Opgestaan tegen Goliath: Onze Strijd met Amazon - Hoofdinhoud

Het was de winter van 1989. Als nieuw bestuurder bij de Vervoersbond FNV was ik verantwoordelijk voor chauffeurs en andere werknemers uit het beroepsgoederenvervoer. De werkgevers uit die sector stonden bij de cao-onderhandelingen op de rem. De werkgeversvoorman liet zich in een interview ontvallen: “Nul is nodig, nul is genoeg”. Deze provocerende uitspraak wakkerde de woede van de chauffeurs aan. In het hele land gingen leden en kaderleden van de bond in staking. Tijdens die stakingsactie verbleef ik in Zeeuws-Vlaanderen. Omdat wij aanwijzingen van de landelijke actieleiding moesten opvolgen, moesten wij ook in contact staan met het landelijke actiecentrum in Utrecht. Daarom huurden we voor de duur van de stakingen een mobiele telefoon bij het businesscentrum van de KPN. Stel je bij een mobiele telefoon niet een apparaatje voor dat in je hand past. De mobiele telefoon bestond uit een ding dat met moeite in een grote actekoffer paste. Dit moest je vervolgens via een snoer uit je achterraam verbinden met een ontvanger van ongeveer een meter groot die dan met een grote magneet op het dak bevestigd kon worden. Ah, de goede oude tijd.

Ik schrijf dit verhaal omdat het ongelooflijk is hoe snel en hoe veel er veranderd is door de digitale revolutie die al een tijdje door de wereld raast. Met je smartphone is de wereld binnen handbereik. Dat is enorm handig als je op zoek bent naar de openingstijden van de apotheek of voor het reserveren van een tafel of een hotel. Dat je ook op afstand samen met je collega’s aan één taak kunt werken, maakt het nieuwe werken mogelijk. Niet in alle beroepen, maar in veel plekken is thuiswerken en online overleggen een gebruikelijke praktijk. Tijdens de Coronapandemie hebben wij in het Europees Parlement vanuit ons eigen huis en het kantoor in Den Haag aan de debatten kunnen deelnemen. Ook het stemmen kon vanachter het computerscherm. Best fijn, die nieuwe tijd.

In deze nieuwe tijd is het ook mogelijk om een hoorzitting met mensen te houden die vanaf het scherm vanuit Polen of Duitsland het Europese Parlement toespreken. Eind januari organiseerden wij zo’n een hoorzitting over de arbeidsvoorwaarden en de arbeidsomstandigheden bij Amazon vestigingen in verschillende Europese landen. Dat was niet de eerste keer dat de arbeidsomstandigheden bij dit Amerikaanse bedrijf in de commissie sociale zaken van het Parlement op de agenda stonden. In 2021 hebben wij als parlement het bedrijf uitgenodigd om te reageren op verontrustende verhalen van de werknemers van het bedrijf. Zo zou het percentage arbeidsongevallen veel hoger liggen dan in andere logistieke centra. In de Amazon centra is veel werk geautomatiseerd, wat leidt tot een hoge werkdruk voor de medewerkers. Karretjes brengen goederen naar de plek waar de medewerker aan het werk is. Via een hand-held computer krijgen de medewerkers in hoog tempo hun opdrachten doorgestuurd: de werkdruk is enorm hoog. Maar het aankaarten van lonen, werktijden, werkdruk of arbeidsomstandigheden via een vakbond zit er niet in. Amazon doet enorm zijn best om de vakbond buiten de deur te houden.

‘Union busting’ is een bekend fenomeen in de Verenigde Staten. Speciale advocatenkantoren hun diensten aanbieden om vakbonden te dwarsbomen. Maar in Europa kennen wij andere arbeidsverhoudingen. In onderhandelingen tussen werkgevers en vakbonden worden kwesties rond beloning en arbeidsomstandigheden aan de orde gesteld. Ook van Amerikaanse bedrijven verwachten wij dat zij zich aan het Europese sociale model houden. Dat hadden wij in 2021 met Jeff Bezos willen bespreken. Of met iemand anders van de bedrijfsleiding van Amazon. Maar zonder enige reden liet men verstek gaan.

Dan proberen wij het anders, dachten wij. Wij gaan gewoon op bezoek bij een logistiek centrum in Polen en één die in Duitsland gevestigd is. Vanaf de zomer 2023 werden de voorbereidingen getroffen voor een bezoek van een delegatie met leden van het Europese Parlement. De data werden afgestemd met Amazon: op 18 en 19 december 2023 zouden wij ontvangen worden in Polen en Duitsland voor gesprekken met de werknemers en het management. Plots werd de uitnodiging door Amazon ingetrokken. Het argument dat werd gegeven? “Het is te druk in die dagen voor de kerst.” Alsof de kerstdagen opeens in de agenda verschenen waren.

Een nieuwe hoorzitting dan maar. Met een uitnodiging aan het management van Amazon om naast werknemers en vakbondsbestuurders te komen spreken over de werkomstandigheden bij Amazon. En weer liet het management van Amazon het afweten. Twee uurtjes in gesprek met het Europese Parlement, daar had men echt geen tijd voor. Dat terwijl men echt niet naar Brussel had hoeven te reizen, ze hadden ook kunnen plaats nemen achter een computerscherm. De werkneemster uit Polen en de vakbondsbestuurder uit Duitsland waren immers ook gewoon online aanwezig.

Zij vertelden hoe de werknemers zeer strenge targets krijgen opgelegd. Wanneer je gedurende één week de targets niet haalt, kan de werknemer gewoon ontslagen worden. Een beroep is niet mogelijk. Zelfs een briefje van de dokter dat iemand echt ziek is, is niet voldoende om ontslag te voorkomen. De werknemers worden de hele tijd in de gaten gehouden. Overal camera’s, overal surveillance. De vakbonden krijgen geen toegang tot de werknemers. Dan is het heel moeilijk om mensen te organiseren. Laat staan dat de werkgever met de bond aan tafel wil gaan zitten om een cao af te sluiten.

Eerder hoorden wij ook al dat bij de chauffeurs van Amazon een camera in de auto hangt. Niet om de verkeersveiligheid in beeld te brengen. Maar juist gericht op de chauffeur zelf. Ook hier zegt het bedrijf dat de camera bedoeld is om in de gaten te houden of de chauffeur wel goed oplet. Maar zo blijkt: de camera kijkt ook of de chauffeur wel vrolijk genoeg is? En zo nee, dan wordt daar door de bedrijfsleiding commentaar op geleverd. De moderne tijden!

Maar bij moderne tijden hoort ook verantwoordelijkheid nemen, iets wat Amazon weigert. Geen verantwoording aan de werknemers, vakbonden, of het Europese Parlement. Artificiële Intelligentie zal steeds verder oprukken in de werkplaats. Daarom is het belangrijk dat het belangrijk dat we de vinger aan de digitale pols houden.

Maar als Amazon geen verantwoording wil afleggen, hoeven wij ook niet meer naar hun lobby verhalen te luisteren. Toch? Het is tijd dat Amazon’s toegangspassen tot het Europees Parlement worden ingetrokken. Want als wij zij niet in staat zijn om hun arbeidsvoorwaarden en arbeidsverhoudingen met hen ons te bespreken, hebben wij ook geen behoefte meer aan hun lobbyverhalen. Als wij niet over arbeidsvoorwaarden -en verhoudingen kunnen praten, hebben we ook geen behoefte aan hun verhalen.