Gedragsregels voor Eurocommissarissen - Main contents

Bron: Europese Commissie

Eurocommissarissen i moeten zich aan een aantal regels houden bij de uitoefening van hun ambt. Ook voor voormalige Eurocommissarissen gelden regels.

Zittende Eurocommissarissen zijn in het verleden in opspraak gekomen. Vaak treden zij als gevolg hiervan af. Voormalige Eurocommissarissen zijn vaker onderwerp van discussie. Vooral wanneer zij een functie aanvaarden op het terrein waarvoor zij verantwoordelijk waren rijst de vraag of dat wel zou moeten kunnen.

Tijdens de State of the Union i op 13 september 2017 kondigde Jean-Claude Juncker i een strengere gedragscode aan voor commissarissen. Deze nieuwe gedragscode is sinds 1 februari 2018 van kracht. Ten opzichte van de oude code zijn er diverse regels aangescherpt en wordt er meer transparantie gegarandeerd.

Kandidaatschap

Kandidaat-Eurocommissarissen wordt gevraagd om een overzicht te geven van al hun nevenfuncties en werkzaamheden van de afgelopen tien jaar. Wanneer de Eurocommissaris wordt benoemd moeten al deze functies worden afgestoten. Belangen in bedrijven van Eurocommissarissen en hun partners worden ondergebracht in een maatschap die door een onafhankelijke partij wordt beheerd.

Tijdens de hoorzittingen van de kandidaat-Eurocommissarissen in het Europees Parlement i, nog voor een eventuele benoeming, worden de kandidaten in de regel stevig ondervraagd over mogelijke belangenverstrengelingen.

Na aanvaarding

Bij aanvaarding van hun functie beloven de Eurocommissarissen dat zij integer zullen zijn en alleen de belangen van de Commissie zullen dienen. Daarvoor zijn een aantal regels opgesteld:

• - 

  partners en directe familieleden van Eurocommissarissen worden uitgesloten van samenwerking met alle Eurocommissarissen en hun kabinetten
• - 

  Eurocommissarissen mogen niet worden betaald voor lezingen of publicaties. Als ze boeken schrijven moeten zij de beloning daarvoor afdragen aan een liefdadigheidsinstelling van hun keuze
• - 

  voor deelname aan verkiezingscampagnes moeten zij onbetaald verlof opnemen; tijdens het verlof mag geen beroep gedaan worden op middelen van de Commissie
• - 

  strikte grenzen aan te maken reis- en representatiekosten.

Erefuncties bij politieke, culturele of charitatieve stichtingen gelden als uitzondering op de regel dat Eurocommissarissen geen nevenfuncties mogen hebben. Er mag geen sprake mag zijn van beslissingsbevoegdheid bij dergelijke functies. Ook mag er geen risico op een belangenconflict zijn, bijvoorbeeld doordat de stichting Europese subsidies ontvangt of wil ontvangen.

In de eerste twee jaar na hun vertrek moeten voormalige Eurocommissarissen iedere beroepsactiviteit die zij voornemens zijn te vervullen melden bij de Commissie. Als het om een functie gaat op het beleidsterrein van de voormalige Eurocommissaris, beslist een speciaal en onafhankelijk ethisch comité of de functie passend is. Ook wordt van voormalige Eurocommissarissen in de eerste twee jaar geëist dat zij niet zullen lobbyen bij de Commissie voor zaken die tot hun portefeuille behoorden. Er wordt ook sterk op aangedrongen dat de voormalige Eurocommissarissen zich na deze periode van twee jaar houden aan deze norm.

Eurocommissarissen in functie

In 1995 bleek Edith Cresson een bevriende tandarts te hebben benoemd tot persoonlijk adviseur. Deze benoeming kwam in 1999 aan het licht. Het Europees Parlement eiste haar vertrek, maar Cresson weigerde op te stappen. Daarop stuurde het Europees Parlement de gehele Commissie naar huis.

In 2012 werden er serieuze aantijgingen van machtsmisbruik gemaakt tegen Eurocommissaris John Dalli. Dalli weigerde in eerste instantie op te stappen omdat er niets was bewezen, maar Commissievoorzitter Barroso stuurde aan op zijn ontslag. Uiteindelijk is Dalli alsnog opgestapt.

