Politieke situatie Tsjechië - Hoofdinhoud

Sinds 28 november 2021 regeert in Tsjechië een centrumrechts kabinet geleid door Petr Fiala i van de rechts-liberale ODS. Bij de verkiezingen van oktober 2021 werd de populistische centrumpartij ANO van premier Andrej Babiš i de grootste met 72 zetels, maar verloor verrassend van de centrumrechtse SPOLU qua totaal aantal stemmen. Babiš was enkele dagen voor de verkiezingen in opspraak gekomen omdat zijn naam verscheen in de Pandora Papers.

Na de splitsing van Tsjecho-Slowakije op 1 januari 1993 werden aanvankelijk centrumrechtse kabinetten gevormd. De verkiezingen van 1998 brachten de sociaaldemocraten aan de macht. De sociaaldemocraten bleven aan de macht tot 2006, hierna kwam een centrumrechts kabinet aan het bewind tot 2009. Na een kabinet van technocraten in 2010 wisselen centrumlinkse en centrumrechtse kabinetten elkaar af. De politieke situatie in de Tsjechische Republiek wordt de laatste jaren gekenmerkt door grote instabiliteit.

Tsjechië is sinds 2004 lid van de Europese Unie. Het land was twee keer voorzitter van de Raad van de Europese Unie i. Dat was in de eerste helft van 2009 en de tweede helft van 2022. De Tsjechische politica Vera Jourová i is Eurocommissaris voor waarden en transparantie i.

De Tsjechische Republiek kent een parlementair stelsel. De president is staatshoofd, maar de minister-president regeringsleider. De president heeft wel het recht een aangenomen wetsvoorstel terug te sturen naar het parlement en kan ook na hernieuwde aanname in het parlement zijn handtekening aan een wet onthouden. Ten slotte kan de president bij stagnatie van de besluitvorming de Kamer ontbinden en verkiezingen uitschrijven.

De feitelijke (uitvoerende) regeermacht berust bij het kabinet, dat onder meer wetsvoorstellen indient. Het parlement bestaat uit twee Kamers: de direct gekozen Kamer van Afgevaardigden (Poslanecka Snemovna) en de Senaat (Senát). De Kamer controleert de regering; wetsvoorstellen worden in beide Kamers behandeld.

kiesstelsel

De 200 leden van de Kamer worden in 14 kiesdistricten gekozen op basis van evenredige vertegenwoordiging. Een kiezer brengt een stem uit op een partij en kan ook een voorkeur aangeven voor twee kandidaten. Er geldt een nationale kiesdrempel van vijf procent.

De 81 senatoren worden in evenzoveel stemdistricten gekozen op basis van een meerderheidsstelsel. Om te worden gekozen, is een absolute meerderheid nodig, waarvoor zo nodig een tweede ronde wordt gehouden.

De president wordt voor vijf jaar rechtstreeks gekozen.

partijen

Tsjechië kent een groot aantal partijen. Aan de rechterzijde van het politieke spectrum staan de populistische partij ANO (Akce nespokojených občanů), de christendemocratische TOP09 (Tradice Odpovědnost Prosperita) en de liberaal-conservatieve ODS (Občanská demokratická strana).

De KDU-ČSL (Křesťanská a demokratická unie – Československá strana lidová) is een echte middenpartij, het nam deel aan zowel linkse als rechtse coalities. De centrum-partij STAN (Starostové a nezávislí) wil dat er meer macht moet worden overgeheveld naar gemeentelijk niveau.

Aan de linkerzijde vinden we de sociaaldemocratische ČSSD (Česká strana sociálně demokratická) en de links-liberale piratenpartij (Česká pirátská strana). De SPD (Svoboda a přímá demokracie) is een (extreem)rechts-nationalistische partij.