Eigen inbreng - Frans Timmermans - Hoofdinhoud

Als oppositieleider trapte Frans Timmermans de Algemene Politieke Beschouwingen af namens GroenLinks-PvdA: “Morgen kan beter dan vandaag.” Bekijk hier de eigen inbreng of lees zijn betoog zonder interrupties.

Bekijk de eigen inbreng

Lees hier de eigen inbreng van Frans Timmermans (zonder interrupties)

Nep-parlement

Voorzitter, een nép-parlement…Met nép-volksvertegenwoordigers. Dat vindt PVV-minister Faber van deze Kamer. En zo behandelt ze ons ook. Vandaag staan wij allemaal voor de vraag of we toestaan dat de regering het parlement buitenspel zet - nota bene het eerste grote besluit onder leiding van de nieuwe premier. Hoe verschillend we ook denken over asiel en migratie, in een democratie maken we de wetten en regels samen. Wat minister Faber doet is gevaarlijk. Het noodrecht misbruiken om het parlement te omzeilen en onder de wet en internationale verdragen uit te komen, is een rechtstreekse aanval op de democratische rechtsstaat en zou door een parlement dat zichzelf serieus neemt, met kracht moeten worden afgewezen.

De positie van Mevrouw Van Vroonhoven is geen gemakkelijke, maar ze heeft vandaag heel veel uit te leggen. Laat ik me direct tot de NSC-fractie richten: is het goed bestuur om het parlement buitenspel te zetten? Uw voorman gaf het antwoord vorig jaar in zijn Thorbeckelezing: “nee, nee en nog eens nee.” Niet alleen de geloofwaardigheid maar ook de fundamentele bestaansreden van NSC staat op het spel. En nee, het gaat er hier niet om of de Raad van State zegt dat het juridisch wel of niet klopt, of dat er geen enkele rechtvaardiging denkbaar is voor noodwetgeving. Het gaat erom dat het democratisch van geen kanten deugt.

Als de regering vandaag onvoldoende garanties biedt, zal ik daarom in tweede termijn een motie indienen om deze ondemocratische truc te verhinderen. Hier behoort elke democraat een grens te trekken. We mogen niet toestaan dat de regering onder valse voorwendselen het parlement opzij schuift [Ik vraag alvast om een hoofdelijke stemming]

Vertrouwen in vooruitgang

Voorzitter, ik denk dat ik namens menig oppositiepartij spreek als ik zeg dat ik had gehoopt dat dit debat vooral zou gaan over alternatieve en soms botsende visies voor de toekomst van ons land. Niet over geruzie tussen fractievoorzitters. Want vooruitgang komt alleen tot stand als we ons niet gek laten maken maar ons vastberaden richten op het verbeelden van een betere toekomst.

De dominante politieke krachten van deze tijd doen exact het tegendeel. En niet alleen door op cynische wijze de spelregels van de democratie aan hun laars te lappen. Zij spelen in op gevoelens van wantrouwen en angst, door te pleiten voor een terugkeer van grensposten in Europa. Zij zaaien verdeeldheid door vluchtelingen en migranten tot zondebok te maken. En zij spreken het slechtste in ons aan door mensen buiten te sluiten om wie ze zijn, van wie ze houden, wat ze geloven of waar de wieg van hun ouders of grootouders stond.

Alleen als we het goede in elkaar aanspreken is er geen uitdaging zo groot of we kunnen hem aan - dat heeft Nederland al vaak bewezen. Maar daarin slagen we alleen als we weer vertrouwen voelen. Vertrouwen in onszelf. Vertrouwen in elkaar. Maar bovenal: vertrouwen in vooruitgang. Het is de kernovertuiging van progressieve politiek dat, hoe groot onze uitdagingen ook zijn, morgen weer beter kan zijn dan vandaag.

Alleen als we het goede in elkaar aanspreken is er geen uitdaging zo groot of we

kunnen hem aan - dat heeft Nederland al vaak bewezen.

Alleen als we het goede in elkaar aanspreken is er geen uitdaging zo groot of we kunnen hem aan - dat heeft Nederland al vaak bewezen.

