Het einde van fossiel voorlopig een fata morgana - Hoofdinhoud

Gisteravond organiseerde de voorzitter van de klimaattop een intens kringgesprek voor ministers, de zogenoemde ‘Majlis’ (een Arabische term die gebruikt wordt voor een speciale bijeenkomst). Hier konden de hoofdonderhandelaars van tal van landen voor het oog van de wereld nog een laatste boodschap meegeven voor de nieuwe conceptteksten, waar op dat moment nog druk aan werd gewerkt. Na een intense dag vol meetings met hoofdrolspelers zoals de Chinezen en Japanners, heb ik nu even de tijd om jullie bij te praten over de uitkomst van de ‘Majlis’: zojuist is namelijk een nieuwe concepttekst gepresenteerd.

Zoals eerder gezegd, vindt dit jaar de eerste ‘global stocktake’ plaats, een officiële evaluatieronde die moet vertellen waar we staan wat betreft klimaatactie en hoe we die de komende jaren moeten versnellen. Het is daarom cruciaal dat de nieuwe teksten die voor liggen niet alleen de juiste conclusies trekken over het gebrek aan actie (dat weten we al jaren), maar landen duidelijke instructies krijgen voor een nieuwe ronde klimaatplannen (NDCs). Zodat we over twee jaar, wanneer iedereen in het ritme van het Parijsakkoord met nieuwe NDCs moet komen, de nodige versnelling in gang zetten.

Dit is mede waarom het zo belangrijk is dat landen erkennen dat er een einde moet komen aan het gebruik van fossiele brandstoffen. Een cynicus kan deze woorden lezen als vage beloften, maar door de link met de nieuwe doelen waar landen mee moeten komen, wordt het wel degelijk iets waar ze op kunnen worden aangesproken. Hetzelfde geldt voor andere doelen waar Europa zich in de onderhandelingen hard voor heeft gemaakt, zoals het verdrievoudigen van duurzame energie en het verdubbelen van energie-efficiëntie voor 2030. En de manier waarop gesproken wordt over de doelen: gaat het alleen over CO2 of ook over methaan?

Dan over de nieuwe conceptteksten: het is duidelijk dat het spel op de wagen is. Waar we gister nog moesten werken met een tekst met vele opties, moeten de huidige teksten een basis vormen voor de eindconclusies. Omdat de voorzitter ongewoon duidelijk is over dat hij morgen wil afronden, is de kans groot dat deze conceptteksten dicht bij het beoogde eindpunt liggen. Helaas, zou ik willen zeggen, want de teksten die voorliggen zijn een teleurstelling.

Allereerst de beruchte paragraaf over fossiel. Bewoording over het uitfaseren van fossiel ontbreekt, het gaat nu om het ‘verminderen’ van fossiel rond 2050, in lijn met de wetenschap. Dat laatste is bedoeld als geruststelling, maar niet het heldere signaal waar Europa en veel andere landen om vragen. En het signaal dat de markt nodig heeft om te stoppen met investeringen in nieuw olie en gas. Ook laat ‘verminderen’ nadrukkelijk de route open om het te blijven hebben over uitstoot, in plaats van het stoppen met fossiel zelf. Het is een balansoefening om iedereen aan boord te houden, maar daarmee dreigt deze top in een teleurstelling uit te lopen.

Ook op andere vlakken is de tekst flink afgezwakt. Zo worden landen niet meer ‘gevraagd’, maar ‘aangemoedigd’ om met ambitieuze nieuwe doelen te komen. Bovendien is de oproep om versneld actie te ondernemen, ook op gebied van fossiele brandstoffen, veranderd in een keuzemenu met allerlei mogelijke acties. Dit geeft ook echt weinig duidelijkheid aan landen die straks op basis van deze tekst moeten werken aan hun nieuwe NDCs.

Daarmee komt er een teleurstellend einde aan een lange dag, maar het maakt ook strijdbaar. De eerste stap is dat Europa met de vuist op tafel zal moeten slaan en duidelijk maakt dat dit onacceptabel is, ook als dat betekent dat er meer tijd nodig is. Daarnaast moet Europa nu de landen opzoeken die ook meer ambitie willen, zoals ontwikkelingslanden en eilandstaten. Zij moeten zich duidelijk uitspreken enlosrukken van olie- en gaslanden.

De eerste signalen die ik krijg gaan inderdaad die kant op: ook buiten de EU zijn veel landen echt ontevreden en spreken zich daar duidelijk over uit. De rest van de nacht volgen nu onderhandelingen over deze tekst en wat er allemaal verbeterd moet worden. Het lijkt erop dat we nog een dag hebben om een echt resultaat in de tekst te krijgen, zodat ook Europa met opgeheven hoofd huiswaarts kan. Vooralsnog lijkt het einde van fossiel echter niet meer dan een fata morgana.