Politieke situatie Estland

Met dank overgenomen van Europa Nu.
Parlementsgebouw Estland in Talinn

Sinds 2021 wordt Estland geregeerd door coalities onder leiding van Kaja Kallas i. Sinds 17 april 2023 regeert Kallas' derde kabinet, dat bestaat uit de centrumrechtse Hervormingspartij samen met de sociaaldemocratische SDE en het liberale Estland 200.

Sinds Estlands onafhankelijkheid heeft het land voornamelijk meerderheidskabinetten gehad. Lange tijd werden deze kabinetten gevormd door centrumrechtse partijen, waarbij de Hervormingspartij ER en de centrumrechtse partij KE elkaar regelmatig afwisselden. Zo was KE aan het bewind van 1995 tot 1999, onder de premiers Tiit Vähi en Mart Siimann. Van 1999 tot 2002 was de conservatieve Mart Laar premier, waarna bijna vijftien jaar volgden waarin de Hervormingspartij ER aan de macht was. In deze periode vormden de premiers Siim Kallas i (2002-2003), Juhan Parts (2003-2005) en Andrus Ansip i (2005-2014) centrumrechtse kabinetten, waarna Taavi Rõivas i (2014-2016) aan het hoofd stond van een centrumlinks kabinet.

Estland is lid van de Europese Unie sinds 2004 en lid van de eurozone sinds 2011. Het land heeft zeven Europarlementariërs en is één keer voorzitter geweest van de Raad, van juli tot december 2017. De Etste Kadri Simson i is de Eurocommissaris voor Energie i.

1.

Staatsvorm, partijen en kiesstelsel

Estland is een republiek met een parlementair stelsel. De president wordt door het parlement voor vijf jaar gekozen (maximaal twee ambtstermijnen). Als na drie rondes geen kandidaat twee derde van de stemmen heeft gekregen, wordt de verkiezing overgenomen door een speciaal kiescollege (parlement en lokale bestuurders) dat moet kiezen tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen. De minister-president is regeringsleider. Het kabinet dat hij leidt, heeft de uitvoerende macht en samen met het parlement oefent het kabinet de wetgevende macht uit. Het kabinet kan bij een stemming over een wetsvoorstel tevens de vertrouwensvraag voorleggen. Het parlement (Riigikogu) bestaat uit één Kamer en telt 101 leden, die iedere vier jaar worden gekozen.

Zowel de president, gerechtshoven en Hooggerechtshof als de Ombudsman kunnen wetten laten toetsen aan de Grondwet. Het Hooggerechtshof treedt dan op als constitutioneel hof. Het houden van referenda is mogelijk en dat gebeurde onder meer bij de vraag of Estland moest toetreden tot de EU i.

Kiesstelsel

De 101 parlementsleden worden in twaalf districten gekozen, die afhankelijk van het aantal inwoners zes tot dertien afgevaardigden kiezen op basis van evenredige vertegenwoordiging. Restzetels worden op basis van de landelijke uitslag verdeeld. Er geldt een kiesdrempel van vijf procent.

Partijen

Sinds 2007 is de liberale ER (Eesti Reformierakond, Estse Hervormingspartij) de grootste partij. Een populistischer, sociaal-liberale partij is Eesti Keskerakond (Estse Centrumpartij). Beide partijen zijn aangesloten bij de Europese Liberalen en Democraten.

Verwant aan de Europese christendemocraten, maar tevens conservatief-liberaal is Isamaa (voorheen IRL - Isamaa ja Res Publica Liit, Unie van Pro Patria en Res Publica). Deze partij ontstond in 2006 door een fusie van ERP (Erakond Res Publica, Partij 'Res Publica') en de meer conservatieve Pro Patria of Vaderlandsunie.