Gebroken beloftes

Daar komen we alleen, als we een radicaal andere koers gaan varen. En dus moeten we het vandaag dáárover hebben: over de verandering die Nederland nodig heeft. Het láátste wat we moeten doen, is ons laten afleiden door de fel brandende vuurpijlen die Wilders afschiet, in de hoop dat we gehypnotiseerd naar die vuurpijl blijven staren, en geen oog meer hebben voor de grond die bezaaid ligt met gebroken beloftes. Zolang wij het alleen maar hebben over de aanval op onze democratie die Faber en Schoof willen inzetten, heeft niemand door dat Wilders zijn kiezers heeft belazerd.

Ik heb me lang afgevraagd waarom wij in de ogen van de VVD de onbedaarlijke duivel waren, waarmee niet kon worden samengewerkt. En deze week daagde het me: de PVV is van harte bereid het kapitaal te ontzien en toont zich een onderdanige loopjongen als de VVD voorstelt geld van arme mensen te brengen naar de rijken, als een soort een omgekeerde Robin Hood. D PVV en de VVD hebben een faustiaanse deal gesloten: als je mij m’n zin geeft bij het asielbeleid, laat ik jou miljarden aan cadeaus uitdelen aan het grootkapitaal. Dat kost de een haar principes en de ander zijn verkiezingsprogramma, maar ze zijn er alle twee gelukkig mee, want ze krijgen wat hun hartje het liefst begeert.

En mensen snappen heus wat het betekent als je onnodige belastingkortingen weggeeft aan buitenlandse aandeelhouders. Wilders doet wat hij Rutte jaar in jaar uit verweet. Nu is hij de man die liever miljarden euro’s weggeeft aan grote bedrijven en buitenlandse beleggers, dan dat hij het geld besteedt aan Nederlanders. Voor multinationals en buitenlandse aandeelhouders gaat de belasting omlaag, voor gewone Nederlanders gaan de BTW en de zorgpremie omhoog.

Wilders doet wat hij Rutte jaar in jaar uit verweet. Nu is hij de man die liever miljarden euro’s weggeeft aan grote bedrijven en buitenlandse beleggers, dan dat hij het geld besteedt aan Nederlanders.

Als je dat doet, dan blijft er geen cent meer over voor al die mensen die op je rekenen: de mensen in Parkstad Limburg die dachten dat je een volwaardig Zuyderlandziekenhuis zou openhouden, de mensen die dachten dat je meteen het eigen risico zou afschaffen, de chronisch zieken die dachten dat ook zij zouden meedelen in het verlagen van het eigen risico, de hardstwerkende Nederlanders die dachten dat ze met jouw steun met pensioen zouden kunnen zonder dat ze totaal versleten zouden zijn, de onmisbare werknemers in de thuiszorg die dachten dat je het minimumloon zou verhogen. Het gaat Wilders maar om één ding: zijn niet aflatende strijd tegen vluchtelingen en moslims. En zolang mevrouw Yesilgöz het liberalisme verloochent, tekent Wilders bij het kruisje. Tijdens de onderhandelingen met de VVD, ging niet het klimaatbeleid, maar het eigen PVV-programma door de shredder. In alles blijft Wilders een geradicaliseerde VVD’er. Als Wilders moet kiezen tussen het bashen van moslims en het oplossen voor problemen, weten we allemaal wat hij kiest.

VVD-beleid

Het is geen geheim dat dit kabinet niet mijn eerste voorkeur had. Voor de zomer hebben we het uitvoerig gehad over het racistische en extreme gedachtegoed van sommige ministers. Maar zolang deze vier partijen vasthouden aan dit onzalige avontuur, dan rust op hen de dure plicht daar ook een succes van te maken.

Want vergis je niet. Dan zullen mensen nog cynischer worden en keren zich nog meer af van de politiek.

Voor de zomer werd alle kritiek van de oppositie weggewuifd onder verwijzing naar het regeerprogramma. Maar in het dikste akkoord ooit, staat een oneindige reeks aan voornemens, doelen, ambities, beloftes, maar zeer weinig concrete oplossingen voor de problemen in het land, laat staan een visie op de toekomst.

