Actief burgerschap samen met de burger - Hoofdinhoud
Een student was getuige van een ongeval waarbij een hoogbejaarde automobilist een fietser aanreed. In afwachting van de hulpdiensten bood hij de gewonde fietser aan dat ze in zijn auto mocht gaan zitten. Desgevraagd vertelde de vrouw dat ze last van haar nek had, waarop de brandweer het dak van de auto zaagde om de vrouw eruit te kunnen tillen. De WA verzekering van de vrouw gaf niet thuis toen de student hier verhaal kwam halen: “De schade valt buiten de dekking…. Heel vervelend. Best begrijpelijk dat de jongeman dat aanbod deed, gezien de heftigheid van de gebeurtenissen. Maar ons advies: niet doen”. Wordt actief burgerschap ontmoedigd?
De overheid is druk bezig burgers aan te moedigen om binnen onze democratie een actieve rol te spelen. Minister en staatssecretaris hebben een Handvest Verantwoordelijk burgerschap geschreven en voor 2010 een kalender uitgegeven. Het kabinet rekent het tot zijn taak om als katalysator de burgerparticipatie op gang te brengen. Aangemoedigd door de Tweede Kamer, o.a. in een motie-Schinkelshoek (november 2007) zijn er “proeftuinen” voor burgerparticipatie ontwikkeld. Het leidde tot het project ‘In Actie met Burgers’. In samenwerking met de VNG kwamen er 17 proeftuinen, 12 experimenten en meer dan 100 deelnemende gemeenten. Er komt een vervolg op en zowel de staatssecretaris als de VNG weten zich gesteund door de aanbevelingen in het rapport van de Nationale Ombudsman “We gooien het de inspraak in”.
Maar waar is de burger zelf? In de tussenrapportage over de proeftuinen lezen we dat er een levend netwerk is van gemeentelijke professionals uit tenminste 50 voorhoedegemeenten en een bestuurdersnetwerk met hart voor burgerparticipatie met tenminste 25 lokale bestuurders die elkaar ontmoeten en inspireren. Voor 2010 zullen er bijeenkomsten worden georganiseerd voor lokale bestuurders met hart voor burgerparticipatie en er wordt een inventarisatie uitgevoerd naar nieuwe rollen voor de gemeenteraad. En dat terwijl de motie-Schinkelshoek werd ingegeven door de zorg dat “bewonersinitiatieven een bovenmatig risico lopen om te smoren in op zichzelf goed bedoelde overheidsvoorwaarden en een verantwoordingsbureaucratie”.
Denken we voldoende vanuit het perspectief van de burger zelf en wie verwoordt dat perspectief? Staatssecretaris Bijleveld stimuleert met allerlei initiatieven een klantvriendelijke overheid, zowel op rijksniveau, maar vooral ook bij gemeenten. Elke overheidsinstantie is bewust bezig klantgericht te werken. Hetzelfde geldt voor ziekenhuizen, zorginstellingen en het UWV. De structuren worden aangepast. Zo kan de burger 24 uur per dag terecht op de gemeentelijke website om bepaalde formulieren aan te vragen. Goede zaak.
En de cultuur? U loopt als ambtenaar, arts, UWV-adviseur of gewoon als raadslid/kamerlid door de hal van het gebouw en wordt aangeklampt door een burger die u de weg vraagt. Wat doet u? U verwijst bijna terloops naar de ontvangstbalie waar op dat moment niemand zit en u adviseert de burger te wachten tot de receptioniste terugkomt. Of, u vraagt de burger waar hij of zij precies moet zijn en wijst de weg of, als u het ook niet weet, belt u even iemand op voor nadere informatie.
Voor, over en zonder de burger is een valkuil die ons bedreigt. De burger die tijdens de komende periode tot de verkiezingen van 3 maart zegt: jullie zoeken ons alleen op als het campagnetijd is. Terwijl wij juist met alle burgerschapsinitiatieven willen aantonen dat democratie meer is dan eenmaal per 4 jaar gaan stemmen.
Binnenkort spreken we met de staatssecretaris over burgerparticipatie. In haar brief schrijft ze dat burgerparticipatie in het publieke domein in twee categorieën uiteenvalt. Ten eerste willen we graag dat burgers meedenken met overheidsbeleid en ten tweede willen we dat burgers zelf initiatieven nemen. En zo voeg ik toe, in lijn met de motie-Schinkelshoek, die initiatieven mogen niet verzanden ons bureaucratisch moeras, maar moeten een eerlijke kans krijgen. Bij zo’n initiatief verwijzen we niet naar de receptioniste, maar proberen we zelf de weg te wijzen. In het debat met de staatssecretaris zullen we beleid, acties en initiatieven hierop beoordelen. Alleen dan is ‘In actie met Burgers’ binnen de gemeenten succesvol.
Spontaan actief burgerschap wordt door de samenleving gewaardeerd. Op het verhaal van de behulpzame student volgde een storm van kritiek, maar er kwam ook hulp. Een garage bood tegen redelijke vergoeding een andere auto aan en geschrokken van de kritiek stemde de verzekering toe die redelijke vergoeding te betalen.
Margreeth Smilde
7 januari 2010
(Bron: Bestuursforum)