Dat Oekraïense vluchtelingen worden uitgebuit, hoeft niemand te verbazen - Hoofdinhoud

Lange dagen werken en geen cent ontvangen. Dit overkomt Oekraïense vluchtelingen in Nederland. ‘Het is crimineel wat in bepaalde sectoren gebeurt’, reageert Europarlementariër Agnes Jongerius. ‘We hebben te veel slecht werk.’ Brussel

Moderne slavernij, zo noemt FairWork de behandeling van sommige Oekraïense werknemers in Nederland. Zo tekende de Nederlandse organisatie het schrijnende verhaal op van de Oekraïner die in het voorjaar van 2022 naar Nederland vluchtte, via een advertentie een baan kreeg in de bouw, dagelijks meer dan tien uur werkte, maar na een een paar weken zonder salaris op straat werd gegooid. Ook zijn huisvesting, geregeld door de werkgever, raakte hij kwijt.

Sinds 24 februari 2022 heeft FairWork 213 Oekraïners geregistreerd en bij 74 van hen was in meer of mindere mate sprake van arbeidsuitbuiting. De organisatie wil moderne slavernij in Nederland voorkomen en de belangen van slachtoffers behartigen. Oekraïense vluchtelingen blijken kwetsbaar. Zij kwamen niet naar Nederland om te werken en hebben zich daar dus ook niet op voorbereid, schetst FairWork. Ook kennen ze de Nederlandse arbeidsmarkt, de taal en de cultuur niet.

Sommige werkgevers hebben er geen probleem mee om daar misbruik van te maken, betoogt Francien Winsemius van FairWork. ‘Dat het gaat om oorlogsslachtoffers, maakt het dubbel zo smakeloos.’

Ook in Duitsland

Agnes Jongerius, oud-voorzitter van de vakorganisatie FNV, maakt zich als PvdA-Europarlementariër hard voor betere arbeidsomstandigheden in de Europese Unie. Helaas, zegt ze, komt uitbuiting van Oekraïense arbeidskrachten ook buiten Nederland voor. ‘Van collega’s uit Duitsland ontvang ik dezelfde signalen.’

Gezien het aantal van een miljoen Oekraïense vluchtelingen in Nederland en Duitsland, vreest Jongerius dat de misstanden die FairWork nu aan het licht heeft gebracht, ‘het topje van de ijsberg’ vormen.

Het is de krapte op de arbeidsmarkt die uitbuiting stimuleert, verklaart Jongerius. ‘In verschillende West-Europese landen krimpt bovendien de groep traditionele arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld Polen.’ In Polen groeit de economie en zijn inmiddels al personeelstekorten ontstaan. ‘Dat leidt in West-Europa tot meer vraag naar mensen van buiten de EU, zoals Oekraïners.’

Anders dan andere vluchtelingen, mogen Oekraïners hier door een tijdelijk Europese maatregel meteen aan de slag. Jongerius: ‘Sommige werkgevers die het ook als hun verantwoordelijkheid zien om mensen te helpen, nemen Oekraïners in dienst. Maar in bepaalde sectoren met toch al veel uitbuitingsellende, denk met name aan de agrarische sector, de vleesverwerkende industrie of de logistiek, wordt - oneerbiedig gezegd - simpelweg de volgende groep migranten naar binnen geschoven.’

Niet toelaten

Op dit moment herziet het Europees Parlement de wet die in de Europese Unie vergunningen regelt voor verblijf en arbeid. Het idee erachter is om arbeidsmigratie van buiten de EU te vereenvoudigen. Jongerius wil de herziening echter ook aangrijpen om goede werk- en woonomstandigheden voor arbeidsmigranten te verankeren.

‘Het is mij te simpel om te zeggen: ‘‘In de EU hebben we vacatures, dus laat mensen maar komen.’’ We moeten arbeidsmigranten niet te makkelijk toelaten, want uitbuiting ligt op de loer. De verhalen over misbruik van Oekraïners bevestigen dat er naast goede werkgevers ook types zijn die doelbewust slecht opereren.’

De PvdA-Europarlementariër noemt het ‘crimineel’ wat er in sommige sectoren gebeurd. Dat het kabinet-Rutte misstanden op de werkvloer beter wil aanpakken door in de wet ‘ernstige benadeling’ op te nemen, noemt ze hoognodig. Want zo worden daders ook strafbaar wanneer zij op de werkvloer misbruik maken van personeel in een ‘kwetsbare positie’.

Deze wet is juist des te meer nodig, zegt Jongerius, want door onze manier van leven hebben we voortdurend een reservoir aan goedkope arbeidskrachten nodig. Daar zijn we als consumenten medeverantwoordelijk voor, vindt ze. ‘Veel van dat foute werk bestaat simpelweg omdat wij vanuit Nederland half Europa van goedkoop vlees willen voorzien. Of omdat we ‘s avonds laat iets bestellen en dat zonodig de volgende dag in huis moeten hebben.’

Verschenen in Nederlands Dagblad