Bij het lezen van de miljoenennota snap je ineens de emoties, zenuwen en afleidingsmanoeuvres bij de coalitiepartijen. En nadat jarenlang VVD-beleid heeft geleid tot de problemen in ons land, is het op z’n minst zorgwekkend dat mevrouw Yesilgöz als enige trots verkondigt dat de regering voor 90% VVD-beleid uitvoert.

Stilstand wordt nu gepresenteerd als vooruitgang. Achteruitgang als een welkome verandering. Het minimumloon blijft laag om de loonkosten te drukken. Voor serieuze armoedebestrijding is de komende jaren geen geld. De partijen gaan fors bezuinigen op het onderwijs en de slagkracht van de overheid. Gemeenten moeten noodgedwongen buurthuizen, zwembaden en bibliotheken sluiten. Maar buitenlandse aandeelhouders, vastgoedspeculanten en expats mogen zich verheugen op extra belastingvoordelen. Voor hun bestaanszekerheid wordt goed gezorgd.

Er is maar één partij in Nederland die trots kan vieren dat ze geld hebben afgepakt van mensen die het arm hebben: de VVD. Als een omgekeerde Robin Hood heeft mevrouw Yesilgöz ervoor gezorgd dat er minder geld gaat naar mensen die onmisbaar werk doen, en meer naar grootverdieners die het niet nodig hebben. De thuiszorgmedewerker die het minimumloon verdient gaat er maar 1 euro per maand op vooruit, grootverdieners die een ton mee naar huis nemen maar liefst 38 keer zoveel.

Voorzitter, ik ben bevreesd dat deze koers de verdeeldheid in ons land zal vergroten, en de solidariteit zal ondermijnen. Dat mensen nog meer tegenover elkaar komen te staan en het vertrouwen in vooruitgang wordt vervangen door angst voor de toekomst.

Gevangen in het hier en nu

Het kabinet lijkt zich blind te staren op het hier en nu, en verliest het zicht op de toekomst, terwijl ons land voor enorme uitdagingen staat. De concurrentiestrijd met de VS en China noopt tot ongekende investeringen om werkgelegenheid te behouden. Ik zeg het Mario Draghi na: als Europa niet meer innoveert, volgt een langzame doodstrijd. Voor de toekomst van de Nederlandse en Europese economie, voor banen, voor belastinginkomsten die de verzorgingsstaat duurzaam helpen inrichten, voor evenwicht tussen industrie, landbouw, natuur en milieu, voor duurzaam wonen, voor duurzame gezondheidszorg, voor duurzame ouderen zorg en voor nog heel veel meer zijn investeringen in onderzoek en ontwikkeling essentieel. Of het nu de Nederlandse planbureaus, het IMF, de OESO of Draghi is, iedereen komt tot dezelfde conclusie. Hoe kan je dan in hemelsnaam een miljard bezuinigen op kennis en innovatie, terwijl het kabinet het zelf ‘de motor van onze samenleving’ noemt? Volstrekt onverantwoord en geen voorbeeld van goed bestuur.

Maar als we fors investeren, dan kunnen we ons opnieuw oprichten. En dus leggen de miljardenbezuinigingen op het onderwijs, onderzoek en innovatie een enorme hypotheek op de toekomst van onze jeugd, van wie één op de drie nu al onvoldoende kan lezen en schrijven. Het lerarentekort dwingt scholen tot een vierdaagse schoolweek en raakt die kinderen het hardst die juist het meest te winnen hebben bij goed onderwijs.

