De Kafkaëske regels waardoor duizenden gezinnen in Nederland onder het bijstandsniveau moeten leven - Hoofdinhoud

Het niveau van de bijstandsuitkering zou, samen met de toeslagen die erbij horen, het minimuminkomen moeten zijn waar je in Nederland van moet rondkomen, als je geen andere middelen hebt.

Toch is er in Nederland een groep gezinnen die daar nog fors onder zit. De regering weet het al jaren: de ombudsman waarschuwde in 2016, Kamerleden vroegen om een oplossing en de rechters waarschuwden na het toeslagenschandaal: los dit probleem op. Dat deed de regering niet. In september oordeelde de hoogste rechter in Nederland: deze mensen hebben recht op extra bijstand en wel met terugwerkende kracht. Dat is een keiharde uitspraak.

En weer deed de regering niets.

Het gaat hier dus om een groep van duizenden (echt)paren: een partner heeft een uitkering (bijvoorbeeld de WW of een arbeidsongeschiktheidsuitkering). De andere partner heeft nauwelijks inkomen, bijvoorbeeld door ziekte.

Ook andere voorbeelden zijn mogelijk.

De gevolgen kunnen zijn schrijnend zijn: in de voorbeelden die ik gezien heb, hebben deze mensen ook typisch extra medische kosten die niet vergoed worden. En als zij kinderen hebben, dan is het bijstandsinkomen volgens het NIBUD al te laat om van rond te kunnen komen.

Het gevolg is hetzelfde als bij toeslagenouders; langdurig leven onder het sociale minimum en dat is heel hard. De regering moet dat onmiddellijk aanpassen en de mensen tegemoet komen, zoals de rechter ook geoordeeld heeft. En voor de toekomst de wetten aanpassen: dat kan door ervoor te zorgen dat deze mensen minder inkomstenbelasting betalen. Dat klinkt misschien gek maar in het voorbeeld hieronder zie je dat dit echtpaar, dat dus waarschijnlijk naar de voedselbank moet, wel € 7.594 over de arbeidsongeschiktheidsuitkering betaalt. Voor de liefhebbers: de belastingdruk van de inkomstenbelasting op dit gezin is hoger dan de belastingdruk van de winstbelasting van een groot bedrijf, dat geen enkele belastingtruc uithaalt!

Daarom hebben we met 11 partijen deze vragen aan de regering gesteld. In de vragen zitten ook alle verwijzingen naar de waarschuwingen hierboven

Na het toeslagenschandaal is dit een test: ziet de regering deze gezinnen en lost zij problemen op zoals beloofd en respecteert de regering de grondwet (bestaanszekerheid) en rechterlijke uitspraken of niet?

Mocht je zelf ook in deze situatie zitten, laat het ons dan weten: wij willen voor een eventueel debat voorbeelden hebben die we (geanonimiseerd) kunnen gebruiken

Bijlage: hoe zit het precies

Een uitkeringsgerechtigde die een partner heeft zonder inkomen (bijvoorbeeld wegens ziekte) betaalt heel veel belasting en heeft recht om minder toeslagen. Hieronder werk ik een voorbeeld uit hoe dat werkt. Je ziet dus hoe de twee systemen tegen elkaar in werken.

In Nederland betaal je over je hele inkomen tot €73.031 per jaar 36,93% belasting.

Van die belasting mag je dan heffingskortingen aftrekken.

De algemene heffingskorting

Iedereen mag van zijn eigen inkomen de algemene heffingskorting aftrekken.

De arbeidskorting

Iedereen met inkomen uit arbeid mag de arbeidskorting aftrekken. Voor werkenden met een laag/middeninkomen ligt die tussen de €4000 en €5000 per jaar.

Hoe werkt dit in de praktijk?

Een bijstandsuitkering voor een echtpaar

Een echtpaar in de bijstand krijgt ieder € 11.381 bruto per jaar . Daarover betaal je dus 36,93% belasting ofwel € 4.203. Maar daarop mag je de algemene heffingskorting in mindering brengen. Je betaalt dus € 4.203 - € 3.070 = € 1.133 belasting

Je houdt over: € 11.381 - € 1.133 = € 10.248 per persoon

Met zijn tweeën heb je dus € 21.496 euro netto per jaar

Een werkende kostwinner op minimumloon

Deze werknemer verdient € 25.069 bruto per jaar. Daarover betaal je dus 36,93% belasting ofwel € 9258. Maar hij mag zowel de algemene heffingskorting

Daarvan mag hij dus € 2923 algemene heffingskorting en ook € 4.562 arbeidskorting aftrekken. Hij betaalt dus € 1.772 belasting per jaar en houdt netto € 23.297 over

Een uitkeringsgerechtigde kostwinner met € 28.000 inkomen

Deze volledig arbeidsongeschikte werknemer moet 36,93% belasting betalen ofwel € 10.339. Hij heeft alleen recht op de algemene heffingskorting die voor hem € 2.745.

Hij betaalt dus maar liefst € 7.594 belasting en houdt netto dus € 20.406 euro over.

De toeslagen

De toeslagen worden gebaseerd om het verzamelinkomen en lopen af: daardoor krijgt de alleenverdiener met uitkering die al een netto-uitkering vlak onder het bijstandsniveau heeft, ongeveer € 1.000 minder huurtoeslag en zorgtoeslag.

Netto zit dit gezin dus meer dan € 1.000 ónder het niveau van het echtpaar in de bijstand.

Contact: p.omtzigt@tweedekamer.nl