In 2020 kwam de Ierse Eurocommissaris Phil Hogan in opspraak. Hogan was bij een diner aanwezig geweest en hield zich niet aan de verscherpte Ierse coronamaatregelen. De Ierse regering oefende vervolgens druk uit op hem om op te stappen. Hogan diende op 26 augustus 2020 zijn ontslag als Eurocommissaris in.

Voormalige Eurocommissarissen

Eind 2010 bleek dat een aantal Eurocommissarissen die in de Commissie-Barroso I hadden gediend al snel aan de slag waren gegaan als lobbyist of adviseur. In de meeste gevallen was dat op het terrein waarop zij actief waren als Eurocommissaris. Mede in reactie daarop werden bovenstaande regels opgesteld, een aanscherping van de toen geldende gedragscode. Zo was de 'afkoelingsperiode' destijds 12 maanden in plaats van 18 maanden. Barroso werd in oktober 2016 bekritiseerd omdat hij geen nader onderzoek had ingesteld naar de overstap van oud-commissaris Ferrero-Waldner naar het bedrijfsleven binnen de 'afkoelingsperiode'.

In 2016 kwam de Nederlandse oud-Eurocommissaris Neelie Kroes onder vuur te liggen omdat ze voorzitter zou worden van de adviesraad van Uber. Kroes stelde dat zij de periode van achttien maanden in acht had genomen.

In september 2016 werd het oud-commissievoorzitter Barroso kwalijk genomen dat hij adviseur zou worden bij Goldman Sachs. Goldman Sachs was eerder onder vuur genomen vanwege de positie die de bank innam tijdens de financiële crisis. Bij Barroso werden zijn privileges voor toegang tot de Commissie ontnomen. Barroso stelde in zijn verweer dat ook hij zich netjes aan de periode van achttien maanden heeft gehouden.

In juli 2022 bleek uit de zogenaamde Uber Files dat oud-Eurocommissaris en VVD-prominent Neelie Kroes in 2015 en 2016 in het geheim voor het Amerikaanse techbedrijf Uber lobbyde. Zij deed dit ook nadat de Europese Commissie haar expliciet verboden had een functie bij het bedrijf aan te nemen. Via Kroes wilde het miljardenbedrijf invloed uitoefenen op de taxiwetgeving en op een strafrechtelijk onderzoek naar Uber.

De gedragsregels voor Eurocommissarissen zijn voor het eerst opgesteld in 1999. Verschillende keren zijn deze aangepast, namelijk in 2004, 2011 en 2018.

De aanpassingen van 2004 waren vooral gericht op de politieke activiteiten van de Eurocommissarissen. Zo moesten de Eurocommissarissen de Commissievoorzitter informeren over hun intentie om deel te nemen aan verkiezingscampagnes en welke rol zij hierin zouden spelen. Daarnaast mochten Eurocommissarissen cadeaus krijgen met een maximumwaarde van 150 euro.

De aanpassingen in 2011 waren voornamelijk gericht op het verlengen van de periode waarin voormalige Eurocommissarissen toestemming van de Europese Commissie moesten vragen om een baan aan te kunnen nemen. Dit werd toen anderhalf jaar (18 maanden).

Naar aanleiding van de affaires rondom de Commissie-Barroso, stelde commissievoorzitter Juncker in november 2016 voor om de regels aan te scherpen en een nieuwe gedragscode op te stellen. In de State of the Union 2017 presenteerde Juncker verschillende plannen om de gedragscode aan te passen. Deze is sinds februari 2018 van kracht. De nieuwe regels verlengen onder andere de periode dat voormalig Eurocommissarissen toestemming moeten vragen aan de Europese Commissie voor ze een nieuwe baan aannemen van anderhalf jaar naar twee jaar. Voor oud-voorzitters werd dit drie jaar. Daarnaast bepaalden de nieuwe regels dat alle investeringen boven de 10.000 euro moeten worden opgegeven door Eurocommissarissen en worden de reiskosten van Eurocommissarissen openbaar gemaakt.