De gevolgen van klimaatverandering zijn niet meer te negeren, nu Centraal Europa wederom kampt met enorme overstromingen. Ik geloof dat we in staat zijn om een schone en leefbare planeet achter te laten voor onze kinderen en kleinkinderen, maar dan moeten we wel de moed opbrengen daar een plan voor te maken en koers te houden. In mei kwam er een studie uit, waaruit blijkt iedere extra graad temperatuurstijging de wereldeconomie 12 procent economische groei kost. Dat zet de discussie over ‘haalbaar en betaalbaar’ in een heel ander daglicht. Iedere investering in maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen, betaalt zich dus dubbel en dwars terug. Het laatste wat je dan moet doen is de fossiele subsidiekraan wijd opendraaien met belastingvoordelen voor grote vervuilers. Het kabinet kan nobel blijven zeggen dat ze de klimaatdoelen handhaaft, maar dat is volstrekt kansloos zonder aanscherping van het beleid. Dit kabinet verslapt juist, dat is geen goed bestuur en dat is een klap in het gezicht van toekomstige generaties.

Hetzelfde geldt voor onze natuur en de landbouw. Boeren en mensen hebben een gezonde natuur nodig. Als we onze oren laten hangen naar de veevoeders, vleesverwerkers en gifspuiters, komen boeren en burgers bedrogen uit. Als we boeren niet helpen met verduurzamen, dan dreigt een ijskoude sanering in de veehouderij. Ik zeg het de VVD na: dat Transitiefonds was achteraf best een goed idee, en ik wil graag van de minister-president horen of hij dat ook vindt.

Een andere koers

Voorzitter, zo komt dit land geen steek verder. Er is een fundamenteel andere koers nodig. Een koers die niet teert op gebroken beloftes maar mensen weer houvast, toekomstperspectief en daarmee vertrouwen in vooruitgang geeft.

Het voeden, uitdragen en vormgeven van dat vertrouwen, dát is de taak van progressieve politiek. Dus zullen we een krachtig weerwoord moeten hebben op alle politiek die het slechtste in ons aanspreekt, die ons gemoed bezwaart met toekomstangst. We zullen mensen juist moeten enthousiasmeren voor de toekomst. Een toekomst waarin iedereen schone lucht inademt, gezond drinkwater drinkt, en kan genieten van mooie natuur. Waarin we de verschillen tussen arm en rijk verkleinen, omdat we een gemeenschap willen zijn die iedereen een fatsoenlijk en waardig bestaan biedt. Een toekomst met goed onderwijs voor onze kinderen en fatsoenlijke zorg voor onze ouderen. En een toekomst waarin we niet tegenover elkaar staan, maar naast elkaar. Waarin we omzien naar elkaar, elkaar de hand reiken als het tegenzit en iedereen de vrijheid voelt zichzelf te zijn.

Daarom wil ik vandaag een aantal voorstellen doen. Geen half-uitwerkte, onzinnige plannen, geen onhaalbare beloftes, maar concrete voorstellen die mensen houvast bieden en vooruit helpen:

Zorg voor hogere inkomens. Om te beginnen: kom je belofte na om het minimum loon te verhogen.

• - 

  Om te beginnen: de zorgen over de hoge prijzen in de samenleving zijn groot. Als de prijzen plotseling stijgen, de huurprijzen, de energieprijzen, de kosten van ons voedsel, dan voelt de middenklasse dat meteen in de portemonnee. Ja, de inflatie lijkt voorlopig onder controle. Maar we zijn onvoldoende voorbereid op nieuwe prijsschokken. In de miljoenennota geeft de regering ruiterlijk toe dat niet aandeelhouders maar vooral werkende mensen de hoge energieprijzen voelen. Welke conclusies trekt de regering uit deze analyse? De regering moet zich veel beter voorbereiden op het scenario dat nieuwe prijsschokken optreden. Mijn vraag is dus: is de regering bereid een Inflatie-Noodplan voor te bereiden? Laten we ons daarbij voeden met nieuwe economische ideeën. Want we staan voor een keuze: multinationals misbruik laten maken van hun machtspositie? Of ervoor zorgen dat de basisbehoeften als voedsel, energie en wonen betaalbaar worden en blijven?
• - 

