "Liberalen onder één dak" (1998), 42
• - 

  Persoonlijkheden in het Koninkrijk der Nederlanden in woord en beeld (1938)
• - 

  A.H. Stikker, "Het nageslacht van Gerrit Hendriks gehuwd met Hermeke". lijst van nakomelingen, die de naam Stikker dragen (1955)
• - 

  B. van Haastrecht en G. Voerman, "Founding Fathers van de VVD. Dirk Stikker en Piet Oud" (2023)
• - 

  NRC Handelsblad, 27-12-1979 (necrologie)

In de uitgebreide versie zijn, indien bekend, de familierelaties opgenomen.

Speciaal voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer zijn de biografieën van alle kansrijke (volgens de peilingen) kandidaten in uitgebreide vorm raadpleegbaar op parlement.com.

Voor de overige ruim 5000 biografieën geldt het volgende:

In het digitale biografisch archief van de Stichting PDC, partner van het Montesquieu Instituut, is een uitgebreide versie aanwezig met bijvoorbeeld partijpolitieke functies, maatschappelijke nevenfuncties, parlementaire activiteiten, opleiding en wetenswaardigheden. Voorlopig is het beschikbaar stellen van uitgebreide biografieën, en/of daarop gebaseerde statistische gegevens, opgeschort. Wilt u een uitgebreide biografie inzien? Laat het ons weten als u daar belangstelling voor heeft.

• 1. 

  De PvdV ontstond op 23 maart 1946 als voortzetting van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP). De oprichters wilden wel dat de nieuwe partij een vooruitstrevender koers zou volgen dan haar voorganger. In 1948 kwam er al weer een einde aan het bestaan van de PvdV, toen zij met leden van het Comité-Oud (vrijzinnig-democraten die uit de Partij van de Arbeid waren getreden) opging in de VVD.
   
• 2. 

  De Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) is een rechtse liberale partij, met op onder meer ethisch gebied progressievere standpunten. Politiek leider is sinds 14 augustus 2023 Dilan Yesilgöz-Zegerius. De partij werd opgericht in 1948 als opvolger van de Partij van de Vrijheid (PvdV), die weer een voortzetting was van de vooroorlogse Liberale Staatspartij (LSP).
   
• 3. 

  Na de Tweede Kamerverkiezingen van 1948 kwam een coalitie van KVP, PvdA, CHU en VVD tot stand onder leiding van PvdA-voorman Willem Drees. In het kabinet zaten naast de ministers uit de coalitiepartijen ook twee partijloze ministers. Er was geen formele binding van de fracties aan een regeringsprogramma, maar die hadden wel daarmee ingestemd. Het kabinet volgde vanaf 7 augustus 1948 het kabinet-Beel I op.
   
• 4. 

  Staatsman, geschiedschrijver, staatsrechtgeleerde en voorman van de VDB en de VVD. Begon zijn loopbaan als kandidaat-notaris en belastingontvanger en was al op jonge leeftijd een vooraanstaand en veelzijdig Tweede Kamerlid. Trad in 1933 met Marchant toe tot het crisiskabinet-Colijn en voerde als minister van Financiën een strak bezuinigingsbeleid. In 1938 burgemeester van Rotterdam (tot 1952). Na de oorlog korte tijd lid van de PvdA, maar voelde zich daarin toch niet thuis en richtte met Stikker in 1948 de VVD op. Werd daarvan de onbetwiste politieke leider. Sprak met een wat hoge, zachte stem, maar had in de Kamer veel gezag door zijn kennis van het staats- en parlementsrecht. Kon overigens ook vilein uit de hoek komen en gold als autoritair. Schreef standaardwerken over de parlementaire geschiedenis.