Aan de centrumrechtse zijde staat ook de kleine boerenpartij ERL of (Eestimaa Rahvaliit (Volksunie van Estland), die in 2003-2007 vertegenwoordigd was in centrumrechtse kabinetten. In 2014 werd een nieuwe populistisch-conservatieve partij gevormd, Eesti Vabaerakond (Estse Vrije Partij). In 2019 kwam EKRE (Eesti Konservatiivne Rahvaerakond, Conservatieve Estse Volkspartij), een rechts-nationalistische partij sterk op.

Ter linkerzijde staat de sociaaldemocratische SDE (Sotsiaaldemokraatlik Erakond). De partij kwam in 1999 voort uit Mõõdukad (de 'gematigden') en de rechtsere Rahvaerakond (Volkspartij). Bij de verkiezingen van 2007 kwamen voor het eerst 'de groenen' (EER, Erakond Eestimaa Rohelised) in het parlement.

In 1995 werd voor de verkiezingen KMÜ gevormd (Koonderakond ja Maarahva Ühendus), het verbond van onder meer de centrumrechtse Estse Centrumpartij (EK), EME (Eesti Maarahva Erakond, Estse Boerenpartij) en drie kleinere partijen. Die combinatie werd toen de grootste fractie in het parlement.

2.

Zetelverdeling Riigikogu vanaf 1995

jaar

ER

EK

ERP/IRL/

Isamaa

ERL

Mod

SDE

KMÜ

EKRE

EE

Ov.

verkiezings-

datum

1995

19

16

 

8

6

41

   

11

5 maart

1999

18

28

18

 

17

     

20

7 maart

2003

19

28

28

13

6

     

7

2 maart

2007

31

29

19

6

10

     

6

4 maart

2011

33

26

23

 

19

       

2 maart

2015

30

27

14

 

15

 

7

 

8

1 maart

2019

34

26

12

 

10

 

19

   

3 maart

2023

37

16

8

 

9

 

17

14

 

5 maart

3.

Kabinetten vanaf 1995

naam

periode

kleur

partijen

belangrijke ministers

Vähi II

17 april-9 november 1995

centrumrechts

EK-KMÜ

BuZa: Sinijärv

Vähi III

9 november 1995-17 maart 1997

centrumrechts

EK-KMÜ

BuZa: Sinijärv

1995: Kallas

1996: Ilves i

Siimann

17 maart 1997-25 maart 1999

centrumrechts

EK-ERL

BuZa: Ilves

1998: Mälk

Laar II

25 maart 1999-28 januari 2002

liberaal-soc.

Isa-ER-MR

BuZa: Illves

Fin: Kallas

Kallas

28 januari 2002-10 april 2003

liberaal

ER-EK

BuZa: Ojuland

Parts

10 april 2003-13 april 2005

centrumrechts

ER-ERP-ERL

BuZa: Ojuland

2005: Paet

Ansip I

13 april 2005-5 april 2007

centrumrechts

ER-EK-ERL

BuZa: Paet

Ansip II

5 april 2007-5 april 2011

brede coalitie

centrumrechts

ER-IRL

SDE (tot mei 2009)

BuZa: Paet

Ansip III

5 april 2011-26 maart 2014

centrumrechts

ER-IRL

BuZa: Paet

Rõivas I

26 maart 2014-9 april 2015

centrumlinks

ER-SDE

BuZa: Paet

nov 2014 Pentus-Rosimannus

Rõivas II

9 april 2015-23 nov. 2016

centrumlinks

ER-SDE-IRL

BuZa: Pentus-Rosimannus

juli 2015: Kaljurand

Ratas I

23 nov. 2016-29 april 2019

centrumlinks

EK-SDE-IRL

BuZa: Mikser

Ratas II

29 april 2019-26 jan. 2021

rechts

EK-EKRE-Isamaa

BuZa: Urmas Reinsalu

Kallas I

26 jan. 2021-18 juli 2022

centrumrechts

ER-EK

BuZa: Eva-Maria Limets

Kallas II

18 juli 2022-17 april 2023

brede coalitie

ER-Isamaa-SDE

BuZa: Urmas Reinsalu

Kallas III

17 april 2023-

centrumlinks

ER-E200-SDE

BuZa: Margus Tsahkna