  Houd je aan de afspraak dat werknemers met zware beroepen op tijd kunnen stoppen met werken en in goede gezondheid van hun oude dag kunnen genieten Realiseer je: dit zijn de hardstwerkende Nederlanders. De hardstwerkende! Die mensen mogen we niet in de steek laten. Dan zakken we allemaal door een morele ondergrens. Bouwvakkers, politieagenten, schoonmakers, dakdekkers, de sjorders in de Rotterdamse haven - zij hebben recht op meer dan waardering alleen. Zij verdienen gewoon een fatsoenlijke pensioenregeling. Laten we dat dan ook regelen. Volgende week debatteert de Kamer hierover. Ik vraag het kabinet om nog voor dit debat een beter aanbod aan de vakbeweging te doen.
• - 

  Voer weer actieve grondpolitiek om ruimte te maken voor woningbouw en natuur. Op dit moment wordt ons land gegijzeld door de intensieve veehouderij. Het wordt tijd dat we het roer omgooien en kiezen voor de belangen van woningzoekenden en de natuur. Ik stel voor dat de minister nationaal doelen vastlegt voor het beschikbaar stellen van landbouwgrond voor woningbouw en natuur. Of laat de overheid nog een stap verder gaan door zelf grond te verwerven en de winsten van grondspeculanten af te romen. Dat kan door een deel van de gereserveerde middelen voor woningbouw te bestemmen voor een grondbank.
• - 

  Er wordt zóveel meer mogelijk als we onze welvaart eerlijk delen. Het is onbegrijpelijk dat dezelfde minister van Financiën die glunderend miljardenbezuinigingen aankondigt op zorg, onderwijs en sociale zekerheid, voor miljarden aan onnodige belastingkortingen uitdeelt, die de samenleving bovendien veel meer gaan kosten dan aanvankelijk gedacht. Wat is de reactie van dit kabinet op het onderzoek van SOMO, waaruit blijkt dat de vrijstelling in de dividendbelasting de schatkist minstens 2 miljard euro gaat kosten?
• - 

  Tot slot: investeer in de toekomst van ons land. We mogen niet onze schouders ophalen bij het feit dat één op de drie Nederlandse kinderen niet goed genoeg kan lezen en schrijven. Het tekort aan leraren is zo groot, dat scholen moeten overstappen op een vierdaagse schoolweek. Het regeerprogramma blijft volkomen verstoken van nieuwe ideeën om ons onderwijs vooruit te helpen. Wat doet de regering wél? Miljarden bezuinigen op de toekomst van onze kinderen, en boeken en kranten duurder maken. Het is de wereld op z’n kop.

Investeer in de toekomst van ons land. We mogen niet onze schouders ophalen.

Migratie

Voorzitter, het zijn stuk voor stuk voorstellen, die mensen houvast bieden en weer vertrouwen kunnen geven in vooruitgang. En als hier werkelijk een extraparlementair kabinet had gezeten, dan zou een meerderheid van dit parlement onze alternatieven wellicht zelfs steunen.

Maar ik zie geen enkele oprechte interesse in de ideeën van oppositiepartijen, maar vooral verwoedde pogingen om af te leiden van de gebroken beloftes van dit kabinet. Daarom is minister Faber op pad gestuurd om zoveel mogelijk chaos te creëren. En dus laat ze niets na om de problemen te verergeren. Ze stopt met de bed-bad-brood-regeling, met meer overlast tot gevolg. Ze stopt met de spreidingswet, dat hetzelfde effect zal hebben. En als kers op de taart roept ze per decreet een crisis uit, een crisis waar ze zelf aan heeft bijgedragen en die volgens premier Schoof wordt uitgeroepen omdat mensen het nu eenmaal zo ‘voelen’.

Het is van een ongekend cynisme. En het is inhumaan. Want als de minister ‘soberder’ zegt, dan vraag ik me af: is de minister überhaupt weleens bij een asielopvang gaan kijken? En wat betekent dat dan, soberder? Is het gras buiten Ter Apel nog niet sober genoeg? Moet de verwarming straks uit in de winter? En wat betekent sneller? Moet mensen de toegang tot de rechter worden ontzegd? Gaan we in dit land een systeem optuigen waarbij de één meer rechten heeft dan de ander? Is dat de kant die we opgaan?

Als de minister ‘soberder’ zegt, dan vraag ik me af: is de minister überhaupt weleens bij een asielopvang gaan kijken?

Op elke partij rust de verantwoordelijkheid om vraagstukken over migratie serieus te nemen. Maar - en het is eigenlijk van de gekken, om niet te zeggen een moreel dieptepunt, dat ik de behoefte voel dat vandaag te zeggen: we hebben het hier over mensen! We hebben het over mensen. Ik vraag de premier en de coalitiefracties met klem om in woord en daad stelling te nemen tegen de ontmenselijking van vluchtelingen, asielzoekers en migranten. Laat zien dat u weet dat het om mensen gaat die ook maar proberen in het leven het beste ervan te maken. Laat zien dat als blijkt dat ze geen recht hebben op asiel en ze in een procedure terechtkomen, ze daarmee niet hun menselijkheid verliezen en ook gewoon recht hebben op een bed, op sanitaire voorzieningen, op eten. Verelendung is geen beleid, geen menselijk beleid en ook geen goed bestuur. Als dat uw bedoeling is, zakt u moreel ver door een ondergrens, als dat niet uw bedoeling is, draait het dan onmiddellijk terug.

Voorzitter, het debat in dit huis, en daarbuiten moet gaan over de vraag hoe we migratie op humane en sociale wijze in goede banen kunnen leiden. Want we hebben een hoop te doen. De flexibilisering van werk heeft de vraag naar arbeidsmigranten enorm doen toenemen. Voor uitzendbureaus en werkgevers is arbeidsmigratie een verdienmodel dat de lonen laag houdt en de winsten hoog. De helft van de arbeidsmigranten doet laagbetaald werk dat vaak ook onveilig en ongezond is en velen van hen werken in slachthuizen, distributiecentra en de glastuinbouw. Daarom heeft mijn fractie vorige week voorstellen gedaan om het aantal laagbetaalde vacatures naar arbeidsmigranten te verminderen en om een uitzendverbod in te voeren in de vleessector. Het is de VVD die deze voorstellen blokkeert. Een partij die trots een elfjarig jongetje op een vliegtuig zet naar een land waar hij nog nooit is geweest, maar wegkijkt van de misstanden bij hun eigen sponsoren.

Het kabinet wil nu zelfs uit een deel van het EU-verdrag treden, het deel dat gaat over asiel en migratie. Net nu de EU eindelijk over zijn schaduw is heengestapt, het onderlinge wantrouwen tussen lidstaten heeft weten te beteugelen en gaat werken aan verbeterde controle van de buitengrenzen, afspraken met derde landen (die wat mijn fractie betreft in lijn moeten zijn met onze verplichtingen onder het Vluchtelingenverdrag) en een vorm van Europese spreidingswet, die ertoe moet leiden dat alle lidstaten een gelijkwaardig aandeel nemen in het opvangen van vluchtelingen. Als we ons aan deze afspraken onttrekken en dan denken veilig te kunnen schuilen achter de waterlinie, maken we onszelf iets wijs. Of we pakken deze uitdaging als Europeanen gezamenlijk aan, of we accepteren een permanente concurrentiestrijd met medemenselijkheid als eerste slachtoffer en de EU als geheel als uiteindelijk slachtoffer, want als het het van de nationale grenzen zouden moeten hebben, zal de economische en geopolitieke basis onder de EU worden weggeslagen. Met Poetin als grote overwinnaar en de Europese burger veroordeeld tot de bedelstaf. Dit zou zelfs de meest doorgewinterde Euroscepticus niet voor zijn rekening willen nemen.

Haags gedoe

Voorzitter, dankzij de coalitiepartijen zal dit debat toch weer over Haags gedoe gaan. We vragen ons al maanden af waar we in vredesnaam naar zitten te kijken - en dat gevoel gaat maar niet weg.

De komende maanden zullen ministers moeten aantonen dat ze tot meer in staat zijn dan naar elkaar te wijzen. In de komende tijd zullen we ook de ministers volgen om te zien of ze in staat zijn tot meer dan naar elkaar wijzen. Dat zeg ik ook nadrukkelijk tegen BBB-voorvrouw Van der Plas, die geen verantwoordelijkheid neemt, maar anderen de schuld geeft zodra blijkt dat ze haar beloftes niet kan waarmaken. Tegen de coalitiepartijen zeg ik: u wilde deze coalitie. U wilde dit beleid. U heeft zelf van alles beloofd. Sta er dan ook voor. Als je stiekem liever oppositie had willen voeren, dan had je niet voor regeringsverantwoordelijkheid moeten kiezen. Maak er dan ook wat van.

Nederland achter de waterlinie

Nederland kan zich niks minder permitteren, als je kijkt naar de onzekere internationale veiligheidssituatie. Het verdient complimenten dat het kabinet de ambitie uitspreekt om Oekraïne te blijven steunen, ondanks pogingen van PVV en BBB om die steun ter discussie te stellen. Dat het kabinet voor 2027 en verder geen budget voor aanvullende steun reserveert, verbaast me. Kan de minister-president uitleggen waarom het kabinet geen middelen heeft gereserveerd voor toekomstige steun aan Oekraïne?

En mijn fractie steunt ook de extra investeringen in defensie. Maar waar het kabinet zich terecht voorbereid op oorlog, investeert het kabinet te weinig in vrede. Het bouwen aan vrede en veiligheid vraagt om een brede inzet van verschillende middelen. Maar de reactie van het kabinet op de groeiende instabiliteit in de wereld, is eenzijdig. Natuurlijk is het van groot belang dat we onze landsverdediging op peil brengen. Maar het is verdraaid onverstandig om draconisch te gaan bezuinigen op ontwikkelingssamenwerking. Dat is nog altijd één van de meest effectieve manieren om conflict en instabiliteit in de wereld te voorkomen, door gericht te investeren en beleid te maken daar waar dat het meest nodig is. Het is in deze turbulente tijden evenzeer bijzonder onverstandig om te doen alsof het wel een tandje minder kan met Europa. Een intensievere Europese samenwerking is noodzakelijker dan ooit. Het is een gevaarlijke illusie te denken dat er een veilig Nederland achter de waterlinie zou bestaan. Voor vrede en veiligheid hebben we elkaar op dit continent hard nodig. Maar Nederland wil juist minder gaan betalen aan de EU en zich minder aan Europese regels willen houden als het om natuur en milieu gaat. Maar wat wil Nederland dan wel in de EU? Daarover kreeg het kabinet nauwelijks 1 pagina op papier. Wie iets uit Europa wil halen, moet ook iets kunnen brengen, dat vragen wij ook van andere lidstaten, die vraag zullen ook wij krijgen en daarop blijft het antwoord van dit kabinet vooralsnog afwezig

Voor mijn fractie is het onverteerbaar dat het kabinet doof blijft voor het leed van de Palestijnen. Wegkijkt terwijl de hoogste internationale rechters waarschuwen voor het risico op genocide, oordelen dat Israël zich schuldig maakt aan apartheid in de bezette Palestijnse gebieden en er is gevraagd om arrestatiebevelen voor Hamas-leiders en Israëlische politici die verantwoordelijk worden gehouden voor vreselijke oorlogsmisdaden.

Hoelang blijft het kabinet passief terwijl de slachting van onschuldige burgers doorgaat? Blijft het doorprocederen om alsnog offensieve wapens naar Israël te kunnen sturen? Weigert het om serieuze druk uit te oefenen op de regering van Netanyahu om het geweld te beëindigen. Alle sancties tegen de terreurorganisatie Hamas zijn unaniem gesteund in deze Kamer. Maar waar blijft de ferme veroordeling van het dagelijks kolonistenterreur op de Westbank door dit kabinet? Waarom wordt er niet geluisterd naar de families van de Israelische gijzelaars die al maanden smeken om een staakt-het-vuren?

Slot

Het is in deze tijd van cruciaal belang dat de politiek niet terugschrikt voor de toekomst. Wat mij optimistisch stemt is dat de geschiedenis ons één les leert: vooruitgang komt ook tot stand in de moeilijkste situaties. Maar alleen als we er voldoende in vertrouwen. Als we het vertrouwen hebben dat morgen beter kan zijn dan vandaag.